Czandigarh

Z Wikipedii

Mapa Czandigarhu

Rock Garden

Czandigarh (hindi चंडीगढ़, trb.: Ćandigarh, trl.: Caṁḍīgaṛh; pendżabski ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ; ang. Chandigarh; nazywane też: Pięknym Miastem – The City Beautiful) leży w północnych Indiach, posiada prawa terytorium związkowego i jest jednocześnie stolicą dwóch sąsiadujących z nim stanów, Pendżabu i Haryana. Terytorium obejmuje wyłącznie miasto Czandigarh w jego granicach administracyjnych (114 km²), zamieszkane przez około 1 mln osób.

Nazwa miasta pochodzi od imienia bogini Chandi, której świątynia, Chandi Mandir, znajduje się w pobliskiej Panchkuli. Dosłownie "Chandigarh" znaczy "fort Chandi". Miasto zostało zaprojektowane przez architekta Le Corbusiera w latach 50. XX wieku.

Czandigarh znany jest z wysokiego standardu życia i znajduje się wysoko na liście najbogatszych i najlepiej rozwijających się indyjskich stanów i terytoriów związkowych.

Czandigarh posiada dwa miasta satelickie, z którymi graniczy: od wschodu jest to położona w stanie Haryana Panchkula, od południowego zachodu Mohali, należące do stanu Pendżab. Na wspólne określenie tych trzech miast używa się czasem nazwy Chandigarh Tricity.

[edytuj] Historia

Po podziale Indii Brytyjskich na dwa państwa: Indie i Pakistan w 1947 roku, ziemie należące do Pendżabu znalazły się na terytoriach obu tych państw. Część stanu należąca do Indii wymagała ustanowienia nowej stolicy w miejsce Lahaur, które po podziale znalazło się po stronie Pakistanu. Po tym jak z różnych powodów uznano za niewykonalne plany rozbudowy miast już istniejących, podjęto decyzję o budowie nowego miasta, zaplanowanego od podstaw.

Spośród wszystkich tego rodzaju projektów w niepodległych Indiach Czandigarh szybko stał się najważniejszym, zarówno z powodu swego strategicznego znaczenia, jak i osobistego zaangażowania weń Jawaharlala Nehru, ówczesnego premiera. Czandigarh miał odzwierciedlać nowoczesne i postępowe nastawienie nowego narodu, wedle słynnych słów Nehru to miasto było w zamierzeniu "nieskrępowanym przez minione tradycje, symbolem wiary narodu w przyszłość". Plan wraz z częścią zabudowy został zaprojektowany przez francuskiego architekta, Le Corbusiera, w latach pięćdziesiątych. Był on drugim z kolei projektantem miasta – pierwotny plan został przygotowany przez amerykańskiego architekta i urbanistę, Alberta Meyera, który współpracował z urodzonym na Syberii polskim architektem, Maciejem Nowickim. Dopiero po śmierci tego ostatniego w roku 1950 Le Corbusier został zaangażowany do projektu.

1 listopada 1966 we wschodniej części Pendżabu utworzony został nowy stan Haryana, który miał skupiać większość posługującą się językiem hindi, podczas gdy w części zachodniej, nadal zwanej Pendżabem, większość mieszkańców posługuje się językiem pendżabskim. W ten sposób miasto Czandigarh, leżące na granicy obu stanów, stało się ich wspólną stolicą, posiadającą jednak prawa niezależnego terytorium związkowego. Czandigarh miał zostać przyłączny do Pendżabu w 1987 roku, na podstawie porozumienia podpisanego w sierpniu 1985 przez Rajiva Gandhi, ówczesnego premiera Indii, oraz partię Sikhów Akali Dal. W związku z tym miała również powstać nowa stolica stanu Haryana. Plan jednak nie został zrealizowany, wskutek przeciągających się negocjacji odnośnie terenów, które w ramach rekompensaty miałyby zostać przyłączone do Haryany.

Inne zaprojektowane miasta w Indiach to: Nowe Delhi autorstwa Lutyensa, Bhubaneswar w stanie Orisa, Gandhinagar w stanie Gujarat i Navi Mumbai w stanie Maharashtra. Wszystkie one budowane jednak był w pobliżu istniejących już miast, odpowiednio: Delhi, Cuttack, Ahmedabadu i Bombaju.

[edytuj] Położenie geograficzne

Czandigarh jest położony u podnóży pasma górskiego Siwalik, należącego do Himalajów w północno-wschodnich Indiach. Zajmuje powierzchnię około 114 km², graniczy ze stanem Haryana od południa i wschodu oraz Pendżabem od północy i zachodu. Sąsiadujące z nim dystrykty to Mohali i Ropar, należące do Pendżabu, oraz Panchkula, należąca do Haryany. Granica stanu Himachal Pradesh znajduje się niedaleko na północ od miasta.

Właściwe współrzędne geograficzne Czandigarhu to: 30,74° N 76,79° E. Średnia wysokość nad poziomem morza wynosi 321 metrów (1053 stóp).

[edytuj] Klimat

W Czandigarhu panuje klimat subtropikalny kontynentalny, z obecnością monsunu. Wyróżnić można trzy pory roku: gorące lato, porę deszczową i dosyć chłodną zimę, z charakterystyczną dużą amplitudą temperatur w ciągu roku (od 0°C do 44°C). Średni roczny opad wynosi 617 mm.

Średnie temperatury:

Lato: temperatura może wzrosnąć ponad 45°C, średnio pozostaje między 35°C a 42°C, nocą nie spada poniżej 20°C (najgorętsze miesiące to czerwiec i lipiec)

Jesień: po najbardziej obfitych opadach w sierpniu i wrześniu temperatura spada do 16°- 27°C

Zima: przeciętne temperatury w zimie to max 7- 15°C, przy min 0°C do 5°C; w grudniu i styczniu mogą pojawić się poranne przymrozki

Wiosna: stopniowe ocieplenie, zwykle przyjemne do połowy kwietnia

[edytuj] Architektura i plan miasta

Przejmując projekt po Albercie Meyerze, Le Corbusier zdecydował się na plan miasta zgodny z modernistycznymi wytycznymi CIAM w zakresie podziału urbanistycznych funkcji, antropomoficznej formy planu oraz hierarchii dróg w systemie komunikacyjnym.

Wizja miasta, formułowana na niezliczonych mapach i szkicach na desce kreślarskiej, łącznie z towarzyszącymi notatkami i komentarzami, musiała zostać wcielona w życie za pomocą cegły i zaprawy murarskiej. Corbusier zachował wiele z kluczowych pomysłów Meyera i Nowickiego, przede wszystkim ogólne ramy projektu i jego podstawowe składniki, jak kompleks Kapitolu, uniwersytet, wyznaczone centrum miasta oraz tereny przemysłowe. Najpoważniejsza zmiana to szachownicowy układ prostokątnych sektorów, który zastąpił planowany przez Meyera i Nowickiego układ przypominający żyłkowanie liścia, gdzie ulice przebiegały po łuku. Innowacją Corbusiera było również położenie nacisku na prostotę materiału i jemu właściwy charakter. Wyeksponowana została surowa cegła i robota kamieniarska, nieopracowane powierzchnie betonu tworzą geometryczne struktury bliskie abstrakcji. Otoczone przez zieleń i starannie zaprojektowane ogrody, owe architektoniczne formy stały się znakiem rozpoznawczym Czandigarhu.

Wyjściowo plan był podzielony na dwa etapy: pierwszy przewidywał budowę miasta dla 150 000, drugi – dla 500 000 mieszkańców. Układ ulic jest kratownicowy. Corbusier podzielił miasto na tak zwane sektory, o wymiarach 800 na 1200 m (wyjątek stanowią nieco mniejsze reprezentacyjne sektory 1 do 6). Każdy z nich funkcjonuje jako teoretycznie niezależna jednostka, z wyznaczoną przestrzenią na mieszkania, pracę i odpoczynek. Stąd każdy z nich posiada własny rynek, park, świątynie i szkoły – wszystko to w odległości około 10 minut pieszo z jakiegokolwiek punktu wewnątrz sektoru. Pierwotne dwa etapy projektu przewidywały budowę sektorów od 1 do 47, z pominięciem 13.

Miasto miało zostać otoczone przez szeroki na 16 km pas zieleni, który nie dopuszczałby żadnej rozbudowy w bezpośredniej bliskości miasta, eliminując problem przedmieść i niekontrolowanego rozrostu miasta.

Pozostawiając ciężar projektowania zabudowy architektonicznej innym członkom swojego zespołu, Le Corbusier skoncentrował się na rozwiązaniach tyczących się ogólnego planu miasta oraz kilku najważniejszych budynkach, jak siedziba Sądu Najwyższego i Zgromadzenia, Sekretariat, Muzeum i Galeria Sztuki, Szkoła Sztuk Pięknych oraz Lake Club. Najbardziej znaczącym dziełem Corbusiera jest budynek Sądu, na który składa się Sąd Najwyższy, faktycznie dominujący nad niższymi zabudowaniami ośmiu sądów niższych. Większa część pozostałych projektów jest autorstwa kuzyna Le Corbusiera, Pierre'a Jeannereta, oraz angielskiego małżeństwa Jane Drew i Maxwella Frya, jak również zespołu dziewięciu architektów indyjskich (M. N. Sharma, A. Ar. Prabhawalkar, B. P. Mathur, Piloo Moody, U. E. Chowdhury, N. S. Lamba, J. L. Malhotra, J. S. Dethe i Aditya Prakash).

Czandigarh w swojej ostatecznej postaci, choć nie przypomina wcześniejszych projektów Corbusiera, jak Ville Contemporaine czy Ville Radieuse, jest jednak istotną realizacją w historii miast planowanych od podstaw. Pozostaje też przedmiotem niesłabnącego zainteresowania architektów, urbanistów, historyków i socjologów.

[edytuj] Demografia

Wedle indyjskiego spisu ludności z 2001 roku, Czandigarh posiadał wówczas 900 635 mieszkańców, co daje gęstość zaludnienia rzędu 7 900 osób na kilometr kwadratowy. Mężczyźni stanowią 56% populacji, kobiety zaś odpowiednio 44%, stąd proporcja płci to 777 kobiet na tysiąc mężczyzn – najniższy wskaźnik w całym kraju. Umiejętność czytania i pisania posiada 73% mieszkańców Czandigarhu (76% mężczyzn i 68% kobiet), co znacznie przewyższa narodową średnią 59,5%. Około 12% populacji jest poniżej 6. roku życia. Główne religie w Czandigarhu to: hinduizm (75,5%), sikhizm (21,0%), islam (2,72%), i chrześcijaństwo (0,78%). Najczęściej używane są język pendżabski i hindi. Niewielka grupa mieszkańców posługuje się również urdu, jednak najbardziej popularna, szczególnie w sytuacjach nieformalnych i wśród młodzieży, jest mieszanka hindi i angielskiego, czasem określana mianem hinglish.

[edytuj] Ekonomia

[edytuj] Władze

Wszelkiego rodzaju urzędy są głównym miejscem zatrudnienia mieszkańców miasta, jako że stanowi ono siedzibę władz zarówno terytorium związkowego, jak i stanu Haryana i Pendżabu. Stąd znaczna część populacji Czandigarhu jest albo na rządowym etacie, albo na rządowej emeryturze, co znalazło swój wyraz w żartobliwym określeniu miasta jako "raju emerytów".

[edytuj] Przemysł

W Czandigarhu znajduje się około 15 dużych przedsiębiorstw przemysłowych, z czego dwa należą do sektora publicznego. Dodatkowo zarejestrowane jest ponad 2 500 przedsiębiorstw na mniejszą skalę. Najważniejsze gałęzie przemysłu to: przetwórstwo papieru i metali oraz produkcja maszyn. Znacząca jest również produkcja części samochodowych, narzędzi, farmaceutyków, przyrządów elektrycznych, wyrobów spożywczych i sanitarnych. Przy rocznym dochodzie na jednego mieszkańca rzędu 67 370 rupii, Czandigarh jest najbogatszym miastem w Indiach. Lokalny produkt roczny brutto (PKB) w roku 2004 został oszacowany na 2,2 miliarda dolarów.

[edytuj] Bankowość

Czandigarh posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę w zakresie handlu i bankowości. Prawie wszystkie znaczące w Indiach banki posiadają swoje oddziały lokalne w mieście. Największym ich skupiskiem jest sektor 17.

[edytuj] Izby gospodarcze

Trzy największe organizacje promocji handlu mają swoje biura w Czandigarh: Federation of Indian Chambers of Commerce & Industry (FICCI), PHD Chamber of Commerce and Industry (PHDCCI), oraz Confederation of Indian Industry (CII), której regionalna siedziba znajduje się w sektorze 31.

[edytuj] Sektor usług

Chandigarh IT Park (zwany też: Chandigarh Technology Park), nowoczesna dzielnica przeszklonych biurowców położona na obrzeżach miasta, jest próbą wypromowania Czandigarhu w świecie IT. Dobrze rozwinięta infrastruktura, bliskość Delhi, Pendżabu i Haryany oraz zaplecze informatycznych talentów czynią je lokacją bardzo atrakcyjną dla biznesu. Największe indyjskie firmy oraz takie korporacje międzynarodowe jak Quark, Infosys i Dell, posiadają swoje biura w mieście.

[edytuj] Transport

Czandigarh posiada dobrze rozwiniętą sieć komunikacji miejskiej, obsługiwaną przez Chandigarh Transport Undertaking (CTU), podlegające pod administrację miasta. Większą popularnością cieszy się transport prywatny, w tym szczególnie liczne skutery i motory. Czandigarh posiada najwyższy wskaźnik liczby pojazdów przypadających na jednego mieszkańca. Szerokie, stosunkowo dobrze utrzymane drogi oraz dostateczna liczba miejsc parkingowych ułatwiają poruszanie się po mieście na własną rękę.

Riksze są popularne na krótkich dystansach, szczególnie wśród kobiet, osób starszych oraz dzieci udających się do szkoły. Autoriksze nie są zbyt liczne i zwykle kursują na trasach rozpoczynających się na dworcu autobusowym (Inter State Bus Terminus, ISBT). Ulice najbardziej obciążone ruchem samochodowym posiadają dodatkowe pasy dla rowerów i riksz.

Czandigarh jest połączony z resztą kraju poprzez dwie główne autostrady narodowe (National Highways): NH 22 (Ambala – Kalka – Shimla – Kinnaur) oraz NH 21 (Czandigarh – Leh). W mieście znajdują się dwa dworce autobusowe. Pierwszy, w sektorze 17, obsługuje połączenia na północ, wschód i południe, czyli do większości dużych miast w Haryanie, Himachal Pradesh, i Uttarakhand, jak również do odległego o 240 km Delhi. Z dworca w sektorze 43 autobusy odjeżdżają na zachód, czyli głównie do Pendżabu, niektórych miast w Himachal Pradesh, oraz Dżammu i Kaszmir.

Niewielka stacja kolejowa znajduje się około 7 km od ISBT. Pociągi kursują do stolicy oraz licznych stacji przesiadkowych jak: Kalka, Ambala, Amritsar, Bhiwani, Howrah i Sri Ganganagar. Czandigarh posiada również port lotniczy, około 12 km od centrum miasta. Jet Airways, Air Deccan and Indian Airlines obsługują regularne połączenia do Delhi i Dżammu.