Bursztyn bałtycki
Z Wikipedii
Bursztyn bałtycki (sukcynit, „bałtyckie złoto”) – odmiana bursztynu, substancja organiczna, żywica kopalna, która powstała w warunkach naturalnych co najmniej przed 40 milionami lat; pochodzi z utworów trzeciorzędowych (od eocenu po miocen dolny).
Żywica wydostawała się ze zranień, pęknięć pni i gałęzi drzew. Mówi się o dwóch przyczynach tego zjawiska, po pierwsze, takim zwiększonym wypływem żywicy drzewa broniły się osłaniając zranienia, blokując dostęp wirusom i pasożytniczym grzybom. Po drugie mogła być to reakcja drzew na zachodzące zmiany klimatu, znaczne wahania temperatury i wyjątkową aktywność wulkaniczną. Przetrwała ona do naszych czasów w formach dokumentujących sposób jej powstawania i przemieszczania.
Spis treści |
[edytuj] Właściwości
- Chemizm: jako surowiec jest bardzo niejednorodny pod względem składu elementarnego - składa się on z: węgla od 61 do 81 %, wodoru od 8,5 do 11 %, tlenu około 15%, siarka, jako składnik wtórny może występować w ilości do kilku procent. Bursztyn zawiera także inne pierwiastki i minerały.
- Twardość w skali Mohsa: 2 - 3, a jego mikrotwardość kształtuje się od 19,9 do 29 kg/mm²
- Barwa - żółtawa o różnych odcieniach, bywa mlecznobiały, brunatny, czerwonawy. Także niebieskawy lub zielonawy (bardzo rzadko). Jest przezroczysty, przeświecający lub mętny - zależy od ilości zawartych w nim pęcherzyków powietrza.
- Współczynnik załamania światła: 1,539-1,542
- Połysk - woskowy,
- Gęstość - 0,96 -1,096 g/cm³; jest lekki, jego gęstość jest porównywalna z gęstością wody morskiej
- Bursztyn bałtycki jako jedyny wśród żywic kopalnych zawiera dużo (od 3-8%) kwasu bursztynowego, najwięcej w korze, swojej zewnętrznej warstwie.
- wyjątek stanowi znajdowany w okolicach Gdańska gedanit.
- w dotyku jest ciepły, a
- ogrzany w dłoni przyjemnie pachnie,
- w słonej wodzie pływa, zaś w słodkiej tonie
- ma zdolność do uzyskiwania ładunku elektrycznego
- przy potarciu ładuje się ujemnie, korzystnie dla człowieka.
- pali się jasnym płomieniem
- łatwo poddaje się obróbce
- bursztyn zmienia się pod wpływem działania światła
- gwałtownie podgrzany pęka.
- temperatura mięknienia bursztynu to około 150°C, a
- topi się on przy temperaturze 350°C.
- bursztyn poddaje się barwieniu przy pomocy substancji organicznych, a także syntetycznych
- bursztyn można poddawać termicznemu procesowi klarowania oraz barwienia, a także prasowania.
Właściwością bursztynu jest trudność w jego identyfikacji. Najlepszym sprawdzianem jest spektroskopia absorpcyjna w podczerwieni (IRS). Wyznacznikiem diagnostycznym jest charakterystyczny i wyraźny odcinek krzywej zwany ramieniem bałtyckim, który tworzy się w przedziale pasm 1200-1260 cm-1.
[edytuj] Występowanie
Występuje głównie wzdłuż południowych wybrzeży Morza Bałtyckiego: w Danii, Niemczech, Polsce, Rosji, na Litwie – okolice Kłajpedy i Łotwie oraz rzadziej w Szwecji. Na terenie Polski bursztyn występuje także w nagromadzeniach plejstoceńskich i holoceńskich na obszarach polodowcowych w strefie nadmorskiej.
Miejsca występowania: W Polsce bursztyn bałtycki występuje w złożach:
- w okolicach Zatoki Gdańskiej, Mierzei Wiślanej, u nasady Mierzei Helskiej
- w okolicach Lubartowa; także:
- na Polesiu Wołyńskim
- w okolicach Bitterfeldu.
- na Pólwyspie Sambia – Rosja (okolice Kaliningradu).
- na Litwie - Połąga, w pałacu Tyszkiewiczów największe na świecie muzeum bursztynu.
[edytuj] Znaczenie
- Niekiedy zawiera bardzo cenne z punktu widzenia naukowego i wyjątkowo atrakcyjne dla kolekcjonerów inkluzje, często doskonale zachowanych organizmów zwierzęcych i roślinnych.
- Bursztyn bałtycki od najdawniejszych czasów był używany jako kamień ozdobny i leczniczy. Ozdoby i amulety wyrabiano z niego już w paleolicie.
- Handlowano nim w całej Europie.
- Niezwykłym powodzeniem cieszył się w Cesarstwie Rzymskim. Wyprawy po niego były organizowane od V w. p.n.e. i wiodły tzw. szlakiem bursztynowym od Adriatyku do wybrzeży M. Bałtyckiego.
- Ciągle należy do wysoko cenionych kamieni ozdobnych. Wykonuje się z niego przedmioty użytkowe i ozdobne oraz biżuterię, często o dużej wartości artystycznej.
- Najbardziej znanym dziełem jest Bursztynowa komnata (zaginęła bez wieści podczas II wojny światowej).
- Jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i medycynie.
- Największa znana bryła ważąca 9,75 kg została znaleziona w 1860 r. w okolicach Kamienia Pomorskiego. (Obecnie okaz ten znajduje się w Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie).
- Najciekawsze kolekcje można podziwiać w : Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, Muzeum Zamkowym w Malborku.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Bibliografia
- B.Kosmowska-Ceranowicz 2001: Polski Jubiler Nr 3(14) Bursztyn i inne żywice kopalne świata. Bursztyn bałtycki - sukcynit. Warszawa
- G.Gierłowska 2004: Uroda bursztynu/The Beauty of Amber. Gdańsk
- G.Gierłowska 2005: O dawnych kolekcjach bursztynu i gdańskiej jaszczurce. Zalesie/Gdańsk
