Komunistyczna Partia Polski

Z Wikipedii

Komunistyczna Partia Polski – Partia komunistyczna założona 16 grudnia 1918 roku na zjeździe połączeniowym SDKPiL i PPS-Lewicy, rozwiązana przez Komintern 16 sierpnia 1938 w ramach wielkiej czystki w ZSRR.

Początkowo-organizacja powstała w wyniku fuzji radykalnego nurtu polskiego ruchu socjalistycznego (PPS-Lewica) i socjaldemokracji na terenie ziem polskich zaboru rosyjskiego (SDKPiL). W praktyce po połączeniu obu partii w KPRP, KPRP jako (od marca 1919) sekcja Kominternu pełniła rolę sowieckiej agentury na terenie II Rzeczypospolitej. Jej celem strategicznym była likwidacja państwa polskiego i wcielenie jego terenów do Związku Sowieckiego jako republiki sowieckiej (przy rewizji granic nowo powstałej republiki na rzecz sąsiadów). Z uwagi na cele statutowe, zarządzanie z ośrodka poza granicami Rzeczypospolitej (Komitet Wykonawczy Kominternu jako organ nadrzędny KPP jako sekcji Kominternu) i udział działaczy KPRP w wojnie polsko-bolszewickiej na rzecz Rosji Sowieckiej przeciw państwu polskiemu, a także poparcie KPRP jako partii dla Rosji Sowieckiej w czasie wojny, działalność KPRP, a później KPP, jako antypaństwowa była nielegalna na terenie Rzeczypospolitej od marca 1919^[1] do rozwiązania KPP przez Komintern w r. 1938.

Spis treści 1 Polski ruch socjalistyczny i socjaldemokracja na ziemiach polskich do odzyskania niepodległości przez Polskę (1918) 2 Komunistyczna Partia Robotnicza Polski (KPRP) 1918-1925 2.1 Lata 1918-1920 2.2 KPRP podczas wojny polsko-bolszewickiej 3 Komunistyczna Partia Polski 1925-1938 3.1 Główni działacze 4 Przypisy 5 Bibliografia 6 Zobacz też

[edytuj] Polski ruch socjalistyczny i socjaldemokracja na ziemiach polskich do odzyskania niepodległości przez Polskę (1918)

Powstanie polskiego ruchu robotniczego jest ściśle związane z procesem industrializacji ziem polskich w II połowie XIX w. Zarówno likwidacja granicy celnej między Królestwem Polskim a Rosją w 1851 r. jak i zniesienie pańszczyzny 18 marca 1864 r. pozwoliły na gwałtowny rozwój przemysłowy ziem polskich zaboru rosyjskiego. Rozwój kolei żelaznej, mniejsza odległość od portów Morza Bałtyckiego i Północnego, zasoby surowców naturalnych (przede wszystkim węgiel), tania siła robocza i trochę wyższy poziom kulturalny powodował, że Kongresówka stała się atrakcyjna dla rozwoju przemysłu w stosunku do Rosji właściwej. Towary przemysłowe wytworzone tutaj były znacznie tańsze na rynkach rosyjskich w stosunku do tych samych towarów wytworzonych w Niemczech lub w Czechach powodu likwidacji granicy celnej. Wraz z rozwojem przemysłu powstała klasa robotnicza, która bardzo szybko podjęła walkę z kapitalistami o poprawę swych warunków ekonomicznych. Bardzo szybko zaistniała potrzeba utworzenia związków zawodowych do obrony ekonomicznej^[2] jak i powołania partii politycznej, która broniłaby interesów klasy robotniczej. Pierwszą partię robotniczą Socjal-Rewolucyjną Partię "Proletariat" (tzw. Wielki Proletariat) założył w Warszawie 1 września 1882 Ludwik Waryński. Po rozbiciu tej partii przez władze carskie, zakładano kolejne partie, tzw. II Proletariat (Marcin Kasprzak i Ludwik Kulczycki) a następnie III Proletariat (Ludwik Kulczycki). W miarę rozwoju inteligencji polskiej, oświaty, upowszechniania się ideologii pozytywizmu i idei socjalistycznych w Polsce zaistniały warunki do utworzenia partii politycznych odwołujących się do idei socjalizmu i ideologii marksizmu – socjalistycznych i socjaldemokratycznych.

W 1889 r. Julian Marchlewski, Jan Leder, Henryk Wilkoszewski i inni założyli Związek Robotników Polskich ideologicznie reprezentujący lewicową odmianę socjalizmu. W 1892 r. w Wilnie został założony Związek Robotników Litewskich, kierowany przez Feliksa Dzierżyńskiego o analogicznym profilu.

W listopadzie 1892 r. na przedmieściu Paryża w Montrouge została – pod przewodnictwem Bolesława Limanowskiego założona Polska Partia Socjalistyczna (PPS). W śród założycieli znaleźli się przedstawiciele z rozbitej partii "Proletariat" Aleksander Dębski, Bolesław Jędrzejowski, Witold Jodko-Narkiewicz, Stanisław Mendelson, Maria Jankowska-Mendelson i Feliks Perl. Ze Związku Robotników Polskich – Stanisław Grabski. Ze Zjednoczenia Robotniczego – Edward Abramowski, Jan Stróżecki, Stanisław Wojciechowski i Stefan Tylicki oraz z Gminy Narodowo-Socjalistycznej – Jan Lorentowicz, doktor Ratuld i Maria Szeliga. W uchwale programowej znalazła się idea ścisłego zespolenia walki społecznej z walką polityczną o odzyskanie niepodległości.^[3] Partią zbliżoną programowo do PPS była legalnie działająca w Galicji od 1892 Polska Partia Socjal-Demokratyczna (Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski, Herman Diamand, Zygmunt Marek, Herman Lieberman, Bolesław Drobner, Tadeusz Reger).

W 1893 r. Związek Robotników Polskich połączył się z odłamem II Proletariatu i utworzono nową partię pod nazwą Socjal-Demokracja Królestwa Polskiego (SDKP). Założycielami byli: Julian Marchlewski, Róża Luksemburg i Adolf Warski. Ta partia z kolei połączyła się ze Związkiem Robotników Litewskich i utworzono Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), autonomiczną organizację w ramach Socjaldemokratycznej Partii Rosji. Skład społeczny tej partii był typowy dla wszystkich partii socjalistycznych – kręgi kierownicze wywodziły się z warstwy inteligenckiej, natomiast tzw. "masy partyjne" stanowili robotnicy. Przywódcami SDKPiL byli: Róża Luksemburg, Leon Jogiches ps. "Jan Tyszka", Feliks Dzierżyński, Julian Marchlewski, Adolf Warski, Karol Radek, Jakub Hanecki.

Zasadnicza różnica między SDKPiL a PPS polegała na stosunku do sprawy niepodległości Polski. Program PPS zakładał priorytet odbudowy niepodległego Państwa Polskiego a następnie wprowadzenie ustroju socjalistycznego w Polsce jako demokratycznej republice o ustroju parlamentarnym przy nadaniu pełnych praw publicznych klasom pracującym i wprowadzeniu drogą parlamentarną ustawodawstwa chroniącego ludzi pracy (ośmiogodzinny dzień pracy, zakaz pracy nieletnich, prawa wyborcze kobiet, wolność związków zawodowych i innych zrzeszeń pracowniczych, prawo do strajku, ubezpieczenia społeczne). Powstanie niepodległego, demokratycznego państwa polskiego o ustroju republikańskim na ziemiach odebranych konserwatywnym, lub reakcyjnym monarchiom Cesarstwa Rosyjskiego, Cesarstwa Niemiec i Austro-Węgier i możliwość demokratycznego stanowienia Polaków o swoim losie PPS uznawała za warunek konieczny realizacji reform socjalistycznych.

SDKPiL natomiast zakładał walkę o wprowadzenie ustroju socjalistycznego na drodze rewolucji we wszystkich krajach europejskich w tym i w Polsce. Gdy socjalizm zatriumfuje w Europie a kapitalizm zostanie zniszczony to w sposób automatyczny zostanie zniesiony ucisk narodowy a zatem walka o niepodległość Polski jest niepotrzebna a nawet wielce szkodliwa gdyż to spowoduje uwikłanie się Polski w wojny imperialistyczne ze swymi sąsiadami.

Po porażce rewolucji 1905 r poglądy części działaczy PPS tzw. "młodych"^[4] zbliżyły się do stanowiska SDKPiL. Na tym tle w listopadzie 1906 r., u schyłku rewolucji 1905 na IX Zjeździe PPS w Wiedniu i Krakowie doszło do rozłamu PPS. Obóz niepodległościowy na czele z Józefem Piłsudskim (Walery Sławek, Kazimierz Pużak, Aleksander Prystor, Tomasz Arciszewski, Leon Wasilewski, Witold Jodko-Narkiewicz, Feliks Perl, Rajmund Jaworowski, Jan Kwapiński) oparty o struktury Organizacji Bojowej PPS utworzył PPS-Frakcję Rewolucyjną (od 1909 używającą ponownie nazwy Polska Partia Socjalistyczna), natomiast obóz internacjonalistyczny – antyniepodległościowy utworzył PPS-Lewicę.

W PPS-Lewicy znaleźli się: Maria Koszutska (Wera Kostrzewa), Maksymilian Horwitz, Feliks Kon, Paweł Łapiński, Stefan Rajewski, Zaks (Stanisław Nerski-Nerwowy), Marian Ciszewski, Sława Grosserowa i Wacław Wróblewski ps. "Krzysztof".^[5] Po wybuchu I wojny światowej PPS-Lewica prezentowała stanowisko antywojenne, PPS – stanowisko popierające działania Józefa Piłsudskiego dla odzyskania niepodległości Polski.

[edytuj] Komunistyczna Partia Robotnicza Polski (KPRP) 1918-1925

[edytuj] Lata 1918-1920

W sześć tygodni po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 16-18 grudnia 1918 r. w Domu Handlowca, w Warszawie przy ul. Zielnej odbył się zjazd zarówno SDKPiL i PPS-Lewicy. Obie partie na tym zjeździe postanowiły się połączyć i utworzyć nową organizację: Komunistyczną Partię Robotniczą Polski. Ów zjazd zjednoczeniowy obywał się pod hasłem: "Cała władza musi przejść w ręce proletariatu miast i wsi, zorganizowanego w Radach Delegatów Robotniczych." ^{[6] [7] [8]}

W wyniku połączenia się obu partii, automatycznie ich członkowie znaleźli się w KPRP i to niezależnie od tego, czy byli oni w kraju, czy nie. Wielu pepesowców i esdeków przebywało w Rosji (więźniowie, zesłańcy, ewakuowani itd.). Po wybuchu rewolucji pozostali tam aktywnie uczestnicząc w utrwalaniu nowej władzy, działając w ramach partii bolszewickiej. Ponieważ SDKPiL była autonomiczną organizacją rosyjskiej socjal-demokracji to nie zachodziła potrzeba formalnego wstępowania do tej partii. Posiadali oni podwójną przynależność partyjną i w zależności od potrzeb działali jako członkowie WKP(b) lub KPRP. Dla przykładu Julian Marchlewski reprezentował KPRP na I Zjeździe Kominternu, a Karol Radek na II Zjeździe, chociaż obydwaj politycy nigdy nie działali w II Rzeczypospolitej. Podobnie działacze krajowi KPRP po wyjeździe do Rosji obejmowali stanowiska w partii czy w administracji cywilnej lub wojskowej

Zjazd odrzucił uznanie ogłoszonej 11 listopada 1918 r. niepodległości Polski i był w tej kwestii bardziej radykalny niż Lenin i bolszewicy w Rosji, którzy deklarowali w roku 1918 – przynajmniej werbalnie – narodom wchodzącym w r. 1914 (przed wybuchem I wojny światowej) w skład Imperium Rosyjskiego prawo do samookreślenia, aż do oderwania się od Rosji włącznie. Negatywne stanowisko wobec niepodległości miało swe korzenie w poglądach Róży Luksemburg dominujących w dawnej SDKPiL, które później zostały określone w kręgach partyjnych jako "błędy luksemburgizmu". ^[9]

Polityka KPRP była zdeterminowana dwoma czynnikami, a mianowicie poparciem dla rewolucji i rządów bolszewickich w Rosji ^[10] oraz oczekiwaniami na szybką i zwycięską rewolucję w Niemczech. ^[11] Poparcie dla przyszłej rewolucji w Niemczech sprowadzało się do umacniania roli komunistów niemieckich na arenie politycznej Niemiec. Z tego powodu KPRP, na początku lat 1920., potępiła postanowienia Traktatu Wersalskiego, który przyznał Polsce niepodległość, dostęp do morza po przez przyznanie Pomorza, zaakceptował przyłączenie Wielkopolski i części Górnego Śląska, oderwał od Niemiec i utworzył Wolne Miasto Gdańsk. Komunistom na zjeździe się wydawało, że rewolucja światowa jest bardzo blisko, gdyż zwyciężyła już w Rosji i lada moment wybuchnie w Niemczech co spowoduje wybuch rewolucji w pozostałych krajach Europy a następnie na całym świecie. Po zwycięstwie rewolucji światowej takie drobiazgi jak niepodległość Polski, granice, rząd, siły zbrojne itd. będą zupełnie nieistotne.

Wizja rychłej realizacji utopii wszechświatowego komunizmu spowodowała w latach 1920. przyjęcie następujących założeń programowych KPRP:

• walka z ustrojem kapitalistycznym i jego obalenie, nacjonalizacja przemysłu i ziemi uprawnej;
• wprowadzenie dyktatury partii komunistycznej na wzór Rosji Sowieckiej i budowa komunizmu;
• internacjonalizm;
• zrzeczenie się Górnego Śląska i Pomorza Nadwiślańskiego na rzecz Niemiec, które miały w wyniku rewolucji listopadowej (1918) przekształcić się w republikę sowiecką;
• zrzeczenie się terenów etnicznie mieszanych byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów na wschód od tak zwanej linii Curzona na rzecz Rosji Sowieckiej i podporządkowanych jej satelickich BSRR i USRR (ewentualnie efemerycznych tworów powołanych przez bolszewików (Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Rad (Lit-Bieł));
• utworzenie Polskiej Republiki Rad w granicach Kongresówki i Galicji Zachodniej w ramach europejskiego związku republik sowieckich.

W latach 1919-1920 nastąpiła konsolidacja skrajnej lewicy. Do KPRP przyłączyły się większe lub mniejsze grupki działaczy lewicowych z Bundu, lewicy Poalej-Syjonu (Saul Amsterdamski, Alfred Lampe), z "Ferajnigte"-(Jedność), Ukraińskiej Partii Socjal-Demokratycznej oraz z Białoruskiej Partii Socjalistycznej. Z PPS do KPRP przeszli: poseł-kolejarz Stanisław Łańcucki i Jerzy Czeszejko-Sochacki były sekretarz CKW PPS. Poza tym poszczególni członkowie z Polskiego Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie", z Niezależnej Partii Chłopskiej i z Radykalnego Stronnictwa Chłopskiego.

Z inicjatywy Lenina odbył się w Moskwie między 2 a 6 marca 1919 roku Zjazd Założycielski III Międzynarodówki Komunistycznej zwanej (akronim) Kominternem. Uchwalono specjalny "Manifest" z udziałem 51 delegatów z 29 krajów. KPRP i jej Biuro Zagraniczne reprezentował Józef Unszlicht z prawem głosowania oraz Julian Marchlewski. W lipcu 1920 roku odbył się w Piotrogrodzie II Zjazd Kominternu, (KPRP reprezentował Karol Radek) na którym 25 lipca Lenin ogłosił 19 warunków (w trakcie dyskusji dodano jeszcze dwa), które muszą spełnić poszczególne partie aby stać się pełnoprawnym członkiem Kominternu. W lutym 1921 r. KPRP do niej przystąpiła i od tej pory była finansowana przez Komintern oraz zobowiązana do wypełniania jej dyrektyw^[12].

KPRP w konsekwencji przyjętych założeń programowych wezwała do bojkotu pierwszych wyborów do Sejmu Ustawodawczego wyznaczonych przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego na 26 stycznia 1919. Celem było, poprzez obniżenie frekwencji wyborczej podważenie legitymizacji niepodległego państwa polskiego na forum międzynarodowym. Bojkot zakończył się fiaskiem i wykazał marginalne wpływy KPRP w społeczeństwie polskim. Zostało to zlekceważone przez przywódców i działaczy KPRP, którzy pod parasolem ochronnym Armii Czerwonej tworzyli na przełomie 1918/1919 w Mińsku i Wilnie tzw. Zachodnią Dywizję Strzelców jako zalążek Polskiej Armii Czerwonej. W rezultacie takiej postawy politycznej już w połowie 1919 r. KPRP została zmuszona do działalności nielegalnej a władze państwowe do jej zdelegalizowania. Od tej pory KPRP a następnie KPP przez cały okres swego istnienia była partią nielegalną^[13].

[edytuj] KPRP podczas wojny polsko-bolszewickiej

Spuścizna po Róży Luksemburg i SDKPiL, a szczególnie odrzucenie niepodległości, postawiła polskich komunistów w roli agentów obcego mocarstwa, to jest Rosji Sowieckiej. Następstwem tej postawy było pełne zaangażowanie się polskich KPRPowców w rewolucji w Rosji (Feliks Dzierżyński, Julian Marchlewski, Karol Radek i wielu innych) i totalne poparcie dla bolszewickich wojsk inwazyjnych w 1920 roku. Lenin był teoretycznym zwolennikiem niepodległości Polski, pod warunkiem, że Polska będzie rządzona przez rząd komunistyczny, ale ponieważ takiego rządu jeszcze nie było, to należało go stworzyć. Dlatego to w maju 1920 r. zostało założone tzw. "Biuro Polskie" kierowane przez Feliksa Dzierżyńskiego. Było ono afiliowane przy Komitecie Centralnym WKP(b). W lipcu 1920 r. kiedy podjęto decyzję o wkroczeniu wojsk sowieckich do Polski, kierownictwo partii bolszewickiej z Leninem na czele oczekiwało spontanicznego wybuchu rewolucji robotniczej i powstania chłopskiego w Polsce w momencie wkroczenia Armii Czerwonej. W tej sytuacji 23 lipca 1920 r. Biuro Polskie podjęło decyzję – za aprobatą władz sowieckich i Kominternu -o utworzeniu "Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski" (Polrewkom)

^{[14] [15]} do którego weszli: Julian Marchlewski (przewodniczący), Feliks Dzierżyński, Edward Próchniak, Józef Unszlicht, Feliks Kon, Bernard Zaks, Stanisław Bobiński i Tadeusz Rydwański oraz przedstawiciel Rosji przy "Komitecie" komisarz Iwan Skworcow-Stiepanow. Komitet ten miał stanowić naczelną władzę komunistyczną w Polsce. Siedzibą "Komitetu" był pociąg pancerny zaopatrzony w drukarnię polową. Pociąg wraz z "Komitetem" posuwał się w ślad za nacierającymi oddziałami Armii Czerwonej (24 lipca – Smoleńsk, 25 lipca – Mińsk, 27 lipca – Wilno i 30 lipca – Białystok, już w Polsce etnograficznej) i tu został formalnie ogłoszony. 30 lipca w Białystoku została wydana odezwa, ogłoszona w wydawanym przez Feliksa Kona "Gońcu Czerwonym" (oficjalny organ Polrewkom'u), stwierdzająca, że "Aż do chwili ustanowienia stałego rządu robotniczo-włościańskiego w Polsce kłaść będzie podwaliny pod przyszły ustrój sowiecki Polskiej Republiki Rad". "Tymczasowy Komitet" po zdobyciu Warszawy przez Armię Czerwoną miał złożyć władzę w ręce KPRP, ta zaś miała wezwać robotników i chłopów do wyznaczenia rządu rewolucyjnego. Zjazd Delegatów Robotniczych i Chłopskich miał stworzyć rządy radzieckie. Komuniści wzięli aktywny udział w tworzeniu, na zajętych przez Armię Czerwoną terytoriach, sowieckich władz okupacyjnych po przez masowe zakładanie – w miastach powiatowych – tzw. "komitetów rewolucyjnych" – w sumie założono 65 takich komitetów i ich zbrojnego zabezpieczenia w postaci "Czerwonej Milicji".

Na zapleczu wojsk polskich walczących z najazdem bolszewickim KPRP prowadziła antypolską propagandę usiłując szerzyć defetyzm, organizować komunistyczne "rady żołnierskie" w wojsku, osłabiać wszelkimi sposobami morale narodu. Nielegalna prasa komunistyczna i wydawane odezwy, ulotki itd. nieodmiennie prowadziły antypolską kampanię. Pomimo 45 lat istnienia komunistycznych rządów w tzw. "Polsce Ludowej" wydano niewiele tekstów proweniencji KPRP z 1920 r. Powód był oczywisty – jej antypolski charakter. Dla przykładu można podać fragment odezwy rzeczywiście istniejącej czy raczej fikcyjnej "Warszawskiej Rady Delegatów Żołnierskich", z lipca 1920 r. pt."Żołnierze w odpowiedzi Piłsudskiemu". Na wstępie autor odezwy tak przedstawia sytuację Armii Polskiej: Pod potężnymi ciosami Czerwonej Armii robotników i chłopów Sowieckiej Rosji i Sowieckiej Ukrainy i przy wydatnej pomocy robotników Europy zachodniej zachwiała się i rozpadła na kawałki kontrrewolucyjna armia polska, którą pędziłeś (tj. Piłsudski) w głąb Rosji i Ukrainy Sowieckiej dla obrony majątków szlacheckich, dla celów grabieżczych i zaborczych i dalej pełne trzy strony inwektyw. W zakończeniu podsumowanie: Tyś tworzył sojusz bogaczy przeciw ludowi – i przegrałeś. My tworzymy sojusz braterski robotników i chłopów Polski, Ukrainy, Rosji i całego świata przeciwko kapitalistom – i zwyciężymy! Niech żyje Czerwona Armia Sowieckiej Rosji i Ukrainy! Polska Czerwona Armia niech co rychlej powstanie i niech żyje! Sojusz i braterstwo robotników, chłopów i żołnierzy Polski, Rosji i Ukrainy niech żyje! Niech żyje Polska Republika Rad! ^[16] Można przytoczyć odezwę podpisaną przez Komitet Centralny Komunistycznej Partii Robotniczej Polski z 1920 r. pt. Do proletariuszy wszystkich krajów!", gdzie znajduje się apel: "Robotnicy Europy i Ameryki! Odbierzcie rządowi polskiemu poparcie wojenne zagranicy! Niech rząd kapitału polskiego znajdzie się sam wobec proletariatu rosyjskiego i polskiego, sam wobec Armii Czerwonej na froncie, sam wobec ruchu rewolucyjnego kraju. ^[17]

Działalność Komitetu była bardzo krótka (zaledwie trzy tygodnie) i niewielka. Zdołano wydać kilka dekretów i opublikować w "Gońcu Czerwonym". 17 sierpnia opublikowano, dwa dni wcześniej, wydany rozkaz podpisany przez dowódcę frontu Michaiła Tuchaczewskiego i głównodowodzącego Armią Czerwoną Siergieja Kamieniewa o formowaniu Białostockiego Strzeleckiego Pułku Piechoty Polskiej Armii Czerwonej. Zgłosiło się mniej niż 200 osób. Wyspecjalizowane organa podległe Feliksowi Dzierżyńskiemu rozstrzelały w Białystoku 16 prominentnych obywateli tego miasta. ^[18] Ponadto usiłowano przeprowadzać nacjonalizację przemysłu i konfiskować większe majątki ziemskie, których nie parcelowano między chłopów a to ze względu na potrzeby zaopatrzeniowe wojsk bolszewickich (żywność i pasza dla koni). W późniejszej ocenie był to poważny błąd polityczny, do którego się przyznał przewodniczący Kominternu Grigorij Zinowjew, w swojej mowie na II Zjeździe KPRP: "Kłopotaliśmy się o to, aby wielkie majątki nie zostały rozgrabione, nie rozumiejąc, że zadanie chwili polegało na tym, aby rozpalić nienawiść klasową, wojnę chłopską przeciw obszarnikom." ^[19] Zwycięstwo Wojska Polskiego w bitwie warszawskiej, a następnie bitwie niemeńskiej i rozbicie zgrupowania uderzeniowego Armii Czerwonej zniweczyło projekt przejęcia władzy w Polsce przez KPRP w oparciu o zbrojną interwencję Rosji Sowieckiej.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej, zarówno komuniści rosyjscy jak i KPRP przywiązywali ogromną wagę do propagady i agitacji skierowanej do Armii Polskiej jak i ludności cywilnej szczególnie do klasy robotniczej oraz bezrolnego chłopstwa. Powstaje w tym miejscu zasadne pytanie, jak skuteczna była ta propaganda? W owych czasach nikt nie prowadził na ten temat badań socjologicznych, ale odpowiedź można znaleźć drogą pośrednią. Otóż zarówno okupacyjne władze rosyjskie jak i Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (Polrewkom) prowadziły kampanię propagandową nakłaniającą do wstępowania w szeregi tzw. Polskiej Armii Czerwonej. Wynik był znikomy, akces zgłosiło się mniej niż 200 osób i to przeważnie z mniejszości etnicznych.

[edytuj] Komunistyczna Partia Polski 1925-1938

Do III zjazdu w 1925 roku nosiła nazwę Komunistyczna Partia Robotnicza Polski, od 1925 – Komunistyczna Partia Polski. Nowa nazwa symbolizować miała otwarcie się partii na nowe środowiska. Od lutego 1921 roku KPP należała do Międzynarodówki Komunistycznej i otrzymywała z Moskwy zarówno środki finansowe, jak i dyrektywy, do których spełniania była zobowiązana pod stałą kontrolą organów Międzynarodówki. Od 1923 roku do KPP wchodziły takie organizacje jak: Komunistyczna Partia Górnego Śląska, Komunistyczna Partia Zachodniej Ukrainy i Komunistyczna Partia Zachodniej Białorusi, które zgodnie z zasadą, że w jednym państwie może istnieć tylko jedna partia komunistyczna będąca sekcją Kominternu, były traktowane jako autonomiczne obwody KPP. KPP koordynowała i nadzorowała także działalność takich organizacji jak "Pionier", "Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej", czy sekcję "Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom" (tzw. "Czerwoną Pomoc", formalnie obejmującą trzy organizacje – osobną dla terenów polskich, odrębne dla Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi). KPP od 1919 roku była zdelegalizowana, za poparcie Rosji w okresie wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920. Wynikało to także z przepisów polskiej konstytucji, która zabraniała funkcjonowania w Polsce organizacji, których siedziba znajduje się za granicą.

W latach międzywojennych KPP rozdarta była między dwie frakcję: mniejszościową i większościową. "Większościowcy" (Adolf Warski, Maria Koszutska czy Maksymilian Horwitz) opowiadali się za współpracą z socjalistami, budowaniem "Wspólnego Frontu Antykapitalistycznego", "mniejszościowcy" (Julian Leszczyński-Leński) byli bardziej sekciarscy, dogmatyczni i podporządkowani zwyciężającemu w walkach frakcyjnych w WKP(b) Stalinowi. Mimo prowadzenia działalności antypaństwowej i finansowej zależności od wschodniego sąsiada, do końca lat 20., część działaczy KPP frakcji większościowej, broniła się przed zamienieniem tej partii w sowiecką agenturę. W 1928 roku III Międzynarodówka uchwaliła program (narzucony wszystkim partiom komunistycznym) zakładający obalenie siłą ustroju burżuazyjno-kapitalistycznego, zdobycie władzy na drodze rewolucji i zaprowadzenie światowej dyktatury proletariatu, jednocześnie bezwzględną walkę partii komunistycznych z partiami socjalistycznymi i socjaldemokratycznymi, traktowanymi jako główny przeciwnik (doktryna socjalfaszyzmu). Będące efektem tej uchwały czystki partyjne spowodowały objęcie władzy w KPP przez grupę osób bezapelacyjnie podporządkowanych Stalinowi z Julianem Leszczyńskim-Leńskim jako sekretarzem generalnym KPP na czele. Od tego momentu KPP wraz ze związanymi z nią partiami, organizacjami i legalnymi przybudówkami była całkowicie podporządkowana Moskwie. KPP przez cały okres swojej działalności prowadziła z mniejszym lub większym natężeniem działania propagandowe, szpiegowskie i sabotażowo-dywersyjne, skierowane przeciwko Państwu Polskiemu. Działalnością szpiegowską i dywersyjną zajmowała się przede wszystkim tzw. Sekcja Wojskowa KPP.

[edytuj] Główni działacze

• Franciszek Fiedler
• Maksymilian Horwitz-Walecki
• Maria Koszutska (pseud. "Wera Kostrzewa")
• Alfred Lampe
• Julian Leszczyński-Leński
• Jerzy Sochacki-Czeszejko
• Adolf Warski
• Stanisław Łańcucki

Partia zbojkotowała pierwsze wybory w 1919 roku, licząc na rychłe zwycięstwo rewolucji światowej. Trzy lata później już po klęsce Rosji w wojnie z Polską otrzymała zadanie wejścia do polskiego parlamentu. Startowała pod szyldem "Związek Proletariatu Miast i Wsi" (zdobyła 2 mandaty). W 1926 roku poparła przewrót majowy Józefa Piłsudskiego. W wyborach do Sejmu RP w 1928 roku komuniści utworzyli legalne przybudówki partii, chcąc wziąć udział w głosowaniu. Najwięcej głosów uzyskały "Sel-Rob Prawica", "Jedność Robotniczo-Chłopska", "Sel-Rob Lewica", "Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej", "Zjednoczenie Robotnicze dla miasta Łodzi" i "Zmagania za interesy robotników i włościan". Ogółem KPP i związane z nią organizacje uzyskały 829.416 legalnych głosów. W wyborach 1930 roku (do IV Sejmu) na organizacje przybudówkowe padło 286.612 głosów. Doliczając głosy unieważnione dałoby to nie więcej niż 400.000 głosów z poparciem dla komunistów (ok. 3,6% całości). Głównym organem prasowym KPP był "Czerwony Sztandar" oraz wychodzący za granicą "Nowy Przegląd". Wśród legalnych (do czasu) czasopism komunistycznych znajdowały się zarówno czasopisma wysokonakładowe, takie jak "Sztandar Socjalizmu" (dziennik KPRP o nakładzie od 10 tys. do 30 tys. egzemplarzy), czy "Dziennik Popularny" (wydawany od października 1936 r. w nakładzie 50 tys. egzemplarzy), jak i czasopisma o mniejszym zasięgu. KPP koordynowała też wydawanie szerokiej gamy pism nielegalnych. Starając się dotrzeć do jak największej liczby odbiorców, KPP wraz z KPZB i KPZU wydawała materiały propagandowe w języku polskim, rosyjskim, białoruskim, ukraińskim, litewskim i jidisz.

Od połowy lat dwudziestych KPP była w coraz większym stopniu infiltrowana przez polskie służby specjalne. Na rzecz tych służb pracowali płatni konfidenci. W czasie wielkiej czystki, do 11 września 1937 wszyscy członkowie Biura Politycznego KC KPP przebywający w ZSRR zostali aresztowani przez NKWD. Stalin podpisał wniosek o "oczyszczenie" Komunistycznej Partii Polski 28 listopada 1937 r.^[20] Ostatnie oświadczenie KPP wydała 8 czerwca 1938.

16 sierpnia 1938 decyzją prezydium Komitetu Wykonawczego Kominternu KPP została rozwiązana jako partia – sekcja polska Kominternu. Rzeczywistą przyczyną rozwiązania KPP i wymordowania jej kierownictwa było ścisłe powiązanie osobiste (SDKPiL była autonomiczną organizacją SDPRR, jej działacze brali udział w zjazdach^[21] i rozgrywkach frakcyjnych rosyjskiej partii socjaldemokratycznej) i socjologiczne jej działaczy z tzw. "starymi bolszewikami" – politykami i działaczami partii bolszewików, których Stalin postanowił fizycznie zlikwidować po XVII Zjeździe WKP(b). Niemal wszystkich działaczy KPP uwięziono, zesłano do łagrów lub rozstrzelano z rozkazu Stalina. Przeżyli jedynie znajdujący się w polskich więzieniach. Wyjątkiem były osoby prowadzące bezpośrednią działalność szpiegowską lub należące do infrastruktury sowieckiej siatki szpiegowskiej w Polsce (jak np. Piotr Jaroszewicz).

W 1956 roku na XX Zjeździe KPZR dokonano oficjalnej rehabilitacji KPP.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Jan Alfred Reguła (pseud.) (Józef Mitzenmacher), Historia Komunistycznej Partii Polski w świetle faktów i dokumentów Toruń 1994 (reprint wyd. międzywojennego), ISBN 83-901295-0-7;
• Marian Kamil Dziewanowski: The Communist Party of Poland: an outline of history. Cambridge, Mass.,1959 (1976), Harvard University Press, ISBN 0-674-15055-4;

[edytuj] Zobacz też

• komunizm