Błazen
Z Wikipedii
Błazen (staropol. gąska, łac. jokus, ang. jester) to nazwa rodzaju klauna, zwykle kojarzona ze średniowieczem. Charakterystycznym elementem stroju błazna była czapka o trzech rogach zakończonych dzwoneczkami (ang. coxcomb, niem. schellenmütze, wł. berretto a sonagli) - trzy rogi symbolizowały ośle uszy i ogon, przyczepiane przez błaznów we wcześniejszym okresie. Oprócz tego błaznowie charakteryzowali się kolorowym strojem i specjalnym berłem z wyrzeźbioną głową na końcu (ang. marotte).
Tradycje błaznów nadwornych sięgają już czasów starożytności, Pliniusz Starszy wymienia królewskiego błazna (planus regius) na dworze Ptolemeusza I. Jednak błazeństwo kojarzone jest głównie ze średniowieczem. Błaznami zostawali początkowo najczęściej ludzie chorzy umysłowo, w wypadku których tolerancja co do ich zachowań i wypowiedzi była większa. W świecie islamskim także znane są przykłady błaznów - w XIV wieku miał na dworze Tamerlana działać Nasrudin.
Na dworze angielskim zatrudnieni byli różnego rodzaju błaznowie, specjalizujący się w żonglerce, muzyce, w skeczach i zagadkach. Występowali oni także w sztukach Shakespeare'a. Ostatecznie urząd ten został zlikwidowany w okresie wojny domowej, po której zakończeniu i przywróceniu monarchii Karol II Stuart nie zdecydował się na błaznów. Podobnie jak w Anglii, we Francji istniała tradycja błaznów dworskich, zakończona przez rewolucję.
W Polsce błaznów spotkać można było na dworze Jagiellonów - pełnili oni istotną rolę prześmiewcy, podpowiadając władcom i możnym to, czego inni by im nie powiedzieli. W ten sposób bywali też doradcami, posłami, ustami króla, szpiegami. Oprócz najsłynniejszego z nich, Stańczyka, znanych jest co najmniej 11 błaznów służących Jagiellonom. Za swoje usługi otrzymywali oni nawet nadania ziemi.
[edytuj] Bibliografia
- Małgorzata Wilska, Błazen na dworze Jagiellonów, Wydawnictwo NERITON, Instytut Historii PAN, Warszawa 1998, s. 277, ISBN 83-86842-37-7
- Welsford, Enid: The Fool : His Social and Literary History (out of print) (1935 + subsequent reprints): ISBN 1-299-14274-5
- Otto, Beatrice K., “Fools Are Everywhere: The Court Jester Around the World,” Chicago University Press, 2001
- Mirosław Słowiński, Błazen.Dzieje postaci i motywu, Wydawnictwo Prolog, Warszawa 1993, ISBN 83-85763-09-0
- Monika Sznajdermann, Błazen.Maski i metafory, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000, ISBN 83-88560-85-9
