Falanga (partia)

Z Wikipedii

Falanga (właściwie Falange Española) - hiszpańska (pierwotnie faszystowska^[1]) organizacja polityczna działająca w latach 1933-1977. W latach 1937-1975 główna i jedyna legalna siła polityczna frankistowskiej Hiszpanii.

Partia polityczna Falange Española została założona 29 września 1933 roku przez José Antonia Prima de Riverę. Z początku była mało znaczącą partią głoszącą raczej niejasny program oparty na patriotyzmie i solidaryzmie społecznym. W 1934 połączyła się z inna niewielką radykalną partią JONS (Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista), założoną w 1931 roku przez Ramiro Ledesma Ramos, i przyjęła jej program nacjonalistyczno-syndykalistyczny.

Nowy program polityczny znalazł pełny wyraz w Manifeście Falangi, który José Antonio Primo de Rivera napisał w listopadzie 1934. W 27 punktach Manifest głosił doktrynę mocarstwowej Hiszpanii, planował wprowadzenie totalitarnego państwa, zastąpienie rynku organizacją państwowych syndykatów wytwórczych, reformę rolną i głosił podporządkowanie kościoła katolickiego interesom państwa.

Do 1936 Falanga nie odgrywała istotnej roli. W wyborach z lutego 1936 poniosła wręcz klęskę zdobywając zaledwie 0,7% głosów. Jedynie jej bojówki były widoczne na ulicach miast, gdzie toczyły zażarte starcia z bojówkami lewicy. Dopiero po przejęciu władzy przez Front Ludowy Falanga zaczęła zyskiwać zwolenników wśród stronników konserwatystów i prawicowych ugrupowań katolickich. Wydatnie pomogło jej w tym aresztowanie (6 lipca 1936) i rozstrzelanie (20 listopada 1936) jej założyciela J.A. Primo de Rivery, który stał się w opinii prawicy męczennikiem.

Po aresztowaniu J.A. Primo de Rivery Falanga nawiązała kontakt z wojskowymi spiskującymi przeciwko Republice. Po wybuchu wojny domowej w lipcu 1936 Falanga udzieliła rebeliantom poparcia i wkrótce stała się najważniejszą z sił politycznych popierających stronę nacjonalistyczną. W momencie wybuchu wojny (lipiec 1936) Falanga miała 36 tys. członków, w 1937 - 240 tys., w 1938 - 362 tys., w 1939 - już 650 tys., a po wojnie w 1942 - milion. W czasie wojny domowej w armii Franco służyło 150 tys. falangistów, którzy tworzyli zmilitaryzowane oddziały tzw. Banderas de Falange ("Chorągwie Falangi"). Falanga zajęła miejsce rozpadających się tradycyjnych partii prawicowych - CEDA i Hiszpańskiego Odrodzenia (Renovación Española) - które wcześniej poparły rebelię.

W 1937 generał Franco uznał, że rosnąca w siłę, mimo utraty głównych przywódców, Falanga, z ideologią zgodną z jego celami, może być podstawą do zjednoczenia całego wspierającego go zaplecza politycznego. 19 kwietnia 1937 generał Franco połączył Falangę z karlistowską organizacją Comunión Tradicionalista i monarchistami w ruchu pod nazwą Falange Española Tradicionalista y de las Juntas de Ofensiva Nacional-Sindicalista ("Tradycjonalistyczna Hiszpańska Falanga oraz Rady Frontu Narodowo-Syndykalistycznego"). Za oficjalną podstawę ideową FET y JONS przyjęto 26 punktów historycznego Manifestu, ale z pominięciem punktu 27, zakładającego pełnię władzy Falangi w przyszłym państwie. Nowo powstałe ugrupowanie miało o wiele mniej radykalne oblicze, ponieważ w rzeczywistości było szeroką koalicją ugrupowań nacjonalistycznych. Na czele ugrupowania, liczącego w momencie zjednoczenia 250 tys. członków, stanął generał Franco jako caudillo (hiszp. wódz, przywódca).

Po zwycięstwie dominujące wśród falangistów faszystowskie idee generał Franco podporządkował konserwatywnym i tradycjonalistycznym wartościom nowego hiszpańskiego państwa. Członkostwo w FET y JONS stało się niezbędnym wymogiem kariery politycznej w Hiszpanii jako akt lojalności wobec reżimu. Chcąc przekonać ostatecznie do siebie te konserwatywne środowiska, dla których nie do przyjęcia była faszystowska przeszłość Falangi, caudillo stopniowo oczyszczał ją z radykalnych działaczy. Podkreślając ponadpartyjny charakter organizacji ostatecznie przekształcił ją w 1958 w Ruch Narodowy (Movimiento Nacional). Po upadku dyktatury w 1975 Ruch Narodowy zaprzestał działalności i 1 kwietnia 1977 został rozwiązany.

Hymnem Falangi była pieśń Cara al Sol ("Twarzą ku Słońcu").

Pierwotne poglądy polityczne Falangi były zbieżne z falą idei totalitarystycznych, przybierającą w Europie po I wojnie światowej, do której należały również włoski faszyzm, niemiecki nazizm, portugalska wersja korporacjonizmu i idee dyktatur Środkowej Europy. Idee Falangi były próbą przeszczepienia poglądów faszystowskich, a w przypadku niektórych jej działaczy również nazistowskich, na grunt hiszpański; zmodyfikowania ich pod kątem dziejów Hiszpanii i jej aktualnej sytuacji. Z biegiem lat i postępującą instytucjonalizacją partii poglądy Falangi stawały się coraz mniej radykalne, przechodząc na pozycje konserwatywne.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ "(...)prawicowa koalicja, w której skład wchodziły Acción Popular, czyli "Akcja Narodu", i faszystowska Falange Española, świeżo założona przez syna Primo de Rivery" - Norman Davies, Europa, Wyd. Znak, Kraków 1998, str. 1043; Falange. The official Spanish fascist party, founded 1933 by José Antonio Primo de Rivera - Alan Palmer, The Penguin Dictionary of Twentieh-Century History, 1983, str. 145.

To jest artykuł z serii Faszyzm  p • d • e  Odmiany Faszyzm włoski Reksizm Falangizm Ustasze Faszyzm klerykalny Austrofaszyzm Żelazna Gwardia Strzałokrzyżowcy Reżim 4 sierpnia Brazylijski integralizm Faszyzm w historii Fascio Marsz na Rzym Włoska Republika Socjalna Faszyści Benito Mussolini Corneliu Zelea Codreanu Léon Degrelle Organizacje Partie i ugrupowania Tematy powiązane Korporacjonizm Narodowy syndykalizm Neofaszyzm Salut rzymski Nazizm