Dźwigacz
Z Wikipedii
Dźwigacz (łac. atlas) - kręg szczytowy, pierwszy kręg kręgosłupa kręgowców, począwszy od płazów, zestawiający się z czaszką. Dźwigacz podtrzymuje czaszkę (nazwa wywodzi się od mitycznej postaci - Atlasa, który miał podtrzymywać niebo nad ziemią) oraz decyduje o jej ruchomości.
Kręg szczytowy, który dźwiga głowę bezpośrednio, nie ma w swej budowie trzonu, zamiast którego jest łuk przedni (łac. arcus anterior), oraz właściwego wyrostka kolczystego kręgu, tylko mały guzek tylny (łac. tuberculum posterius). Dwa łuki kręgu, przedni i tylny, połączone są w obrębie symetrycznych części bocznych kręgu (łac. massae laterales). Na stronie górnej części bocznych znajdują się dołki stawowe górne (łac. foveae articulares superiores) do połączenia z kością potyliczną czaszki, a na stronie dolnej dołki stawowe dolne (łac. foveae articulares inferiores) do połączenia z kręgiem obrotowym (łac. axis). Na tylnej powierzchni łuku przedniego leży mała powierzchnia stawowa - dołek zębowy (łac. fovea dentis), dla połączenia z zębem kręgu obrotowego. Na powierzchni przedniej łuku znajduje się mały guzek przedni (łac. tuberculum anterius).
U płazów nie jest on homologiczny z atlasem owodniowców. Jest on odmienny od pozostałych kręgów, np. u żab nie posiada wyrostków poprzecznych. Dźwigacz od strony czaszki posiada dwie powierzchnie stawowe (condyli occipitales). Także u owodniowców kręg ten jest inaczej wykształcony (także obrotnik axis) niż pozostałe. Tworzy jedną (ptaki, gady) lub dwie (ssaki) powierzchnie stawowe dla kłykci potylicznych przez co decyduje o ruchomości czaszki. W toku ewolucji redukcji uległ trzon kręgu, w miejsce którego wchodzi ząb obrotnika umożliwiający dodatkową ruchomość czaszki (u ssaków kiwanie "nie"). Od strony czaszki dźwigacz tworzy powierzchnie stawowe umożliwiające potakujące ruchy głowy.