Bitwa pod Oudenaarde
Z Wikipedii
| Wojna o sukcesję hiszpańską |
|---|
|
Carpi – Chiari – Cremona – Luzzara – Kadyks – Friedlingen – Zatoka Vigo– Höchstädt – Speyer – Donauwörth – Villingen – Blenheim – Malaga – Cassano – Ramillies – Turyn – Almansa – Tulon – Oudenaarde – Lille – Wijnendaal – Malplaquet – Douai (I) – Almenara – Saragossa – Brihuega – Villavicioza – Denain – Douai (II) |
Bitwa pod Oudenaarde (we wschodniej Flandrii, 55 km od Brukseli, 11 lipca 1708) odbyła się w czasie wojny o sukcesję hiszpańską (1701-1714).
Spis treści |
[edytuj] Wstęp
Wodzem armii sprzymierzonych był książę Marlborough, jego zastępcą zaś bliski przyjaciel książę Eugeniusz Sabaudzki. Natomiast we Francji doszło do sporu pomiędzy wodzami, starym doświadczonym księciem de Vendome a księciem Ludwikiem Burgundzkim, który zawdzięczał swą wodzowską pozycję jedynie temu, że był wnukiem króla Słońce, Ludwika XIV.
Armia Marlborougha składała się z 90000 żołnierzy (112 batalionów piechoty i 197 szwadronów jazdy) (wojska hanowerskie, heskie, pruskie, holenderskie i brytyjskie) i zajmowala pozycje niedaleko na południe od Brukseli. Siły Eugeniusza Sabaudzkiego zebrały się pod Koblencją. Armia francuska licząca 100000 żołnierzy (130 batalionów i 216 szwadronów) skoncentrowana była w pobliżu Mons. Wodzowie francuscy zaczęli się kłócić. Vendome chciał zaatakować miasto Huy. Ostatecznie zastosowano się do rozkazów Ludwika XIV i ruszono na Flandrię. Armia maszerowała w kierunku wschodnim, aż osiągnęła miasto Braine l'Alleud, które było oddalone od Brukseli o ok. 25 km, zagrożone było również miasto Lowanium. Marlborough umieścił swoje siły kilka km na południe od Lowanium, w celu ochrony obu zagrożonych miast.
Francuska armia zachowywala się bezczynnie ponad miesiąc. To pozwoliło znacznie oddalonemu Eugeniuszowi Sabaudzkiemu przyprowadzić swe siły znad Renu. Jednak 5 lipca Francuzi niespodziewanie ruszyli na zachód, zdobywając po drodze Brugię i Gandawę (chociaż około 300 żołnierzy brytyjskich utrzymywało się w Gandawie przez kilka dni). Błyskawiczne sukcesy Francuzów zaszokowały Marlborougha i jego armię. Wódz angielski nie potrafił się pozbierać aż do przybycia Eugeniusza Sabaidzkiego. Francuska armia panowała na całej długości Skaldy od francuskiej granicy po świeżo zdobytą Gandawę. W ręku angielskim została jednak jeszcze jedna twierdza: Oudenaarde. Gdyby zdobyli to miasto, armia Marlborougha byłaby odcięta od wybrzeża, tracąc łączność z Anglią.
Marlborough zrozumiał zagrożenie, dzięki czemu zdołał przewidzieć, że armia francuska będzie maszerować wschodnim brzegiem Skaldy w dół rzeki. Dnia 8 lipca Francuzi maszerowali w kierunku miasta Lessines. Jednak Marlborough dokonał najbardziej porywającego forsownego marszu w historii i wziął to miasto 10 lipca. Teraz aby zdobyć Oudenaarde Francuzi musieli przeprawić się przez Skaldę. Marlborough ponownie zmusił swe wojska do marszu. Tym razem rozkazał swemu generałowi kwatermistrzowi (Quartermaster General) Williamowi Cadoganowi pilnować głównej przeprawy przez Skaldę. Do wykonania tego zadania wydzielił 11000 żołnierzy. Siły Cadogana miały powstrzymać Francuzów od przeprawy do czasu, gdy Marlborough przerzuci swą 100-tysięczną armię za rzekę.
[edytuj] Bitwa
Cadogan, dowódca doskonałej kawalerii irlandzkiej, rozkazał grupie dragonów pod wodzą duńskiego generała w służbie holenderskiej Jørgena Rantzaua, zdobyć języka spośród wysuniętych placówek francuskich. Jednak wielu schwytanych zdołało potem uciec, powiadamiając generała porucznika armii francuskiej księcia de Biron, który dowodził francuską awangardą, o obecności na zachodnim brzegu wojsk sprzymierzonych.
Jednak gdy de Biron posunął się naprzód, został niemiło zaskoczony wielką liczbą kawalerii sprzymierzonych przeprawiającą się przez rzekę, a dalej zbliżającą się piechotą. Vendome wydał mu rozkaz do ataku. De Biron zawahał się widząc uszykowaną linię 20 batalionów (włączając w to cztery bataliony zabezpieczające mosty pontonowe). Mając przy sobie jedynie 7 batalionów i 20 szwadronów, Biron nie potrafił zdecydować się na atak. Doradzono mu, że kawaleria nie poradzi sobie z bagnistym terenem, jaki przeważał w tej okolicy. W takim wypadku nie zdecydował się na spróbowanie przeprawy. W tym czasie Eugène wraz z 20 szwadronami pruskiej kawalerii, przeprawił się przez rzekę i zajął kluczowe pozycje. Podczas gdy siły de Birona dreptały w miejscu, przybyła brytyjska brygada piechoty dowodzona przez Johna Campbella, księcia Argyll. Cadogan, za przyzwoleniem Marlborougha, uderzył na 7 batalionów (szwajcarscy najemnicy) Birona mając do dyspozycji przeważnie kawalerię. Szwajcarscy najemnicy zostali natychmiast wyparci, następnie sprzymierzeni zniszczyli szwadrony Birona, zanim te zdążyły dotrzeć do głównej masy francuskiej kawalerii.
Książę Burgundzki, popełniając następny krytyczny błąd, pomimo protestów Vendome'a zdecydował się na natarcie na pozycje sprzymierzonych w pobliżu Eyne, podczas gdy lewe skrzydło (z nie wyjaśnionych przyczyn) miało pozostać blisko Huysse. W międzyczasie lewe skrzydło sprzymierzonych zajęło bardzo mocną pozycję. Na prawym skrzydle piechota Cadogana była osłaniana przez 28 szwadronów pruskiej kawalerii. O godzinie 16:00 przeciwko prawemu skrzydłu sprzymierzonych ruszyło natarcie księcia Brunszwickiego. Książę Burgundzki wydał rozkaz natarcia, które najpierw musiało poradzić sobie ze szwadronami pruskiej kawalerii. Chociaż wynikła stąd walka była zażarta, natarcie załamało się. Nacierające oddziały francuskie poszły w rozsypkę. Na ten widok Vendome podjął kontrowersyjną decyzję. Osobiście poprowadził atak 12 regimentów, walczących wręcz za pomocą tzw. półpik (skrócona wersja piki). Podczas gdy jeden dowódca (książę Burgundzki) przebywał w kwaterze głównej bez możliwości widoku pola bitwy, drugi walczył osobiście, pozbawiając się możliwości kierowania bitwą.
Większość historyków zgadza się że osłabione prawe skrzydło sprzymierzonych zostałoby zniszczone, gdyby ruszyło na nie francuskie lewe skrzydło. Gdy Vendome zdał sobie sprawę z takiej możliwości, poprosił księcia Burgundzkiego o pozwolenie natarcia lewym skrzydłem. Książę Burgundzki wysłał posłańca z odmową; jednak posłaniec nie dotarł z wiadomością. Dlatego sytuacja sprzymierzonych pogarszała się z powodu wiary Vendome'a, że takie natarcie wesprze jego ciężko walczące wojska. Wojska jego wydłużały się, grożąc otoczeniem lewego skrzydła sprzymierzonych. Z pojawieniem się regimentów Argylla wydłużyła się także linia wojsk sprzymierzonych; jednak nie stało się to na tyle szybko, by zagrożenie francuskie przeminęło.
[edytuj] Skrzydłowy manewr sprzymierzonych
Marlborough przeniósł swą kwaterę główną na lewe skrzydło, powierzając Eugeniuszowi Sabaudzkiemu prawe skrzydło (stojące naprzeciw lewego skrzydła Francuzów). Ponieważ prawe skrzydło nie było pod naporem nieprzyjaciela, Marlborough podjął błyskotliwą decyzję. Umieścił 18 świeżo przybyłych heskich i hanowerskich batalionów na lewym skrzydle, jednocześnie wycofując stamtąd 20 pruskich batalionów dowodzonych przez generała Carla von Lottuma. Bataliony te zostały umieszczone na prawym skrzydle, wspierając tym samym Eugeniusza Sabaudzkiego. Zmęczone walką pruskie bataliony zastąpiono świeżymi oddziałami, natomiast zluzowane oddziały wzmocniły skrzydło prawe.
Marlborough przystąpił do układania nowego planu o podwójnym okrążeniu. Dysponował całą armią holenderską dowodzoną przez marszałka polnego hrabiego Hendrika Overkirka. Jednak siła ta nie mogła przeprawić się przez rzekę z powodu zniszczenia mostów pontonowych. Zmusiło to Holendrów do skorzystania z kamiennych mostów, co opóźniło przeprawę o godzinę. Marlborough przystąpił do realizacji swego planu od szarży kawalerii Eugeniusza Sabaudzkiego. Szarża kierowała się na kwaterę główną księcia Burgundzkiego. Została jednak odparta przez francuską kawalerię du Roia. Marlborough, mając tylko 18 heskich i hanowerskich batalionów, nie mógł zrobić nic poza hamowaniem działań prawego skrzydła francuskiego.
Około godziny 20:30 wojska Overkirka, które w końcu dotarły na miejsce bitwy, oskrzydliły francuskie prawe skrzydło. Dokonało się to w połączeniu z podwójnym atakiem Marlborougha i Eugeniusza Sabaudzkiego. Manewr oskrzydlający holenderskiej armii Overkirka okazał się wielkim sukcesem armii sprzymierzonych. Większość francuskiej armii została rozbita lub wzięta do niewoli. Zapadający zmierzch uratował resztę armii francuskiej od całkowitego zniszczenia.
[edytuj] Po bitwie
Pobita armia francuska wycofała się do Ghent, a wraz z nią kłócący się zaciekle jej wodzowie. Można powiedzieć, że kilka zniszczonych mostów pontonowych uratowało armię od całkowitego unicestwienia.
Z nieznanych powodów około połowa francuskiej armii nie wzięła w ogóle udziału w bitwie, stojąc w rezerwie. Była to wielka masa francuskiej kawalerii i piechoty na podwyższonym terenie koło rzeki Norken, do tego wiele oddziałów księcia Burgundzkiego pozostawało bezczynnych. Podjęto wiele fatalnych decyzji. Na przykład kawaleria pozostała w rezerwie, ponieważ uznano, że teren bitwy jest dla jazdy nie do przejścia. Całe lewe skrzydło (wojska księcia Burgundzkiego oraz wielka ilość wojsk nad rzeką Norken) trzymane było w rezerwie. Z łatwością mogliby zniszczyć prawe, bardzo słabe skrzydło sprzymierzonych. Przy znakomicie nacierającym prawym skrzydle wiedzionym przez Vendome'a, które groziło lewemu skrzydłu sprzymierzonych otoczeniem, wspierające uderzenie lewego skrzydła księcia Burgundzkiego w takim układzie, jaki pojawił się w czasie bitwy, dałoby Francuzom efektowne zwycięstwo jeszcze przed przybyciem na pole bitwy armii holenderskeij Overkirka.
Francuska armia straciła około 15000 żołnierzy (w tym około 8000 jeńców) oraz 25 dział (do tego 15000 żołnierzy rozproszonych), podczas gdy sprzymierzeni stracili mniej niż 3000 (straty brytyjskiej piechoty wyniosły 175 ludzi). Swoim udziałem w bitwie wyróżnił się między innymi przyszły król Wielkiej Brytanii, Jerzy II.
[edytuj] Literatura
- Anthony Livesey: Great commanders and their battles. Philadelphia: Courage Books, 1993. ISBN 0-02-573410-5
- Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
