Dialekt damasceński
Z Wikipedii
Dialekt damasceński jest dialektem miejskim. Należy do dialektów syryjsko-palestyńskich, których jest najważniejszym przedstawicielem. Używany jest na co dzień w Damaszku i rozumiany na obszarze Syrii do rzeki Eufrat, gdzie kończy się zasięg dialektów syryjsko-palestyńskich, ale także w Palestynie, Libanie i Jordanii.
Spis treści |
[edytuj] Stan badań
Dialektem damasceńskim na szerszą skalę zajmowali się dotychczas orientaliści amerykańscy, angielscy, francuscy i niemieccy. Do rozpowszechnienia informacji na temat tego dialektu przyczynili się szczególnie: Andre Ambros, Jean Cantineau, Mark W. Cowell, Heinz Grotzfeld, Gottthelf Bergsträsser, Ferguson Charles, Ani Moukhtar, Bohas George, Jérôme Lentin, Salamé Claude oraz Ariel Bloch.
W Polsce nie prowadzono dotychczas badań nad dialektem damasceńskim. W chwili obecnej grupa studentów Zakładu Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu Warszawskiego prowadzi kilka projektów dotyczących dialektu damasceńskiego.
W badaniach naukowych nad dialektami języka arabskiego używa się transkrypcji naukowej, ponieważ nie posiada on normy zapisu. W ostatnich latach powstało kilka książek w dialekcie damasceńskim, zapisanych pismem arabskim. Najważniejsi autorzy piszący opowiadania po damasceńsku to: Aswad an-Nizār, Kayyāl Munīr oraz Turžmān Sihām. Zapis arabski nie oddaje w pełni systemu fonologicznego dialektu damasceńskiego, a dla obcokrajowca utrudnia naukę tegoż dialektu.
[edytuj] Fonologia
[edytuj] System spółgłoskowy
System spółgłoskowy dialektu damasceńskiego liczy sobie 25 spółgłosek:
- dwuwargowe: m, b, w,
- wargowo-zębowe: f,
- zębowe: n, t, d, s, z, (r, l),
- zębowo-dziąsłowe faryngalizowane: ṭ, ḍ, ṣ, ẓ, r, l,
- podniebienne: š, ž, y,
- tylnojęzykowe: k,
- języczkowe: x, ġ,
- gardłowe: ḥ, ʕ,
- krtaniowe: h, ʔ.
[edytuj] System samogłoskowy
System samogłoskowy liczy sobie:
- 5 samogłosek długich: ā, ē, ī, ō, ū,
- 6 samogłosek krótkich: a, e, i, o, u, ə,
- 2 dyftongi: aw, np.: l-ʔawwal pierwszy; ay, np.: šwayye trochę.
[edytuj] Morfologia
[edytuj] Imiona
Imiona zawierają w sobie następujące części mowy: rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i imiona odczasownikowe. Wspólnymi kategoriami gramatycznymi dla imion są: kategoria rodzaju, liczby, stanu i przypadka.
[edytuj] Kategoria rodzaju
W dialekcie damasceńskim występują dwa rodzaje: męski i żeński.
- Rodzaj męski nie posiada żadnej specyficznej końcówki rodzajowej, takiej jak rodzaj żeński. Występują natomiast słowa z końcówką żeńską rodzaju męskiego np. zalame mężczyzna.
- Rodzaj żeński posiada najczęściej końcówkę -a lub -e. Końcówka -a występuje w wyrazach, których ostatnią spółgłoską jest spółgłoska języczkowa, gardłowa, krtaniowa albo emfatyczna. Odpowiednio więc:
- końcówka -a występuje po: x, ġ, ḥ, ʕ, h, ʔ, ṭ, ḍ, ṣ, ẓ,
- końcówka -e występuje po: b, t, ž, d, z, s, š, f, k, l, m, n, w, y.
-
- Jedynie po r, możliwe są dwie końcówki -a oraz -e, np.: tazkara bilet, kbīre duża.
-
- Rodzaju żeńskiego są także:
- rzeczowniki żeńskoosobowe, bez charakterystycznej końcówki, np.: bənt córka; ʔəxt siostra,
- niektóre nazwy miast i państw, np.: š-Šām Damaszek; Baġdād Bagdad,
- parzyste części ciała, np.: ʔīd ręka, ʔədn ucho,
- inne, np.: mayy woda; sama niebo; šams słońce.
- Rodzaju żeńskiego są także:
-
- Końcówka rodzaju żeńskiego w status constructus przyjmuje formę -et, np.: maʕlaʔet šāy łyżeczka do herbaty.
[edytuj] Kategoria liczby
W dialekcie damasceńskim występują trzy liczby: pojedyncza, podwójna i mnoga.
- Liczbę podwójną tworzy się poprzez dodanie końcówki -ēn do liczby pojedynczej, przy czym w rodzaju żeńskim końcówka -a oraz -e zachowuje się identycznie jak w status constructus, np.: bēt - bētēn dwa domy.
- Liczbę mnogą dzielimy na regularną i nieregularną. Liczbę mnogą nieregularną należy nauczyć się na pamięć. Liczba mnoga regularna otrzymuje następujące końcówki: -īn oraz -āt.
- końcówkę -īn otrzymują najczęściej rzeczowniki męskoosobowe odimiesłowowe,
- końcówkę -āt otrzymują najczęściej imiona rodzaju żeńskiego zakończone na -a lub -e.
[edytuj] Kategoria stanu
W dialekcie Damaszku wyróżniamy dwa stany: określony i nieokreślony, przy czym stan nieokreślony nie posiada żadnego rodzajnika nieokreślonego, np.: maktūb list. Stan określony wyrażany jest za pomocą rodzajnika określonego əl-, gdzie ə ulega elizji w następujących przypadkach:
- na początku zdania, np.: l-walad ẓġīr Chłopiec jest mały.
- gdy wyraz poprzedzający kończy się na samogłoskę, np.: kursi l-bənt krzesło dziewczyny.
- gdy stoi przed słowem, które zaczyna się na samogłoskę, np.: bēt l-ʔahl dom rodziny.
- gdy imię zaczyna się od dwóch spółgłosek, to rodzajnik określony wygląda następująco lə-, np.: lə-žbīn czoło.
[edytuj] Zaimki
[edytuj] Zaimki osobowe
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | ʔana | nəḥna (naḥna) |
| 2. (m.) | ʔənte | ʔəntu |
| 2. (f.) | ʔənti | ʔəntu |
| 3. (m.) | huwwe | hənne |
| 3. (f.) | hiyye | hənne |
[edytuj] Zaimki dzierżawcze i dopełnieniowe
- Zaimki występujące po spółgłosce
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | -i (-ni) | -na |
| 2. (m.) | -ak | -kon |
| 2. (f.) | -ek | -kon |
| 3. (m.) | -o | -(h)on |
| 3. (f.) | -(h)a | -(h)on |
- Zaimki występujące po samogłosce
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | -yi (-ni) | -na) |
| 2. (m.) | -k | -kon |
| 2. (f.) | -ki | -kon |
| 3. (m.) | -(h)ø | -hon |
| 3. (f.) | -ha | -hon |
Zaimki dopełnieniowe i dzierżawcze różnią się jedynie w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Zaimek dopełnieniowy pierwszej osoby to -ni np.: ḍarabni uderzył mnie.
[edytuj] Zaimki wskazujące
Najpopularniejszym zaimkiem wskazującym jest zaimek ha- dodawany do rodzajnika rzeczownika we wszystkich rodzajach i liczbach, np.: ha-š-šōke ten widelec.
| Zaimki bliższe | Zaimki dalsze | |
|---|---|---|
| Rodzaj męski | hāda, hād ten | hadāk(e) tamten |
| Rodzaj żeński | hādi, hayy(e) ta | hadīk(e) tamta |
| Liczba mnoga | hadōl(e) ci | hadənk(e) tamci |
[edytuj] Zaimki pytajne
- mīn kto; šū co; ʔēš co,
- ʔanu (m.), ʔani (f.), ʔanu (pl.) jaki, który,
- ʔayy jaki, który.
[edytuj] Zaimek względny
- əlli występuje po spółgłosce,
- lli występuje po samogłosce.
Zaimek względny, jest taki sam dla obydwu rodzajów i liczb.
[edytuj] Liczebniki
W dialekcie damasceńskim możemy wyróżnić następujące liczebniki: główne, porządkowe oraz inne np. ułamkowe. Liczebniki główne są rzeczownikami, z wyjątkiem liczebników: jeden (wāḥed) oraz dwa (tnēn), które są przymiotnikami, tak samo jak liczebniki porządkowe.
[edytuj] Liczebniki główne
- Liczebnik jeden wāḥed, wāḥde lub waḥde (rodzaj żeński), zachowuje się tak samo jak przymiotnik i stoi po rzeczowniku, np.: bēt wāḥed jeden dom.
- Liczebnik dwa tnēn, təntēn (rodzaj żeński), zachowuje się jak przymiotnik i stoi po rzeczowniku w liczbie podwójnej, np.: bētēn tnēn dwa domy. Może zachowywać się też jak rzeczownik i wtedy jednostka wyliczana stoi po liczebniku w liczbie mnogiej, np.: təntēn ʔahwāt dwie kawy.
- Liczebniki od 3 do 10 dzielimy w pozycji izolowanej (używane do liczenia):
- tlāte trzy
- ʔarbaʕa cztery
- xamse pięć
- sətte sześć
- sabʕa siedem
- tmāne osiem
- təsʕa dziewięć
- ʕašara dziesięć
- Liczebniki od 11 do 19 dzielimy w pozycji izolowanej:
- ḥdaʕš lub ʔīdaʕš jedenaście
- ṭnaʕš dwanaście
- tləṭṭacʕš trzynaście
- ʔarbaṭaʕš czternaście
- xamsṭaʕš piętnaście
- səṭṭaʕš szesnaście
- sabaṭaʕš siedemnaście
- tmənṭaʕš osiemnaście
- təsaṭaʕš dziewiętnaście
- Liczebniki od 20 do 99 w pozycji izolowanej:
- ʕəšrīn dwadzieścia
- tlātīn trzydzieści
- ʔarbaʕīn czterdzieści
- xamsīn pięćdziesiąt
- səttīn sześćdziesiąt
- sabʕīn siedemdziesiąt
- tmānīn osiemdziesiąt
- təsʕīn dziewięćdziesiąt
- Liczebniki od stu i wzwyż w pozycji izolowanej:
- mīye sto
- mītēn dwieście
- tlāt mīye trzysta
- ʔarbaʕ mīye czterysta
- xams mīye pięćset
- sətt mīye sześćset
- sabʕ mīye siedemset
- tmān mīye osiemset
- təsʕ mīye dziewięćset
[edytuj] Liczebniki porządkowe
- Liczebniki porządkowe od 1 do 10 są przymiotnikami. Stoją po rzeczowniku wyliczanym i otrzymują rodzajnik określony əl-. Występują w dwóch rodzajach:
- Rodzaj męski
- ʔawwal lub ʔawwalāni pierwszy
- tāni drugi
- tālet trzeci
- rābeʕ czwarty
- xāmes piąty
- sādes szósty
- sābeʕ siódmy
- tāmen ósmy
- tāseʕ dziewiąty
- ʕāšer dziesiąty
- Rodzaj żeński
- ʔawwalānīye pierwsza
- tānye druga
- tālte trzecia
- rābʕa czwarta
- xāmse piąta
- sādse szósta
- sābʕa siódma
- tāmne ósma
- tāsʕa dziewiąta
- ʕāšra dziesiąta
- Rodzaj męski
- Liczebniki porządkowe od 11 i wzwyż, są identyczne jak liczebniki główne. Zachowują się jak przymiotniki i stoją z rodzajnikiem określonym əl- po rzeczowniku wyliczanym.
[edytuj] Liczebniki ułamkowe
- 1/2 nəṣṣ
- 1/3 təlt
- 1/4 rəbʕ
- 1/5 xəms
- 1/6 səds
- 1/8 təmn
- 1/10 ʕəšr
- 3/4 tlet rbāʕ
- 4/5 ʔarbaʕt ʔaxmās
[edytuj] Czasowniki
Czasowniki w dialekcie damasceńskim składają się najczęściej z trójspółgłoskowych rdzeni, z których są tworzone tematy czasownikowe. To one dają podstawę do tworzenia form czasu, trybu, strony oraz imion odczasownikowych. W dialekcie damasceńskim nie istnieją bezokoliczniki, dlatego jako formę podstawową czasownika podaje się trzecią osobę liczby pojedynczej rodzaju męskiego w czasie przeszłym i teraźniejszym, np.: katab - byəktob pisał-pisze.
[edytuj] Tematy czasownikowe
- Tematy trójspółgłoskowe
| Numer tematu | Czas przeszły | Czas teraźniejszy |
|---|---|---|
| I (1) | katab | byəktob |
| I (2) | katab | byəkteb |
| I (3) | katab | byəktab |
| I (4) | kəteb | byəktab |
| I (5) | kəteb | byəkteb |
| II | kattab | bikatteb |
| III | kātab | bikāteb |
| IV | ʔaktab | byəkteb |
| V | tkattab | byətkattab |
| VI | tkātab | byətkātab |
| VII | nkatab | byənkəteb |
| VIII | ktatab | byəktəteb |
| IX | ktabb | byəktabb |
| X | staktab | byəstakteb |
- Tematy czterospółgłoskowe
| Numer tematu | Czas przeszły | Czas teraźniejszy |
|---|---|---|
| I4 | taržam | bitaržem |
| II4 | ttaržam | byəttaržam |
[edytuj] Czasy
[edytuj] Czas przeszły
- Końcówki osobowe w czasie przeszłym
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | -t | -na |
| 2. (m.) | -t | -tu |
| 2. (f.) | -ti | -tu |
| 3. (m.) | ø | -u |
| 3. (f.) | -et | -u |
- W I temacie czasownikowym typu katab, VII oraz VIII krótkie -a- przed trzecią spółgłoską rdzenną w 3 osobie liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego ulega elizji, np.: daras uczył się, ale darset uczyła się.
- I temat czasownikowy typu kəteb, odmienia się w następujący sposób:
- šəreb - byəšrab pić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | šrəbt | šrəbna |
| 2. (m.) | šrəbt | šrəbtu |
| 2. (f.) | šrəbti | šrəbtu |
| 3. (m.) | šəreb | šərbu |
| 3. (f.) | šərbet | šərbu |
[edytuj] Czas teraźniejszy
- Afiksy osobowe w czasie teraźniejszym typu A
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | bə-...-ø | mnə-...-ø |
| 2. (m.) | btə-...-ø | btə-...-u |
| 2. (f.) | btə-...i | btə-...-u |
| 3. (m.) | byə-...-ø | byə-...-u |
| 3. (f.) | btə-...-ø | byə-...-u |
- Afiksy osobowe w czasie teraźniejszym typu B
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | b-...-ø | mən-...-ø |
| 2. (m.) | bət-...-ø | bət-...-u |
| 2. (f.) | bət-...-i | bət-...-u |
| 3. (m.) | bi-...-ø | bi-...-u |
| 3. (f.) | bət-...-ø | bi-...-u |
- Afiksy osobowe w czasie teraźniejszym typu C
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1. | ba-...-ø | mna-...-ø |
| 2. (m.) | bta-...-ø | bta-...-u |
| 2. (f.) | bta-...i | bta-...-u |
| 3. (m.) | bya-...-ø | bta-...-u |
| 3. (f.) | bta-...-ø | bya-...-u |
Afiksy te otrzymują następujące tematy czasownikowe:
- A - I, IV-X oraz II 4,
- B – II, III oraz I 4,
- C - zaczynające się na ʕ.
[edytuj] Czasy złożone
W dialekcie damasceńskim występuje kilkanaście czasów pochodnych. Niektóre z nich tworzy się za pomocą sspecjalnych partykuł.
- Czas teraźniejszy ciągły jest tworzony za pomocą partykuły ʕam, ʕammā lub ʕammāl, po której następuje czasownik w czasie teraźniejszym w odpowiedniej formie z b- lub bez b-, a więc w trybie łączącym. Czas ten tłumaczy się za pomocą słów: "teraz, w tym momencie, właśnie", np.: ʕam bəktob właśnie piszę.
- Czas przeszły ciągły: kān yəktob,
- Czas przeszły długotrwały: kān ʕam yəktob,
- Czas zaprzeszły: kān katab,
- Czas przyszły jest tworzony za pomocą czasownika rāḥ w 3 osobie liczby pojedynczej rodzaju męskiego po którym następuje czasownik w czasie teraźniejszym w trybie łączącym. Czasami stosuje się także imiesłów czynny rāyeḥ (m.), rāyḥa (f.), rāyḥīn (pl.), np.: rāḥ nəmši maʕo będziemy z nim iść,
- Czas przyszły w przeszłości: kān rāḥ yəktob miał zamiar pisać,
- Czas przyszły ciągły: bīkūn ʕam yəktob będzie pisał,
- Czas zaprzyszły: bīkūn rāḥ yəktob będzie miał zamiar napisać,
- Czas przyszły uprzedni: bīkūn katab będzie miał napisane.
[edytuj] Tryby
[edytuj] Tryb rozkazujący
Tryb rozkazujący tworzy się za pomocą tematu czasownika w czasie teraźniejszym. Rodzaj męski nie posiada żadnej końcówki, natomiast rodzaj żeński otrzymuje -i, a liczba mnoga -u. W I temacie czasownikowym w rodzaju męskim następuje wzdłużenie ostatniej samogłoski, a w rodzaju żeńskim i w liczbie mnogiej długie ō oraz ē przechodzi w krótkie ə, natomiast długie ā przechodzi w krótkie a. Nie odnotowano istnienia trybu rozkazującego tematów: IV, VII-IX.
- I
- 1 - ktōb; ktəbi; ktəbu
- 3, 4 - ktāb; ktabi; ktabu
- 2, 5 - ktēb; ktəbi; ktəbu
- II - katteb; kattbi; kattbu
- III - kātb; kātbi; kātbu
- V - tkattab; tkattabi; tkattabu
- VI - tkātab; tkātabi; tkātabu
- X - stakteb; stakətbi; stakətbu
- I 4 - taržem; taržmi; taržmu
- II 4 - ttaržam; ttaržami; ttaržamu
Tryb rozkazujący przeczymy za pomocą partykuły la (lā), po której następuje tryb łączący w odpowiedniej osobie, np.: la təšrab nie pij.
[edytuj] Tryb łączący
Tryb łączący ma identyczne afiksy osobowe jak tryb oznajmujący, lecz nie posiada prefiksu b-.
- Użycie trybu łączącego:
- Tworzenie czasów złożonych, np.: ʕam ʔākol właśnie jem.
- Negacja trybu rozkazującego za pomocą partykuł: la (lā) nie; ḥāž ḥāže (rodzaj żeński) dosyć; la baʔa już nie, np.: la tədros nie ucz się; la baʔa təḥki już nie gadaj.
- W zdaniach złożonych po następujących spójnikach: la żeby; ḥatta żeby; liʔalla żeby nie; bass jeśli; ʕala šart pod warunkiem że, np.: lāzem tədros ḥatta tənžaḥ musisz się uczyć, aby mieć wyniki.
- Dla wyrażenia polskiego bezokolicznika po: bədd chcieć (w zdaniach oznajmujących) oraz bətrīd chcieć (w zdaniach pytających), np.: bətrīd nəšrab kās ʕaraʔ chcesz, żebyśmy się napili szklanki araku?; bəddna nākol chcemy jeść.
[edytuj] Strony
[edytuj] Strona bierna
Strona bierna w dialekcie damasceńskim nie jest tworzona poprzez zmianę struktury tematu czasownika. W I temacie czasownikowym istnieje kilka czasowników w stronie biernej, które zostały zleksykalizowane. Są to: wəled urodził się; xəleʔ został stworzony, urodził się; ʔətel został zabity; xəreb został zniszczony. Stronę bierną wyraża się za pomocą VII tematu czasownikowego.
[edytuj] Imiona odczasownikowe
[edytuj] Masdary
Masdary są rzeczownikami odczasownikowymi, które tak jak czasownik wyrażają czynność i stan, bardzo często są już zleksykalizowane. W I temacie czasownikowym nie ma określonego wzoru tworzenia masdarów, podają je słowniki. Masdary tematów IV-VI, IX, X oraz II 4 nie są używane.
- II - taktīb (təktīb)
- III - mkātabe
- VII - ʔənkitāb
- VIII - ʔəktitāb
- I 4 - taržame
[edytuj] Imiesłowy
- W I temacie czasownikowym imiesłów czynny i bierny tworzy się regularnie według wzoru:
- imiesłów czynny kāteb, kātbe (rodzaj żeński), kātbīn (liczba mnoga),
- imiesłów bierny maktūb, -e, -in.
- Imiesłów czynny i bierny w tematach pochodnych tworzy się za pomocą prefiksu m- lub mə- dołączanego do tematu czasownika w czasie teraźniejszym. Imiesłów czynny rodzaju męskiego posiada samogłoskę -e- przed trzecią spółgłoską rdzenną, natomiast imiesłów bierny samogłoskę -a-, np.: II - mġassel piorący, myjący się; mġassal prany, myty. W rodzaju żeńskim w imiesłowie czynnym w wyniku elizji wypada końcowe -e-. Imiesłów bierny jest dzisiaj prawie nieużywany.
[edytuj] Niesamodzielne części mowy
Grupa ta obejmuje następujące części mowy: przyimki, spójniki oraz partykuły.
[edytuj] Przyimki
- la do; przed dwiema spółgłoskami przyimek ten przybiera formę lə, np.: lə-l-balad do miasta
- la (lə) dla, wyraża też polski celownik, np.: la-marti mojej żonie.
Przyimek ten też może wyrażać posiadanie i odpowiada polskiemu czasownikowi mieć przybiera wtedy formę ʔəl i łączy się z zaimkiem dzierżawczym, np.: ʔəli bēt mam dom,
- b (bə), fī w, np.: bə-š-Šām w Damaszku,
- mən (mn) z, np.: mn əl-madrase ze szkoły,
- ʕala do; przed rodzajnikiem ʕa, np.: bisāfer ʕa-l-bēt jedzie do domu,
- ʕand (ʕənd) u; przyimek ten w połączeniu z zaimkiem dzierżawczym wyraża posiadanie i odpowiada polskiemu czasownikowi mieć, np.: ʕəndi kalb mam psa,
- inne przyimki:
- ʕan o,
- bēn pomiędzy,
- maʕ z kimś, czymś,
- ʔabl przed (czas),
- taḥt pod,
- bīdūn bez,
- baʕd po (czas),
- fōʔ na,
- barrāt na zewnątrz,
- ḥawāl wokół,
- žūwāt wewnątrz,
- ʔəddām z przodu.
[edytuj] Spójniki
- w- (wa-) i,
- ʔənn że,
- baʕd ma po tym jak,
- ʔaw lub,
- lamma kiedy,
- ʔabl ma zanim,
- ḥatta żeby ,
- la żeby,
- bēn ma podczas,
- lāken lecz, ale,
- ta, ḥatta aż, dopóki,
- maṭraḥ ma gdzie,
[edytuj] Partykuły negacji
- ma
- przed czasownikiem, np.: ma bisakker nie zamknął,
- przed fī być, znajdować się, np.: ma fī ʔəmkān nie ma możliwości,
- przed przyimkiem la z zaimkiem dzierżawczym w znaczeniu posiadania, np.: mālna fahmānīn my nie wiedzieliśmy,
- ma ʕad już nie, np.: ma ʕad yrūḥ ʕa-l-madrase on nie chodzi już do szkoły.
- la
- laʔ nie (jest to odpowiedź przecząca na zadanie pytanie),
- la...w-la ani...ani,
- ʔəlla gdy nie, oprócz,
- bala bez.
[edytuj] Bibliografia
- ʕAbd ar-Raḥīm Yāsīn, Mawsūʕat al-ʕāmmiyya as-sūriyya, I-IV, Manšūrāt wizārat aṯ-ṯaqāfa, Damaszek 2003
- Ambros Arne, Damascus Arabic, Undena Publications, Malibu 1977
- Aswad an-Nizār, Al-Ħikāyāt aš-šaʕbiyya aš-šāmiyya, IV, publikacja własna autora, Damaszek 1998
- Aswad an-Nizār, Al-Ħikāyāt aš-šaʕbiyya aš-šāmiyya, V, publikacja własna autora, Damaszek 2002
- Barbot Michel, Evolution de l'arabe contemporain, I: Bibliographie d'arabe moderne et du Levant; Introduction au parler de Damas; II: Les Sons du parler de Damas, Maisonneuve, Paris 1981
- Barthélemy Adrien, Dictionnaire arabe-français. Dialectes de Syrie: Alep, Damas, Liban, Jérusalem, Geuthner, Paris 1935
- Behnstedt Peter, Sprachatlas von Syrien, Harrassowitz, Wiesbaden 2000
- Bergsträsser Gotthelf, Zum arabischen Dialekt von Damaskus, Orient-Buchhandlung H. Lafaire, Hannover 1924
- Bloch Ariel, Die Hypotaxe im Damaszenisch-Arabischen mit Vergleichen zur Hypotaxe im Klassisch-Arabischen, Harrassowitz, Wiesbaden 1965
- Bloch Ariel, Grotzfeld Heinz, Damaszenisch-arabische Texte mit Übersetzung, Anmerkungen und Glossar, Harrassowitz, Wiesbaden 1964
- Bohas George, Zakhariya Kathia, Sīrat al-Malik aẓ-ẓāhir Baybarṣ ḥasab ar-riwāya aš-šāmiyya, t. I-V, Institut Français d’Etudes Arabes, Damaszek 2000-2004
- Cantineau Jean, Helbaoui Youssef, Manuel élémentaire d’arabe oriental (parler de Damas), Librairie C. Klincksieck, Paris 1953
- Cowell Mark W., A Reference Grammar of Syrian Arabic, Georgetown University Press, Washington 1964
- Dahmash Wasim, Testi per lo studio del dialetto di Damasco, Nouva Cultura, Roma 2005
- Danecki Janusz, Wstęp do dialektologii języka arabskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1989
- Danecki Janusz, Współczesny język arabski i jego dialekty, Dialog, Warszawa 2000
- Ferguson Charles, Ani Moukhtar, Damascus Arabic, Center for Applied Linguistics of the Modern Language Association of America, Washington 1961
- Grotzfeld Heinz, Laut- und Formenlehre des Damaszenisch-Arabischen, Harrassowitz, Wiesbaden 1964
- Grotzfeld Heinz, Syrisch-Arabische Grammatik (Dialekt von Damaskus), Harrassowitz, Wiesbaden 1965
- Kühnel Helmut, Sprachführer Syroarabisch, Verlag Enzyklopädie, Leipzig 1974 (Dr. Ludwig Reichert Verlag, Wiesbaden 1997)
- Kayyāl Munīr, Ħikāyāt dimašqiyya, publikacja własna autora, Damaszek 1987 (2000)
- Kayyāl Munīr, Al-mar’a fī al-maṯal aš-šaʕbī aš-šāmī", publikacja własna autora, Damaszek 2002
- Kuhnt Eberhard, Syrisch-Arabischer Sprachführer, Harrassowitz, Wiesbaden 1984
- Lentin Jérôme, Damascus Arabic, w: „Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics”, Volume I A-Ed, Brill, Leiden-Boston 2006, s. 546-555
- Liddicoat Mary-Jane, Lennane Richard, Iman Abdul Rahim, Syrian Colloquial Arabic, a Functional Course, Australia 1998
- Al-Maʕṣarānī Muḥammad, Segal Władimir S., Arabsko russkij słowar’ sirijskogo dialekta, Russkij Jazyk, Moskwa 1978
- Oestrup Johannes, Contes de Damas, Brill, Leyde 1897
- Stowasser Karl, Ani Moukhtar, A Dictionary of Syrian Arabic: English-Arabic, Georgetown University Press, Washington 1964
- Turžmān Sihām, Yā māl əš-Šām, I-III, Damaszek 2005
