Bratian
Z Wikipedii
Współrzędne: 53°28' N 19°37' E
| Bratian | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Sołtys | Sienkowski Roman |
| Położenie | 53° 28' N 19° 37' E |
| Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności |
1600 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
56 |
| Kod pocztowy | 13-305 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
|
Położenie na mapie Polski
  Bratian
|
|
Bratian – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie, przy ujściu rzeki Wel do Drwęcy.
Spis treści |
[edytuj] Kalendarium
- 1343 – (8 listopad) spotkanie książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Ludolfem Königem w sprawie wytyczenia granicy między Mazowszem a państwem zakonnym. Pierwsza wzmianka o Bratianie
- 1343-1359 budowa zamku przez Krzyżaków szwajcarskiego pochodzenia[1] (budowniczym był Jakub von Reinach, rządcą Jakub von Heideck)
- 1351- osiadł tu po złożeniu urzędu wielki mistrz krzyżacki Henryk Dusemer von Arfberg
- 1353- w zamku bratiańskim umiera Henryk Dusemer von Arfberg
- 1359 – przeniesienie siedziby wójtów nowomiejskich (inni twierdzą, że w 1343)
- 1379- 1447 mieścił się w Bratianie folwark zakonny
- 1392 – (18 październik) - zmarł Kunon von Liebenstein – komtur i wójt
- 1400 - (około 1400) - wójt bratiański Filip von Kleeberg ufundował kaplicę w Łąkach
- 1410 - (10-12 lipiec) wojska krzyżackie przeprawiły się na drugi brzeg Drwęcy przez 12 pontonowych mostów i powędrowały w stronę Lubawy
- 1410 – (12 lipiec) - w przeddzień bitwy pod Grunwaldem odbyła się tu ostatnia krzyżacka narada
- 1410 - (15 lipiec) - w bitwie pod Grunwaldem wzięła udział chorągiew (trzy rogi jelenie splecione w krąg na białym polu) zamku Bratian i Nowego Miasta pod dowództwem Johanna von Redere
- 1410 – po bitwie grunwaldzkiej zamek zajął Jan Kretkowski
- 1411 – na mocy I pokoju toruńskiego Bratian przyznano Krzyżakom
- 1454 – zajęcie zamku przez Polaków
- 1455 – oblężenie zamku bratiańskiego przez krzyżackich nowomieszczan
- 1466 – po II pokoju toruńskim Bratian przeszedł w ręce Polski
- 1466 - (13 grudzień) - Zakon krzyżacki opuszcza Bratian
- 1472 – zamek – siedzibą starosty królewskiego (ród Wilkanowskich), na zamku powstała kaplica św. Katarzyny
- 1522 - Starostwo obejmuje Jan Wieczwiński (do 1534)
- 1535 - Bratian przejmuje ród Działyńskich (wykup od Jana Wieczwińskiego)
- 1564 – przebudowa zamku
- 1656 - Bratian wspólnie z Nowym Miastem zostaje przez Karola X Gustawa (króla szwedzkiego) nadane za wierność Szwedom - Bogusławowi Radziwiłłowi
- 1723 - dobra bratiańskie przejmuje ród Czapskich (Jan Ansgary Czapski przejął je od teścia Zamoyskiego)
- 1772 - po I rozbiorze starostwo oddane komisarzom pruskim
- 1785 – częściowe rozebranie zamku
- 1864 - oddanie do użytku szosy do Lubawy
- 1902 - do wsi dociera kolej żelazna, powstaje stacja kolejowa
- 1914 – na fundamentach zamku zbudowano młyn wodny (na Welu)
- 1939-1945 – w Bratianie oddziały Selbstschutzu rozstrzelały 150 Polaków (w tym 2 kobiety)[2].
- 1991 (1 lipiec) - erygowanie przez biskupa chełmińskiego Mariana Przykuckiego parafii w Bratianie
- 2004 (19 wrzesień) - konsekracja kościoła pw. Św. Brata Alberta Chmielowskiego
[edytuj] Historia
Nazwa wsi Bratian, według kronikarza Kacpra Hannebergera, wywodzi się od brata Jana z Sandomierza, który w nagrodę za służbę w wojskach krzyżackich otrzymał dobra bratiańskie. Najstarsza udokumentowana wzmianka o Bratianie pochodzi z roku 1343 – tu odbyło się spotkanie książąt mazowieckich Ziemowita II i Bolesława III z wielkim mistrzem Rudolfem Konigiem. W tymże roku Krzyżacy rozpoczęli budowę zamku w widłach Drwęcy i Welu. Budowę zakończono w roku 1359. Składał się on z zamku niskiego, otoczonego murem obronnym z basztami oraz zamku wysokiego, zbudowanego w kształcie czworoboku, z dziedzińcem pośrodku i wieżami w narożnikach. Wójtem wówczas był wymieniony z imienia jako "brat" Piotr Mura. W roku 1359 przeniesiono tu siedzibę wójtów nowomiejskich (podlegających bezpośrednio Wielkiemu Mistrzowi Krzyżackiemu). Bratiański zamek chętnie odwiedzali krzyżaccy dostojnicy, którzy przybywali w pobliskie lasy (na dzisiejszym pojezierzu brodnickim) na łowy. Tu mieszkał u schyłku swojego życia i tu w roku 1351 zmarł Wielki Mistrz krzyżacki Dusemer von Arffberg. W Bratianie w roku 1392 zmarł komtur Kunon von Liebenstein (ur. ok. 1340, zm. w październiku 1392 r.), którego płyta nagrobna znajduje się w nowomiejskiej bazylice. 12 lipca 1410 roku bratiański zamek gościł dostojników zakonnych, którzy odbyli ostatnią naradę przed wielką bitwą stoczoną na polach Grunwaldu. Po bitwie grunwaldzkiej zamek na krótko przechodzi w ręce polskie, a jego zarządcą zostaje polski rycerz Jan Kretkowski. Pierwszy pokój toruński zawarty w 1411 r. przyznaje zamek ponownie Krzyżakom i dopiero po roku 1466 (II pokój toruński) zamek ponownie staje się siedzibą starostów polskich. Starostami byli m.in. Wilkanowscy (1472-1521), Jan Wiećwiński (1522-1534), Działyńscy (1535-1714) i Czapscy (1723-1772).Z czasem zamek popada w ruinę i zostaje rozebrany. Cegła zostaje użyta do przebudowy klasztoru i kościoła franciszkanów reformatów w Łąkach. Podczas II wojny światowej wojny w okolicy Bratiana rozstrzelano ok. 150 Polaków. l VII 1991 erygowano parafię.
W lipcu 2007 roku utworzono bractwo rycerskie Chorągwi Zamku Bratian, które stało się lokalną atrakcją i nawiązaniem do historii tej wsi. Siedzibę ma w dawnym młynie, gdzie w listopadzie otwarto klub ANNANAKOFANA.
[edytuj] Zabytki
- Ruiny zamku z XIV w.
- pozostałości dworku klasycystycznego z XVIII w., rozbudowanego w połowie XIX w.
- Kuźnia i domy z XIX w.
- Krzyż i pamiątkowa tablica na miejscu straceń (przy drodze do Lubawy)
[edytuj] Legendy
Z bratiańskim zamkiem związanych jest kilka legend.
Jedna z nich podaje, że w roku 1410 przed decydującą o losach wojny z Polską bitwą, Krzyżacy, pewni swego zwycięstwa, przygotowali w murach bratiańskiego zamku wielką ucztę. Zwieziono wiele wozów jadła, a także 50 wielkich beczek wina, które złożono w zamkowych piwnicach. Losy wojny potoczyły się jednak inaczej. Wojska Władysława Jagiełły rozgromiły na pobliskich grunwaldzkich polach kwiat zakonnego rycerstwa. Niedobitki wojsk krzyżackich w popłochu uciekając po bitwie pozostawiły przygotowane zapasy. Wiele już osób próbowało odnaleźć zalegające zamkowe piwnice beczki z winem. Na razie - bezskutecznie. Znajdują się one prawdopodobnie na wyspie utworzonej przez ramiona rzeki Wel, pod basztą, której pozostałości są jeszcze widoczne.
Inna z legend mówi, że przed wiekami zamki w Bratianie i pobliskim Kurzętniku zamieszkiwali dwaj bracia. Ich zgodne sąsiedztwo nie trwało jednak zbyt długo. W gniewie przyrzekli sobie, że już nigdy nie spotkają się na ziemi. Udanej próby mediacji pomiędzy zwaśnionymi braćmi podjął się trzeci brat. Przysięga jednak obowiązywała. By wybrnąć z kłopotliwej sytuacji bracia zaczęli drążyć podziemny ganek, który po kilku latach pracy połączył dwa zamki. Tu, pod ziemią spotykali się często, żałując pochopnie złożonej przysięgi. Pomimo czynionych poszukiwań dotychczas nikomu nie udało się odszukać podziemnego ganku łączącego dwa bliźniacze zamki.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Przypisy
- ↑ Kuczyński S, Wielka wojna z zakonem krzyżackim" (wykaz szwajcarów w zakonie krzyżackim). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987.
- ↑ Kazimierz Leszczyński "Eksterminacja ludności na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy" (wykaz miejscowości z terenów polskich przyłączonych do Rzeszy, w których okupant niemiecki dokonywał eksterminacji ludności, sporządzony na podstawie materiałów Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce). W: Eksterminacja ludności w Polsce w czasie okupacji niemieckiej 1939-1945. Poznań, Warszawa: Wydawnictwo Zachodnie, 1962, s. 67.
