Boudika
Z Wikipedii
Boudika – inaczej Budyka, Boadicea lub Boudicca (ur. 22 rok n.e zm. 61 n.e) (imię Jej oznacza Zwycięstwo)– królowa Icenów zamieszkujących wschodnią Brytanię. Wykorzystując nieobecność rzymskiego namiestnika Brytanii, Swetoniusza Paulinusa, który w tym czasie oblegał twierdzę druidów Mona na wyspie Anglesey, przy północnym wybrzeżu Walii, około 60 roku n.e. wznieciła powstanie przeciw Rzymianom, odpowiadając w ten sposób na falę terroru i poniżeń, jaka stała się udziałem Icenów po śmierci jej męża Prasutagusa.
Król Prasutagus po inwazji Rzymian na Brytanię w 43 r. sprzymierzył się z nimi i pomógł im podbić sąsiednie królestwo Trynobantów. Następnie jego państwo stawało się coraz bardziej podporządkowane Rzymowi, a on sam chętnie zadłużał się u bogatych Rzymian na czele z Seneką. Ponieważ nie miał męskiego potomka (z Boudiccą miał 2 córki), który mógłby objąć tron, to w testamencie zapisał swe królestwo Rzymowi i córkom. Zapisywanie w testamencie państw Rzymowi było ówcześnie powszechną praktyką wśród władców państw sprzymierzonych z Rzymem niemających następcy. W takiej sytuacji państwo rzymskie spłacało długi zmarłego władcy oraz zapewniało zamożne życie członkom jego rodziny, szczególnie tym, którzy mogliby pretendować do tronu. Osoby te (i ich potomkowie) szybko otrzymywały obywatelstwo rzymskie, romanizowały się i wchodziły w skład arystokracji prowincjonalnej. Natomiast wszystkie koszty z tym związane Rzymianie odzyskiwali potem z podatków ściąganych od mieszkańców nowowcielonego terytorium. Dlatego też Prasutagus mógł liczyć, że podobnie będzie z Boudiccą i obiema nastoletnimi córkami. Niestety nowy prokurator Brytanii Catus Decianus postanowił "zaoszczędzić" wydatków Rzymowi. Najpierw na poczet długów zmarłego nakazał skonfiskować majątek Boudicci, a gdy ta protestowała kazał ją wychłostać. Później rozkazał publicznie zgwałcić obie córki — wynikało to ze zwyczajów Brytów, gdzie kobieta niebędąca dziewicą nie miała szans na małżeństwo z mężczyzną o podobnym lub wyższym statusie społecznym, co wykluczało sytuację, że przedstawiciele arystokracji Icenów poślubiwszy te córki mogliby pretendować do tronu.
Boudika doprowadziła wtedy do porozumienia między plemionami Brytów z terenu południowej i zachodniej Anglii i poprowadziła powstanie. W ok. 61 roku n.e. łupem powstańców padło Camulodunum (dzisiejsze Colchester), potem Londinium (dzisiejszy Londyn) i na koniec Verulamium (dzisiejsze St. Albans) — w tych trzech miastach zginęło od 50 do 80 tys. Rzymian (głównie ludności cywilnej, w tym kobiet i dzieci). Catus Decianus początkowo wysłał do obrony Camulodunum tylko 200 żołnierzy, którzy nie mogli zapobiec zniszczeniu miasta. Potem Catus Decianus zbiegł z Brytanii i nie jest już wymieniany w źródłach. Po zniszczeniu Camulodunum przeciw powstańcom wyprawił się IX Legion Hispana, który jednak został zaskoczony przez nich podczas przemarszu i w większości wybity (ocalała tylko kawaleria, która zdołała się przebić). Swetoniusz Paulinus powróciwszy z Mony rozpoczął organizację oporu, ale nie zdołał zebrać wystarczających wojsk i dlatego nakazał swoim wojskom opuścić Londinium, które zostało zniszczone.
Po zniszczeniu Verulamium Swetoniusz Paulinus zebrał resztki IX Legionu oraz XIV Legion Gemina i XX Legion Valeria Victrix (dowódca II Legionu Augusta celowo opóźniał wymarsz tak, że nie dołączył do wojsk Swetoniusza Paulinusa) — siły te wraz z wojskami pomocniczymi liczyły około 10000 żołnierzy. Armia Boudicci liczyła nawet ponad 200000 osób (z tym, że większość z nich stanowili niewojownicy, kobiety i dzieci). Nie jest znane dokładne miejsce decydującej bitwy, ale najczęśćiej jest ona umieszczana na drodze pomiędzy Londinium a Vicuronium (dziś Wroxeter). Rzymianie ustawili się w przesmyku pomiędzy gęstymi lasami zabepieczającymi ich skrzydła. Naprzeciw nich stanęła armia Boudicci, na której tyłach stanęły wozy z kobietami i dziećmi, które chciały oglądać pogrom Rzymian. Jak podaje Tacyt, Boudicca wygłosiła podniosłą mowę, w której stwierdziła, że planuje zwyciężyć albo umrzeć, natomiast Swetoniusz Paulinus wygłosił mowę z czysto praktycznymi wskazówkami do żołnierzy. Brytowie rozpoczęli serię frontalnych ataków, które załamywały się pod gradem pil miotanych przez Rzymian, a jeśli nawet powstańcy docierali do linii przeciwników, to szybko byli wybijani przez legionistów (Brytowie tradycyjnie preferowali indywidualne pojedynki pomiędzy wojownikami, podczas gdy legioniści byli szkoleni do walki w szyku i ścisku, jak było w tej bitwie). Po odparciu tych ataków Swetoniusz Paulinus nakazał legionistom uderzyć na Brytów, których skrzydła równocześnie zaatakowała rzymska kawaleria. Powstańcy zaczęli uciekać, ale stojące z tyłu wozy im to utrudniały, tak że Rzymianie mogli spokojnie ich wybijać — miało zginąć co najmniej 80000 Brytów (w tym niemało kobiet i dzieci). Wojska Swetoniusza Paulinusa miały stracić tylko 400 ludzi.
Według Tacyta Boudicca i jej córki po bitwie popełniły samobójstwo za pomocą trucizny, natomiast piszący później Kasjusz Dion podaje, że po bitwie próbowały one zebrać rozbitą armię powstańców i padły ofiarą epidemii. Samobójstwo popełnił też dowódca II Legionu.
Swetoniusz Paulinus dokonał potem pacyfikacji Icenów i innych Brytów popierających powstanie, a następnie został odwołany przez cesarza Nerona z Brytanii (przyczyną było zarówno okrucieństwo Swetoniusza Paulinusa, jak i zazdrość Nerona o jego sukcesy).
Pomnik Boudiki, przedstawiajacy ją na rydwanie wraz z dwiema córkami, został stworzony w XIX wieku i stoi dziś przy moście westminsterskim. Jest jednym z najbardziej znanych symboli Londynu. William Cowper poświęcił jej balladę zatytułowaną Boadicea, również Enya oddaje jej cześć w utworze również zatytułowanym Boadicea (album The Celts), Alfred Tennyson poemat, a Fletcher i Beaumont napisali tragedię Bonduca, opartą na Kronikach Holinsheda, której premiera odbyła się przed 1619 rokiem.
