Góra Świętej Anny (województwo opolskie)

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°27'22" N 18°10'03" E50.4561111 18.1675 (Góra Świętej Anny (województwo opolskie))

Góra Świętej Anny/Sankt Annaberg
Województwo	opolskie
Powiat	strzelecki
Gmina	Leśnica
Położenie	50° 27' 22'' N 18° 10' 03'' E
Wysokość	ok. 400 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006)  • liczba ludności	580
Strefa numeracyjna (do 2005)	77
Kod pocztowy	47-154
Tablice rejestracyjne	OST
Położenie na mapie Polski Góra Świętej Anny/Sankt Annaberg

Góra Świętej Anny (dodatkowa nazwa w j. niem. Sankt Annaberg^[1]; hist. niem. Annaberg^[2], śl. Anaberg) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie strzeleckim, w gminie Leśnica, na Górnym Śląsku. Część wsi leży na stokach wzniesienia o tej samej nazwie, na którym niegdyś znajdowała się pogańska świątynia, a obecnie stoi bazylika i sanktuarium, z figurką św. Anny Samotrzeciej (XV wiek).

Spis treści 1 Historia wsi 2 Historia kościoła i klasztoru 3 Pomnik Xawerego Dunikowskiego i amfiteatr 4 Bitwa w rejonie Góry Św. Anny w 1921 r. 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia wsi

W latach 80. XV wieku na szczycie góry zbudowano kościół. Pierwsze wzmianki o wsi są w źródłach z 1679 roku. Kiedyś jej nazwa brzmiała Annaberg (do tej pory tej nazwy używają Ślązacy), a po polsku Święta Anna. Na Sankt Annaberg oficjalnie zmieniły ją władze niemieckie w 1934 (choć używano już tej nazwy wcześniej, m.in. na mapach i pocztówkach, na przemian z Annaberg), ale już w 1941 została wprowadzona świecka nazwa Annaberg O.S.^[3].

W 1720 roku wioska liczyła 54 mieszkańców, liczba ta wzrosła w 1843 roku do 476, a w 1910 roku do 707 mieszkańców, (558 mówiących w j. polskim, 115 mówiących w j. niemieckim, 31 w obu). W 1861 wieś występuje jako ośrodek rzemieślniczy i miejsce targowe. Wśród mieszkańców wymienia się wtedy 85 rzemieślników, którzy reprezentowali 13 specjalności. W plebiscycie na Górnym Śląsku 1921 403 głosujących gminy Annaberg wypowiedziało się za pozostaniem w Niemczech, 91 było za Polską a trzy głosy były nie ważne^[4]. W maju tego roku w tym rejonie miały miejsce krwawe walki podczas III powstania śląskiego. Upamiętnia je monumentalny Pomnik Czynu Powstańczego autorstwa Xawerego Dunikowskiego. Niemcy po zajęciu wsi zamordowali 3 mieszkańców: Ignacego Kwiotka, Ignacego Kwittka i Poloka.

W czasie II wojny światowej Niemcy założyli żydowski obóz pracy, w rejonie dzisiejszego Muzeum Czynu Powstańczego. Ofiary obozu prawdopodobnie pochowano w jego rejonie. W 1996 roku liczba mieszkańców zmniejszyła się do 560.

Od 1988 r. wieś jest centrum Parku Krajobrazowego Góra Świętej Anny obejmującego Grzbiet Chełma, a więc zachodnią część Wyżyny Śląskiej. We wsi znajduje się niewielkie muzeum przyrodnicze Parku, a przy drodze ze wsi do Leśnicy jest Muzeum Czynu Powstańczego.

Co roku na Górze Św. Anny (w II poł. lipca) organizowane jest Święto Młodzieży – ogólnopolski zjazd młodzieży katolickiej. W tym czasie górę odwiedza ok. 2000 wiernych z Polski i zagranicy.

Przez północny kraniec wsi przebiega Autostrada A4, która w tym miejscu posiada po trzy pasy ruchu w każdym kierunku, aby ułatwić wyprzedzanie wolno jadących pod górę samochodów ciężarowych. Urządzony jest też MOP, który jednak ma połączenie z zabytkami i rezerwatem tylko dla pieszych.

[edytuj] Historia kościoła i klasztoru

Pierwszy kościół (pw. św. Jerzego) na górze został zbudowany w 1480 z fundacji Mikołaja i Krzysztofa Strzał (Strzel), właścicieli Poręby, Leśnicy i Żyrowej. Na początku XVII wieku przeniesiono z Ujazdu do tutejszego kościoła słynącą cudami drewnianą figurkę św. Anny Samotrzeciej (z ok. 1480), zawierającą relikwie świętej. Zmieniono też wtedy nazwę kościoła i samej góry (wcześniej zwanej Górą Św. Jerzego). W 1655 r. na Górę Św. Anny przybyło pod przewodnictwem O. Franciszka Rychłowskiego 30 franciszkanów z Krakowa, który opuścili w czasie wojny polsko-szwedzkiej, gdy spalono ich klasztor. Za zgodą kapituły z O. Krystianem Chojeckim na czele oraz właściciela Opolszczyzny, króla polskiego Jana Kazimierza w 1656-1659 zbudowali oni drewniany klasztor na Górze św. Anny. W latach 1671-1673 na miejscu starego zbudowano nowy kościół w stylu barokowym fundacji hrabiego Gaszyna. W latach 1733-1749 powstał murowany zespół klasztorny, do którego w 1768 dobudowano Rajski Plac (dziedziniec arkadowy), na którym obecnie stoi 15 stuletnich konfesjonałów. Jednocześnie w 1754 na kościele dobudowano sygnaturkę. W latach 1700-1709 wybudowano z fundacji hrabiego Gaschina 33 kaplice kalwaryjne, na południowo-wschodnich stokach góry. Zaprojektował je opolski architekt Domenico Signo. Nominalnie były własnością parafii w Leśnicy, faktycznie nie były użytkowane aż do 1763, kiedy kalwarię przejęli zakonnicy z Góry św. Anny i podjęli działania by uczynić je miejscem pielgrzymowania. W okresie 1756-1764 odnowiono stare kaplice, dobudowano cztery nowe, w 1764 uzyskano odpust papieski dla kalwarii. W roku 1766 r. O. Stefan Staniewski opracował program odprawianych na kalwarii nabożeństw, a teksty modlitw i pieśni umieścił rok później w polskim modlitewniku O. Wacław Wachmański. W dniu 12 września 1779 r. wyruszyła z Bytomia na Górę Św. Anny pierwsza śląska pielgrzymka, zapoczątkowując ruch pielgrzymkowy do sanktuarium. W związku ze wzrastającą ilością pielgrzymów kościół przebudowano w 1781 pod kierunkiem architekta ze Strzelec Opolskich Worbsa, który w latach 80. kierował także renowacją i przebudową kalwarii (dodano m.in. kolejną kaplicę, kilka innych drewnianych zamieniono na murowane). W 1810 klasztor uległ kasacji, a franciszkanów wysiedlono. Zakonnicy powrócili w 1860, odnowili kościół, w 1868 dobudowali wieżę zegarową, jednak w 1875 znów zostali wysiedleni, a klasztor zlikwidowano w związku z Kulturkampfem. Zakonnicy wrócili w 1887 roku. W 1897 powstały oba istniejące dziś neobarokowe ołtarze boczne oraz ołtarz główny autorstwa czeskiego artysty Rajmonda Kutzery (zdemontowany w 1957), a w 1904-1905 znacząco przebudowano klasztor. Pod koniec XIX wieku wykupiono duży kamieniołom nefelinitu tuż za północnym murem klasztoru, zasypano go i w 1912-1913 urządzono tam plac modlitewny i grotę na wzór groty z Lourdes projektu Bauma. W okresie 1913-1916 w 14 małych bocznych grotach zbudowano tam stacje Męki Pańskiej, częściowo fundowane przez rodziny poległych w I wojnie światowej. W 1928-1938 zbudowano na południe od klasztoru wielki Dom Pielgrzyma.

W 1939 r. Niemcy zabronili odprawiać w klasztorze msze w języku polskim, a 13 listopada 1940 roku wyrzucili franciszkanów z klasztoru, oddając budynek Niemcom z Rumunii, niszcząc przy okazji bibliotekę klasztorną, skuwając polskie napisy i konfiskując zbiory muzeum klasztornego. W czasie wojny, Niemcy aresztowali gwardiana Bonifacego Wiesiołka.

W okresie 1957-1963 Josef Mitschke dokonał gruntownej przebudowy wnętrza kościoła w stylu neobaroku, wykonując neobarokowe sztukaterie, malowidła ścienne i główny ołtarz, a w 1992 jego syn Georg zbudował neobarokowy prospekt organowy.

W roku 1949 miał miejsce zjazd kapłanów z udziałem Prymasa Stefana Wyszyńskiego, a w 1983 świątynię odwiedził papież Jan Paweł II. Na jego cześć po stronie północnej bazyliki postawiono w 2000 pierwszy na Opolszczyźnie pomnik Papieża będący kopią monumentu z Płocka, autorstwa Zemły.

[edytuj] Pomnik Xawerego Dunikowskiego i amfiteatr

W latach 1934-1938 wykorzystując ukształtowanie terenu (nieczynny kamieniołom wapieni triasowych w zachodniej części wsi) Niemcy wybudowali na zboczu góry amfiteatr, na 7 tysięcy miejsc siedzących i 23 (wg innych źródeł 43 tys.) tysiące stojących. W roku 1938 odsłonięto mauzoleum poświęcone niemieckim uczestnikom walk III powstania śląskiego. Po II wojnie, po przyłączeniu Śląska do Polski, w 1945 został wysadzony niemiecki pomnik, a w dniu 19 V 1946 r., podczas obchodów 25 rocznicy wybuchu III powstania śląskiego, rozpoczęto symbolicznie wznosić Pomnik Czynu Powstańczego wg projektu Xawerego Dunikowskiego, który ukończono w 1955.

[edytuj] Bitwa w rejonie Góry Św. Anny w 1921 r.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Kremser F., 1991: Góra Św. Anny – Leśnica.
• Lubos-Kozieł J., Gorzelik J., Filipczyk J., Lipnicki A., 2005: Pielgrzymowanie i sztuka. Góra Świętej Anny i inne miejsca pielgrzymkowe na Śląsku. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, str. 564.
• Robert Niedźwiedzki, M. Zarankiewicz, 2007: Zanim Góra św. Anny wynurzyła się z morza. Skamieniałości, jaskinie i drogie kamienie wokół sanktuarium św. Anny. Wyd. Studio Graphito, str. 60.
• Chryzogon Reisch, 2006: Historia Góry Świętej Anny na Górnym Śląsku. Franciszkańskie Wyd. św. Antoniego, Wrocław.

[edytuj] Zobacz też

Góra Świętej Anny – wzniesienie Masywu Chełmskiego na Wyżynie Śląskiej.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi