Fenyloketonuria
Z Wikipedii
 |
| ICD-10 |
| Fenyloketonuria |
| Kod ICD-10E70.0
|
| DSM IV |
| zaburzenie nie występuje |
Fenyloketonuria (PKU z ang. Phenylketonuria) – wrodzona, uwarunkowana genetycznie choroba polegająca na gromadzeniu się w organizmie i toksycznym wpływie aminokwasu fenyloalaniny (hiperfenyloalaninemia, typ I).
U podłoża choroby leży mutacja genu odpowiedzialnego za aktywność enzymu hydroksylazę fenyloalaninową (PAH), który bierze udział w metabolizmie fenyloalaniny.
Spis treści |
[edytuj] Etiopatogeneza
Fenyloketonuria jest chorobą genetyczną spowodowana mutacją, położonego na chromosomie 12 (12q22-q24.1), genu PAH kodującego enzym hydroksylazę fenyloalaninową (PAH, EC 1.14.16.1).
Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny - oznacza to, że dziecko musi odziedziczyć wadliwy allel od obojga rodziców, żeby rozwinęła się choroba. Chorobę rozpoznaje się u ok. 1 na 15000 dzieci, ale częstość jej występowania jest różna w różnych populacjach.
Mutacja powoduje upośledzenie aktywności enzymatycznej hydroksylazy fenyloalaninowej, która katalizuje przekształcanie w organizmie aminokwasu fenyloalaniny w inny aminokwas tyrozynę. We krwi dziecka chorego na fenyloketonurię zaczyna gromadzić się fenyloalanina i produkty jej metabolizmu, przy względnym niedoborze tyrozyny. Na skutek tego po pewnym czasie i przy braku odpowiedniego leczenia może dojść do uszkodzenia mózgu.
[edytuj] Objawy
Objawami nieleczonej choroby są pogłębiające się zaburzenia neurologiczne z napadami padaczkowymi, znacznego stopnia upośledzenie rozwoju umysłowego i motorycznego[1]. Poza tym mogą występować, zaburzenia chodu, postawy, hipotonia mięśniowa, ruchy atetotyczne, zesztywnienie stawów. Do obrazu chorobowego dołącza charakterystyczny "mysi" zapach potu oraz częste występowanie wysypek.
Przy wczesnym rozpoznaniu choroby (najlepiej zaraz po urodzeniu) i odpowiednim leczeniu można zapobiec wystąpieniu objawów choroby. Powszechne stosowanie u noworodków w Polsce i wielu innych krajach, w trzecim dniu po urodzeniu prostego screeningowego badania krwi (test przesiewowy) umożliwia wczesne rozpoznanie fenyloketonurii. Screening w kierunku fenyloketonurii był pierwszą, zastosowaną na szeroką skalę próbą przeciwdziałania schorzeniu uwarunkowanemu genetycznie.
W 1998 roku stosowano test Guthriego, teraz jest to badanie kolorymetryczne, umożliwiający bardziej precyzyjne oznaczenie stężenia fenyloalaniny we krwi. Inną metodą stosowaną niekiedy w diagnostyce fenyloketonurii jest badanie metabolitów fenyloalaniny w moczu z zastosowaniem FeCl3. Należy pamiętać, że zwiększone stężenie fenyloalaniny we krwi może nie pojawić się przed 3 dniem życia oraz że u wcześniaków stwierdza się występowanie wyników fałszywie dodatnich (ze względu na niedojrzałość układów enzymatycznych).
U chorego dziecka najpóźniej w ciągu 2 tygodni od urodzenia wprowadza się odpowiednią dietę eliminacyjną niskofenyloalaninową. Należy ograniczyć zawartość fenyloalaniny w pokarmach i zastąpić ją tyrozyną (hydrolizaty kazeiny). Ponieważ większość białek ma w swym składzie znaczną zawartość fenyloalaniny jest to dieta niskobiałkowa z dużą ilością tyrozyny. Powoduje to uniknięcie wzrostu stężenia fenyloalaniny we krwi i co za tym idzie, wyeliminowanie jej szkodliwego wpływu fenyloalaniny na tkankę mózgową. Przy rygorystycznym zachowywaniu diety dziecko będzie rozwijać się prawidłowo, z drugiej strony nie wprowadzenie lub zbyt późne wprowadzenie leczenia prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu.
Wprowadzono podział kliniczny ciężkości fenyloketonurii w zależności od stężenia fenyloalaniny we krwi (co koreluje z aktywnością hydroksylazy fenyloalaninowej w bioptatach wątroby)[2]:
- klasyczna fenyloketonuria (aktywność PAH < 1%, stężenie fenyloalaniny we krwi na zwykłej diecie >1200 µmol/l)
- łagodna fenyloketonuria (aktywność PAH 1-3%, stężenie fenyloalaniny we krwi na zwykłej diecie 600-1200 µmol/l)
- łagodna hiperfenyloalaninemia (aktywność PAH 3-6%, stężenie fenyloalaniny we krwi na zwykłej diecie <600 µmol/l)
[edytuj] Fenyloketonuria matczyna
W przypadku obciążonej deficytem hydroksylazy fenyloalaniny kobiety ciężarnej, niestosującej podczas ciąży diety eliminacyjnej, może dojść do uszkodzenia płodu, na skutek zwiększonego stężenia fenyloalaniny we krwi. Dziecko wykazuje opóźnienie rozwoju umysłowego i motorycznego, często występują też wady serca i małogłowie.
[edytuj] Historia
Historia wiedzy o fenyloketonurii sięga roku 1934, kiedy norweski lekarz Asbjörn Fölling po raz pierwszy opisał wrodzone zaburzenie metabolizmu fenyloalaniny u dwójki rodzeństwa w wieku 4 i 7 lat. W ich moczu znalazł substancję, którą zidentyfikował jako fenyloketon. W 1935 roku Penrose nazwał opisane przez Föllinga zaburzenie metabolizmu aminokwasu fenyloalaniny - fenyloketonurią.
[edytuj] Choroby pokrewne fenyloketonurii
W około 2% przypadków przyczyną dziedzicznej hiperfenyloalaninemii są związane defektem odnawiania kofaktora hydroksylazy fenyloalanionowej - tetrahydrobiopteryny. Prowadzą do tego mutacje, któregoś z szeregu enzymów[2]:
- reduktazy dihydrobiopterynowej,
- cyklohydrolazy I GTP,
- syntazy pirogronylotetrahydrobiopterynowej,
- dehydratazy pterynokarbinoloaminowej.
[edytuj] Zobacz też
Przypisy
- ↑ [1.3 Wrodzone błędy metabolizmu]. W: Bruce R Korf, Andrzej L Pawlak: Genetyka człowieka : rozwiązywanie problemów medycznych. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2003, ss. 8-14. ISBN 83-01-14075-5.
- ↑ 2,0 2,1 Zasady diagnostyki molekularnej dziedzicznej hiperfenyloalaninemii Ekspertyza Instytutu Matki i Dziecka dla Min. Zdrowia, 2000
