Język hindi

Z Wikipedii

हिन्दी
Obszar	Indie i inne
Liczba mówiących	905 milionów (do 995)
Ranking	4.
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie  Języki indoirańskie   Języki indyjskie    Język hindi
Pismo	dewanagari
Status oficjalny
Język urzędowy	Indie
Kody języka
ISO 639-1	hi
ISO 639-2	hin
SIL	HND
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku hindi W Wikisłowniku: Słownik języka hindi

Język hindi – język z grupy indyjskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ponad 400 mln mówiących - głównie mieszkańców Indii, a także Nepalu (500 tys.), Fidżi (300 tys.), Mauritiusu i Surinamu (po 100 tys.). Posługują się nim również hinduscy imigranci w Europie Zachodniej. Język hindi jest językiem urzędowym, od 1950 roku ogólnopaństwowym (angielski jest językiem pomocniczym) Republiki Indii, oraz jednym z 22 (obecnie 23) języków konstytucyjnych. W kilku indyjskich stanach i terytoriach: Uttar Pradesh, Uttarakhand, Himachal Pradesh, Harijanie, Madhya Pradesh, Biharze, Radżastanie oraz na terytorium stołecznym Delhi hindi (w wersji standardowej) jest oficjalnym językiem administracji stanowej oraz podstawowym językiem wykładowym w szkołach.

[edytuj] Dialekty

W obrębie tzw. terytorium języka hindi występuje wiele dialektów, wywodzących się ze średniowiecznych dialektów (tzw. apabhranśa). Wyróżnia się dwa podstawowe zespoły dialektów:

[edytuj] Hindi zachodnie:

(wywodzące się z apabhranśa śauraseni):

• Bradźbhasza

Używany o okolicach miast Mathura i Agra, do początków XIX w. był najważniejszym dialektem literackim hindi

• Khariboli

Stanowi podstawę współczesnego języka hindi

• Harijani

Używany w stanie Haryana

• Bundeli

Używany w rejonie miast Jhansi, Gwalior i Bhopal

• Kanaudźi

Używany w okolicach miasta Kanpur

[edytuj] Hindi wschodnie:

(wywodzące się z apabhranśa ardhamagadhi}:

• Awadhi

Ważny dialekt literacki (w Awadhi tworzył m.in. Tulsidas), używany w okolicach miasta Lakhnau

• Bagheli

• Ćhattisgarhi

Niekiedy, zwłaszcza w starszych publikacjach, dialekty Radżastanu, Biharu, którymi posługuje się około 100 mln osób, oraz tzw. pahari (czyli dialekty górskie) klasyfikowane są również jako dialekty hindi. Ostatnie jednak traktuje się je coraz częściej jako odrębne języki, posiadające bogatą tradycję literacką, zwłaszcza w Radżastanie i Biharze majthili. Radżastani posiada Indiach status języka literackiego.

[edytuj] Forma standardowa

Język hindi oraz język urdu to dwie odmiany literackie potocznego języka hindustani, który powstał w pierwszej połowie XIII w. na teranach leżących na północny zachód od Delhi i opierał się na dialekcie khariboli. Dzięki podobieństwu urdu oraz innych języków indyjskich do hindi, może on być używany jako lingua franca przez nawet 500-600 mln osób. Do zapisu języka hindi używa się pisma dewanagari. Język hindi jest najbardziej rozpowszechnionym językiem w Indiach a pod względem liczby użytkowników zajmuje czwarte miejsce na świecie (po chińskim, angielskim i hiszpańskim).

[edytuj] Historia

Język hindi, podobnie jak inne języki indoaryjskie, wywodzi się z sanskrytu, poprzez starożytne dialekty zwane prakrytami, i średniowieczne, zwane apabhranśa. Przez kilka wieków dwoma głównymi dialektami literackimi były bradż na zachodzie, i awadhi na wschodzie. Niezależnie od nich, w czasie dominacji muzułmańskiej w północnych Indiach, jako lingua franca na znacznym obszarze funkcjonował tzw. język hindustani - odmiana oparta gramatycznie na bazie dialektu khari boli z okolic Delhi, lecz z silnym leksykalnym wpływem języka perskiego i arabskiego. Literacka postać współczesnego hindi, oparta na strukturze gramatycznej dialektu khari boli, zaczęła kształtować się w pierwszej połowie XIX wieku i pozostaje pod silnym wpływem sanskrytu jako źródła wzbogacenia słownictwa.

[edytuj] System fonetyczny

[edytuj] Gramatyka

[edytuj] Słownictwo

Podstawowy zasób leksykalny jest indoaryjski, określany sanskryckim terminem tadbhava, czyli etymologicznie rzecz ujmując, słowa sanskryckie, które przeszły długą ewolucję fonetyczną np. sanskr. 'bhrata'>: 'bhai' (brat) czy 'aksza' > ankh (oko). Istnieje liczna grupa wyrazów (niemal) identycznych z sanskryckimi np. 'radźa' (król), nazywanych tatsama (takie same). Dochodzi do tego również pewna ilość zapożyczeń z rodzimych języków drawidyjskich i munda np. 'tendua' (lampart), czy 'garbar' (zamieszanie). Następną warstwą słownictwa są słowa perskie, arabskie i tureckie z czasów najazdów muzułmańskich i panowania dynastii Wielkich Mogołów np. 'zindagi' (życie), 'kitab' (książka), czy 'top' (armata). Czasy kolonialne wprowadziły wyrazy pochodzenia portugalskiego np. 'kamiz' (koszula) oraz, znacznie liczniejsze, pochodzenia angielskiego np. 'gilas' (szklanka), 'steśan' (stacja)itd.

[edytuj] Mały słowniczek

• Tak - ha
• Nie - nahii
• Dziękuję - śukriyaa, dhanyavaad
• Dziękuję bardzo - aapakaa bahut bahut dhanyavaad
• Nie ma za co, Proszę - aapakaa svaagat hai
• Proszę - kRipyaa
• Przepraszam - shamma kare
• Dzień dobry - shubha prabhaat
• Na razie - phir milengay
• Pozdrowienia (Witam, Cześć) - namaste
• Dobranoc - shubha raatri
• Nie rozumiem - mai nahii samajhataa (dla r.męskiego)/samajhthi (dla r.żeńskiego) hu
• Jak się nazywasz? - aapka naam kya hai?
• Serce - Dil
• żona - patnii
• mąż - pati
• córka - beTi
• syn - beTa
• matka - maataaji
• ojciec - pitaaji
• przyjaciel - dost, mitwa
• ja - mai
• ty - tum
• miłość - pyaar
• królowa - raanii
• Miło cię widzieć. - aapse milkar khushii huyii
• Jak się czujesz? - aap kaise hai?
• dobrze - acchaa
• źle - buraa
• tak sobie - kuchha khaas nahii

liczebniki:

• 0 - shunya
• 1 - ek
• 2 - do
• 3 - tiin
• 4 - chaar
• 5 - panch
• 6 - chai
• 7 - saat
• 8 - aaTh
• 9 - nau
• 10 - das

[edytuj] Zobacz też

• Języki urzędowe Indii
• Wikipedia w języku hindi

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Alfabet dewanagari
• Rozmówki hindi

[edytuj] Źródła

1. Stasik, Danuta: Język hindi cz.1 i 2 Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 1994/97, ISBN 83-86483-01-6