Franciszek Fiedler

Z Wikipedii

Franciszek Fiedler, właśc. Efroim Truskier, pseud. Berent, Dżek, Leon Markiewicz, A. Szwarc, Keller, Winkler (ur. 12 września 1880 w Warszawie, zm. 27 listopada 1956 w Warszawie), polski historyk ruchu robotniczego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN, poseł na Sejm PRL, członek Komitetu Centralnego PPR i PZPR.

Pochodził z bogatej rodziny mieszczańskiej, był synem Beniamina Truskiera i Ewy Honsikalin; w młodości przyjął nazwisko Fiedler. Ukończył gimnazjum J. Pankiewicza w Warszawie (1898); w 1900 podjął studia w dziedzinie historii na uniwersytecie w Berlinie. Za działalność w polskich organizacjach narodowych i udział w demonstracji przeciwko wykładom jednego z profesorów, został usunięty z uczelni w 1901 i wydalony z Niemiec; w Warszawie aresztowany, został osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Ponownie studiował na uniwersytecie w Zurychu w latach 1903-1905 i 1906-1909. W 1905 został członkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy; działał w Wydziale Zawodowym SDKPiL i w Komisji Socjaldemokratycznych Związków Zawodowych, brał udział w rewolucji 1905-1907. Współpracował z warszawskim pismem "Trybuna", a także współzałożył pismo "Młot", lata 1911-1912 spędził w więzieniu. W 1912 wyjechał za granicę, po powrocie działał w Warszawie i Petersburgu, był redaktorem "Naszej Trybuny" w Petersburgu. W 1915 przebywał przez pewien czas we Włoszech, gdzie leczył chorobę płuc. Od 1916 wchodził w skład Zarządu Głównego SDKPiL, prowadził rozmowy nad zjednoczeniem tej partii oraz PPS-Lewicy. Od 1917 był redaktorem centralnego organu prasowego SDKPiL, "Czerwonego Sztandaru". Od kwietnia do listopada 1917 był więziony przez władze niemieckie w obozach w Lubaniu i w Havelbergu.

W odrodzonej Polsce działał w Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), wchodził w skład jej Komitetu Centralnego (1918-1924). Aresztowany w lutym 1920 był więziony kolejno w więzieniu na Mokotowie, w X Pawilonie, we Wronkach, obozie w Dąbiu i na Pawiaku. Po wyjściu z więzienia w 1921 opracowywał politykę rolną KPP. "Tezy agrarne", których był jednym z autorów, zostały przyjęte przez II Zjazd KPP. W 1924 usunięto go z partii pod zarzutem działalności prawicowej. Wyjechał wówczas do Moskwy, dwa lata później do Gdańska; w kolejnych latach przebywał w Berlinie (1928-1933), Brukseli (1933), Paryżu (1933-1935). Od 1935 kierował działalnością wydawniczą Komunistycznej Partii Polski. W 1938 osiedlił się we Francji, mieszkał początkowo we Paryżu, następnie na południu kraju i od 1942 w Grenoble. Był jednym z organizatorów kół PPR we Francji, współpracował z antyniemieckim ruchem oporu, wcześniej pomagał uchodźcom z wojny domowej w Hiszpanii.

Powrócił do Polski w 1945; wykładał historię ruchu robotniczego w Centralnej Szkole Partyjnej w Warszawie (1945-1948), później na Uniwersytecie Warszawskim (w 1953 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego). Był redaktorem naczelnym "Trybuny Wolności" (1945-1947) i "Nowych Dróg" (1947-1952); w latach 50. uczestniczył w pracach nad Konstytucją PRL. W 1945 został członkiem Komitetu Centralnego PPR, w 1948 - PZPR. Od 1952 pełnił mandat posła na Sejm. Brał udział w organizacji Polskiej Akademii Nauk i Instytutu Historii PAN, w 1952 został członkiem rzeczywistym PAN oraz członkiem Prezydium PAN. Jako jeden z pierwszych został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej (1949), a Uniwersytet Warszawski nadał mu doktorat honoris causa (1951). Uhonorowano go również orderem Polonia Restituta I klasy, dwukrotnie Orderem Sztandaru Pracy I klasy oraz Krzyżem Grunwaldu za udział w ruchu oporu we Francji.

W pracy naukowej zajmował się dziejami ruchu robotniczego, historią gospodarczą średniowieczną i nowożytną, teorią myśli marksistowskiej oraz historią i teorią spółdzielczości. Ogłosił wiele prac naukowych, m.in.:

• Tło gospodarcze przewrotu majowego (1927)
• Luksemburgizm a kwestia chłopska (1932)
• W sprawie chłopskiej (1933)
• Historyczne znaczenie Konstytucji 3 Maja (1945)
• W 28 rocznicę Rewolucji Październikowej (1945)
• w sprawie granic wschodnich (1945)
• Reakcyjna koncepcja dwóch wrogów (1947, ze Stefanem Jędrychowskim)
• Sto lat "Manifestu Komunistycznego" (1948)
• Uwagi w sprawie powstania i rozwoju państwa demokracji ludowej (1950)

Źródła:

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1; A-J, Wrocław 1983