Działania zbrojne chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej w Tybecie (1950-1951)
Z Wikipedii
| Działania zbrojne chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej w Tybecie (1950-1951) | |||||||||
| Data | 1950-1951 | ||||||||
| Miejsce | Tybet | ||||||||
| Wynik | Podpisanie siedemnastopunktowego porozumienia, które formalnie przyłączyło Tybet do Chińskiej Republiki Ludowej[1] | ||||||||
|
|||||||||
Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza pokonała tybetańską armię pod Chamdo 7 października 1950. Atak ten rozpoczął kampanię Pekinu mającą na celu przyłączenie Tybetu do Chińskiej Republiki Ludowej[1]. Zachodnie i tybetańskie źródła nazywają tą akcję zbrojną inwazją[4]. W Chinach to wydarzenie nazywane jest "pokojowym wyzwoleniem Tybetu" (和平解放西藏)[5][6].
Spis treści |
[edytuj] Przebieg
Według Samdhong Rinpoche i 14. Dalajlamy, 1 stycznia 1950 Chiny obiecały "wyzwolić" Tybet. Chińska Armia Ludowo-Wyzwoleńcza wkroczyła do wschodniego Tybetu (Chamdo) 7 października 1950[3]. Szybko przemieszczające się chińskie jednostki otoczyły (mając przewagę liczebną) tybetańskie oddziały. 19 października 5 tys. tybetańskich żołnierzy poddało się[3]. Po konfiskacie ich broni, chińscy żołnierze przeprowadzili wśród nich ideologiczne pogadanki nt. socjalizmu i podarowali im niewielkie kwoty pieniędzy, po czym pozwolono im wrócić do domów[3].
Chińska armia kontynuowała marsz do centralnego Tybetu, lecz zatrzymała się około 200 km od Lhasy (miejsce to zostało nazwane przez Chińczyków "granicą Środkowego Tybetu"[4]) i zażądała od Tybetu poddania się "pokojowemu wyzwoleniu"[3].
Chińczycy, mimo posiadania przytłaczającej przewagi militarnej, starali się również pozyskać przychylność mieszkańców Tybetu[3]. Miejscowa ludność była traktowana bardzo dobrze, budowano drogi, a zatrudnionym Tybetańczykom płacono za wykonaną pracę[3]. Według Dalajlamy, chińska armia nie atakowała cywilnej ludności: "Chińczycy byli bardzo zdyscyplinowani. Byli jak brytyjscy żołnierze (w 1904). Nawet lepsi od Brytyjczyków, ponieważ rozdali trochę pieniędzy (mieszkańcom i lokalnym władcom). Dokładnie to zaplanowali".[3]
Chińczycy wysłali oswobodzonych więźniów (wśród nich był Ngapoi Ngawang Jigme, uprowadzony gubernator), by negocjowali z Dalajlamą w ich imieniu[3]. Chiny obiecały, że jeśli Tybet pozwoli się "pokojowo wyzwolić", to tybetańskie elity zachowają swoje przywileje i siłę. W tym samym czasie Jigme i inni oswobodzeni poświadczali, że byli dobrze traktowani przez Chińczyków[3]. Sprawą przestała interesować się Organizacja Narodów Zjednoczonych, ponieważ chińska armia zatrzymała się i postawiła na pokojowe negocjacje[3]. Militarna presja, raporty o dobrym traktowaniu i brak międzynarodowego wsparcia przekonały Tybetańczyków do rozpoczęcia negocjacji z chińską armią[3].
Kilka miesięcy później, w maju 1951, reprezentanci Tybetu podpisali w Pekinie siedemnastopunktowe porozumienie z rządem Chińskiej Republiki Ludowej, potwierdzając chińskie zwierzchnictwo nad Tybetem. Porozumienie było ratyfikowane w Lhasie kilka miesięcy później[7][1].
[edytuj] Statystyki
[edytuj] Tybetańczycy i zachodnie rządy
Tybetańczycy i niektóre zachodnie rządy oskarżyły Chińską Republikę Ludową o stosowanie terroru po zakończeniu inwazji, która wg nich doprowadziła do zniknięcia blisko 1,2 miliona Tybetańczyków. Chiny zdecydowanie zaprzeczają tym doniesieniom. Badacze również poddają w wątpliwość te dane, ponieważ oficjalny spis ludności w Tybecie z 1953 zanotował tylko 1,27 miliona mieszkańców.[8]
[edytuj] Samdhong Rinpoche i XIV Dalajlama
Według Samdhong Rinpoche i czternastego Dalajlamy, w 1962 roku zostało tylko 70 z 2500 klasztorów w Tybetańskim Regionie Autonomicznym, a blisko 93% mnichów zostało zmuszonych siłą do opuszczenia swych klasztorów. Podają oni, że w latach 1950-1976 straty wśród ludności tybetańskiej przedstawiają się następująco: 173 221 Tybetańczyków zginęło w więzieniach i obozach pracy, 156 758 zostało straconych, 342 970 zmarło z głodu, 432 705 zginęło w walkach i powstaniach, 92 731 przez tortury i 9 002 przez samobójstwo[4].
[edytuj] Następstwa
Zarzuty ludobójstwa, zbrodni przeciw ludzkości, państwowego terroryzmu i tortur były badane przez hiszpański sąd w 2006[9].
Część populacji Tybetu była chłopami pańszczyźnianymi, którzy przynależeli do ziemi należącej do klasztorów i tybetańskich arystokratów[10][11]. Tybetańscy uchodźcy zaznaczali jednak, że chłopi pańszczyźniani stanowili jednak bardzo mały procent społeczeństwa i argumentowali, że Tybet uwspółcześnił by się sam, bez interwencji Chin. Jednakże rząd chiński twierdził, że w 1951 duża część Tybetańczyków była wciąż poddanymi i oświadczył, że tybetański rząd hamował rozwój kraju podczas swych samodzielnych rządów w latach 1913-1959 i sprzeciwiał się wszelkim propozycjom modernizacji kraju, zaproponowanym przez Chiny[12].
Siedemnastopunktowe porozumienie zostało należycie wprowadzone w życie w Tybecie. Jednakże, wschodni Kham i Amdo znajdowały się poza zasięgiem władzy administracyjnej tybetańskiego rządu w Lhasie i były traktowane jak pozostałe chińskie prowincje – włączając w to pełną redystrybucję ziemi. Z tego powodu w tych prowincjach wybuchł bunt w 1956, wspierany przez amerykańskie CIA, który rozprzestrzenił się na Lhasę i przerodził w powstanie tybetańskie, które skończyło się porażką tybetańskich partyzantów i przymusową ucieczką Dalajlamy do Indii. Opór trwał jednak aż do 1972, kiedy to CIA nagle skończyło wspierać partyzantów.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Goldstein, M.C., "A History of Modern Tibet", str. 812-813
- ↑ Tybetańska armia - Gyajong - powstała w ramach 29-punktowego programu reform cesarza Qianlong. Zob. Goldstein, M.C., "The Snow Lion and the Dragon", str. 20
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Thomas Laird, The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama, ISBN 0-8021-4327-X, str. 301-307
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Rinpoche, Samdhong. Roebert, Donovan. The 14th Dalai Lama. [2006] (2006). Samdhong Rinpoche: Uncompromising Truth for a Compromised World : Tibetan Buddhism and Today's World. World Wisdom Inc., ISBN 1-933316-20-9, str. 116-117
- ↑ Xinhuanet.com. "Xinhuanet.com." 人民解放軍和平解放西藏. Ostatni dostęp: 18 marca 2008
- ↑ Scholar.ilib.cn. "Scholar.ilib.cn." 1950 tibet. Ostatni dostęp: 18 marca 2008
- ↑ Gyatso, Tenzin, Dalai Lama XIV, wywiad, 25 lipca 1981.
- ↑ Michael Parenti in " Friendly Feudalism: The Tibet Myth" pisze: Both the Dalai Lama and his advisor and youngest brother, Tendzin Choegyal, claimed that “more than 1.2 million Tibetans are dead as a result of the Chinese occupation.” The official 1953 census--six years before the Chinese crackdown--recorded the entire population residing in Tibet at 1,274,000.37 Other census counts put the population within Tibet at about two million. If the Chinese killed 1.2 million in the early 1960s then almost all of Tibet, would have been depopulated, transformed into a killing field dotted with death camps and mass graves--of which we have no evidence. The thinly distributed Chinese force in Tibet could not have rounded up, hunted down, and exterminated that many people even if it had spent all its time doing nothing else. See also "A Note on Tibet's Population" Leo A. Orleans, The China Quarterly, No. 27 (Jul. - Sep., 1966), str. 120-122
- ↑ The Independent on-line
- ↑ Goldstein, Melvyn, An Anthropological Study of the Tibetan Political System, 1968, str. 40
- ↑ Rahul, Ram, The Structure of the Government of Tibet, 1644–1911, 1962, str. 263–98
- ↑ Jiawei, Wang, "The Historical Status of China's Tibet", 2000, str. 194–7
