Cmentarz Kule w Częstochowie
Z Wikipedii
Cmentarz Kule w Częstochowie – nekropolia położona na niewielkim wzgórzu, na północ od centrum Częstochowy. Ulokowana w pobliżu stanowiącej przedmieście osady Kule w 1882, po przeniesieniu cmentarza z rejonu ulic Fabrycznej (obecnie Mielczarskiego) i Ogrodowej. Pierwszych pochówków dokonano dwa lata później.
Do dziś zachowało się ok. tysiąc nagrobków sprzed 1939, w tym sto z końca XIX wieku. Wśród nich znajdują się dwie rodzinne kaplice grobowe: Kuczyńskich i Szaniawskich oraz Nowińskich, a także kilkadziesiąt zabytkowych grobów, m.in. Władysława Biegańskiego.
Na terenie cmentarza położona jest neogotycka kaplica Przemienienia Pańskiego wzniesiona w 1898. W latach 60. XX wieku dokonano jej przebudowy.
W wydzielonej południowo-wschodniej części kwatera prawosławna, gdzie pochowani są carscy urzędnicy i wojskowi. Znajduje się tu też kwatera wojenna żołnierzy Armii Czerwonej oraz pomnik wzniesiony ku ich czci.
Ponadto na uwagę zasługują:
- mogiła zbiorowa wojenna 91 osób, członków organizacji konspiracyjnej i osób cywilnych rozstrzelanych przez hitlerowców w Apolonce koło Janowa 13 sierpnia 1940
- mogiła zbiorowa wojenna żołnierzy września 1939
- kwatera wojenna żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej oraz dwie mogiły żołnierzy WP z 1920
- pomnik katyński
- mogiła zbiorowa wojenna nieznanych żołnierzy niemieckich poległych w czasie II wojny światowej
- sześć mogił zbiorowych wojennych ofiar terroru hitlerowskiego poległych w latach 1939–1944
- mogiła zbiorowa wojenna 10 więźniów z Zawodzia rozstrzelanych przez hitlerowców 25 marca 1944 w Częstochowie przy ul. Paulińskiej (obecnie Kubiny)
- cztery mogiły zbiorowe wojenne ofiar terroru hitlerowskiego poległych w pierwszych dniach września 1939 (w tym ofiar „krwawego poniedziałku”)
- mogiły zbiorowe i indywidualne żołnierzy poległych w I wojnie światowej i wojnie obronnej 1920
- groby weteranów powstania z 1863
- głaz kamienny ku czci poległych wychowanków I Gimnazjum Polskiego w Częstochowie walczących w legionach i innych działaniach wojennych w latach 1914–1918
- mogiła zbiorowa wojenna 10 członków ruchu oporu rozstrzelanych 3 marca 1944 w odwet za próbę rozbrojenia niemieckiego sekretarza celnego
- mogiła zbiorowa wojenna 20 członków AL i AK rozstrzelanych 16 grudnia 1943 przez hitlerowców na leśnej polanie w pobliżu wsi Wygoda za sabotaż w hucie „Raków”
- grób członka PPS Eugeniusza Hołubiczki „Kiełbika” oraz tablica ku czci bohaterów PPS poległych w walce o niepodległość Polski i socjalizm
- dwa groby wojenne indywidualne żołnierzy armii podziemnej: Leszka Kazimierza „Maltańskiego” Lapisa i Henryka „Łomiana” Tumiłowicza poległych pod Cieżkowicami 20 października 1943
- mogiła z prochami zamordowanych w Dachau
- mogiła wojenna Stanisława Lubelskiego, szeregowca 2. pułku strzelców granicznych
- symboliczny grób poświęcony pamięci pomordowanych sybiraków i kresowiaków
- grób Zofii Idzikowskiej, dyrektorki I LO im. Juliusza Słowackiego, która w okresie II wojny światowej prowadziła tajne nauczanie młodzieży
Jesienią 2005 ukazała się książka Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny autorstwa Juliusza Sętowskiego.
