Bitwa pod Budziszynem (1945)
Z Wikipedii
Bitwa pod Budziszynem – jeden z epizodów tzw. operacji łużyckiej w końcowej fazie II wojny światowej, kilkudniowa bitwa pomiędzy 2. Armią Wojska Polskiego pod dowództwem Karola Świerczewskiego oraz elementami radzieckiej 52 Armii i 5 Armii Gwardii, a wojskami niemieckimi z grupy Armii "Mitte" (tzw. zgrupowanie zgorzeleckie). Rozpoczęła się 21 kwietnia 1945 i trwała zasadniczo do ok. 26 kwietnia (ostatnie starcia trwały jeszcze 30 kwietnia). Była to ostatnia udana ofensywa niemiecka w czasie wojny. W tym czasie cała 2. Armia WP poniosła bardzo ciężkie straty. Dostępne statystyki wskazują, że w całej dwutygodniowej operacji łużyckiej w kwietniu 1945, której bitwa pod Budziszynem była najbardziej krwawym epizodem 2. Armia straciła 57% swoich czołgów i dział pancernych, 20% moździerzy i innych dział, a straty w ludziach wyniosły 4902 poległych, 2798 zaginionych bez wieści i 10 532 rannych, co stanowiło aż 27% wszystkich strat poniesionych przez całe Ludowe Wojsko Polskie na tym froncie przez 20 miesięcy istnienia od października 1943 do maja 1945.
Spis treści |
[edytuj] Operacja łużycka
Iwan Koniew, dowódca 1. Frontu Ukraińskiego zmierzającego na Berlin postawił Świerczewskiemu zadanie osłaniania lewego (południowego) skrzydła Frontu i natarcie na kierunku Niesky (łuż. Niska), Kleinwelka (Mały Wjelkow) i Drezno. Karol Świerczewski, który w swej karierze wojskowej przed przydziałem do Wojska Polskiego nie miał żadnych doświadczeń w dowodzeniu w boju związkami operacyjnymi szczebla armii czy choćby korpusu (przedtem jako oficer Armii Czerwonej nieudolnie dowodził mniejszymi oddziałami, a po utracie 99,95% swych żołnierzy z 248. dywizji piechoty w bitwie pod Wiaźma 1 listopada 1941, wobec postępującego alkoholizmu został przeniesiony na tyły), samowolnie zmienił otrzymane szczegółowe rozkazy i podjął decyzję o próbie zajęcia Drezna już w drugim dniu operacji. Zmienił przy tym ugrupowanie swej armii, lekceważąc założenia sztabu Frontu nakazujące zgrupowanie większości sił frontem na południe, co ułatwiłoby przeciwdziałanie kontratakom niemieckim. Nie mając dostatecznego rozpoznania zwiadowczego skierował swoją 2. Armię przeciw 50 tysiącom żołnierzy niemieckich wyposażonych w 300 czołgów i 600 armat. W szeregach niemieckich przeważały jednostki elitarne (Dywizja Grenadierów Pancernych "Brandenburg", 1 Dywizja Spadochronowo-Pancerna "Hermann Göring", 2 Dywizja Grenadierów Pancernych "Hermann Göring", 20 Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. von Oppeln-Bronikowskiego, 2 i 10 Dywizje Pancerne SS). W szeregach niemieckich walczyła także sformowana z jeńców sowieckich 600. Dywizja Piechoty, której żołnierze musieli liczyć się z pewną śmiercią w razie trafienia żywcem w ręce Armii Czerwonej. 2. Armia WP, choć przeważała liczebnie (90 tysięcy żołnierzy), sformowana była w większości z poborowych, powołanych do wojska na ziemiach polskich pod koniec 1944 i na początku 1945, pośpiesznie przeszkolonych i nie mających żadnego doświadczenia bojowego, w dodatku fatalnie dowodzonych przez niekompetentnych oficerów.
Natarcie polskie początkowo przebiegało pomyślnie i wojska Świerczewskiego szybko przełamały linie niemieckiej obrony. Pośpiech wymuszany przez dowódcę armii spowodował niedopuszczalne rozciągnięcie polskich dywizji na przestrzeni 50 kilometrów i rozdzielenie się ich na trzy odrębne ugrupowania. Świerczewski zlekceważył także sygnały o niemieckich kontratakach, z jakimi spotkała się walcząca na styku z oddziałami polskimi radziecka 52. Armia.
[edytuj] Niemieckie kontrnatarcie
Przebijające się na północny zachód niemieckie oddziały pancerne, dokonawszy precyzyjnego rozpoznania sił polskich, 21 kwietnia rozcięły polskie ugrupowania na dwie części, zrywając przy tym ich linie zaopatrzeniowe. Lekceważąc ten fakt Świerczewski nakazał kontynuację natarcia na Drezno przydzielonemu korpusowi pancernemu i trzem dywizjom piechoty. W ten sposób pozbawił wsparcia zagrożone trwającym kontratakiem niemieckim wojska lewego skrzydła. . Skutkiem tego, np. w Förstgen (łuż. Dołha Boršć) pomiędzy Budziszynem a Niesky, Niemcy okrążyli i wybili całą 16. Brygadę Pancerną, z której ocalało tylko stu żołnierzy, a w 5. Dywizji Piechoty zginął jej dowódca, generał brygady Aleksander Waszkiewicz (protokół sekcji jego zwłok odnalezionych po dwunastu dniach wskazuje, że trafił żywy do niewoli niemieckiej i dopiero tam został zmasakrowany i zamordowany).
Sztab 2. Armii WP stracił kontrolę nad sytuacją i popełniał coraz więcej błędów, wydając chaotyczne, często sprzeczne ze sobą rozkazy. Piechota nie miała osłony czołgów i artylerii. Wrażliwa na bezpośrednie starcia z przeciwnikiem na bliskim dystansie artyleria nie miała osłony piechoty. Świerczewski dopiero w południe 22 kwietnia wydał rozkaz zawrócenia spod Drezna 1. Korpusu Pancernego, który zdołał po forsownym marszu osiągnąć rubież Budziszyna jeszcze tego samego dnia wieczorem. Było to już jednak wsparcie spóźnione, wojska niemieckie zdołały 24 kwietnia wyprzeć Polaków z miasta i odeprzeć ich późniejszy kontratak.
[edytuj] Interwencja Koniewa
Koniew, wiedziony chorą rywalizacja z Żukowem (podsycaną zresztą przez Stalina, który w ostatniej chwili usunął z mapy linie rozgraniczenia 1FB i 1FU) dążył wszystkimi siłami do zdobycia stolicy III Rzeszy i osiągnięcia spektakularnego sukcesu. Sukcesem takim miało być także zdobycie legendarnego Drezna. Dlatego też nie zadbał w ogóle o swoje lewe skrzydło. Uderzenie niemieckie na wojska 2 A WP wyszło z pasa natarcia sąsiedniej sowieckiej Armii. Dopiero katastrofalna sytuacja w rejonie Budziszyna spowodowała, iż dowódca frontu zainteresował się swoim lewym skrzydłem, a działanie wojsk Grupy Armii „Środek” feldmarszałka Schornera, ocenił jako zagrażające realizacji zadania jakie wykonywał 1FU, Stąd też użycie części odwodów nie na kierunkach uderzeń a celem obrony zagrożonego skrzydła.
Marszałek Koniew, zjawiając się na stanowisku dowodzenia 2 Armii, uporządkował źle rozmieszczone ugrupowania polskie i sowieckie oraz przysłał w odsieczy znaczne oddziały Armii Czerwonej. Sytuacja żołnierzy 2. Armii poprawiła się, co uratowało ich od całkowitej i druzgocącej klęski.
Także Koniew nie uniknął błędu i zostawił pod Dreznem polską 9. Dywizję Piechoty. Dopiero 26 kwietnia dostała ona rozkaz odwrotu. Dowódca dywizji, pułkownik Aleksander Łaski, zarządził odwrót w jasny dzień, trzema nieubezpieczonymi kolumnami, w sposób nieprzygotowany i całkowicie sprzeczny z zasadami sztuki wojennej. Niemcy, zdobywszy mapy sztabowe z naniesionymi planami marszruty, urządzili w kilku miejscach zasadzki. Między innymi w dolinie między Panschwitz-Kuckau (łuż. Pančicy-Kukow) i Crostwitz (Chrósćicy) 26. pułk piechoty stracił 3/4 żołnierzy. W Horka (3 km na północ od Crostwitz; wg innych źródeł wydarzyło się to w Guttau, łuż. Hućina, kilkanaście kilometrów na wschód od Horka) zaatakowali kolumnę, w której ewakuowany był szpital polowy z 300 rannymi (zostali zastrzeleni na miejscu, świadkiem tego wydarzenia był kapelan dywizji, ksiądz kapitan Jan Rdzanek, który mimo postrzału w potylicę przeżył). Resztka 9. Dywizji, pozbawionej dowódcy (dostał się do niewoli) i artylerii, taborów i znacznej części swych sił niemal całkowicie utraciła zdolności bojowe; pomimo to jej pododdziały, podobnie jak pododdziały również pozbawionej dowództwa 5. Dywizji, podejmowały próby połączenia się z resztą sił polskich lub radzieckich, co niektórym z nich się udało. Starcia z oddziałami niemieckimi trwały jeszcze do końca kwietnia, wtedy dopiero linia frontu w tym rejonie ustabilizowała się.
[edytuj] Rezultaty bitwy
Polski bilans całej operacji łużyckiej wyniósł 18 232 zabitych, rannych i zaginionych bez wieści. Cała 2. Armia Wojska Polskiego straciła w ten sposób w tym krótkim czasie 22% swego stanu osobowego. W przebiegu całej wojny, w wyniku wszystkich bitew i operacji z udziałem Polaków tylko w powstaniu warszawskim zginęło więcej Polaków, niż pod Budziszynem. Straty niemieckie obliczane są na 6500 żołnierzy i 350 osób cywilnych. Zniszczonych zostało ok. 10% budynków mieszkalnych i 33% mieszkań, 18 mostów i ok. stu różnej wielkości fabryk.
Pomimo tej katastrofalnej klęski, dyletanctwa w dowodzeniu, lekceważenia rozkazów zwierzchników i znanego powszechnie faktu, iż – jak to określił m.in. major Stefan Torno-Ornowski, oficer 2. Armii – Świerczewski dowodził chyba w pijanym widzie, już 1 maja 1945 Karol Świerczewski dostał awans i otrzymał nominację na stopień generała broni.
Przez lata propagandy PRL przemilczano przed opinią publiczną fakt klęski 2. Armii Wojska Polskiego pod Budziszynem, próbując go – wobec uratowania jej przez Koniewa od całkowitej katastrofy i wobec faktu, że wkrótce nastąpiła kapitulacja Niemiec – przedstawić jako bitwę krwawą, ale dla wojska polskiego zwycięską. Alkoholizm Świerczewskiego – "Waltera" i całkowity brak jego kwalifikacji dowódczych skrzętnie ukrywano, budując wokół niego mit niezwyciężonego dowódcy, "który się kulom nie kłaniał".
