Pomniki papieża Jana Pawła II

Z Wikipedii

Pomniki Jana Pawła II - zespół memoratywnych dzieł (pomników zarówno rzeźbiarskich, jak i architektonicznych) wznoszonych dla upamiętnienia osoby i pontyfikatu Jana Pawła II zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Do momentu śmierci Jana Pawła II w Polsce powstało ponad 230 dzieł figuralnych. W okresie 2005-2007 kolejnych 200.

[edytuj] Zjawisko

[edytuj] Historia i chronologia

Wykres przedstawiający częstotliwość odsłaniania papieskich pomników w Polsce w latach 1980-2005

Zwyczaj stawiania pomników papieżom datuje się od czasów średniowiecza, większą skalę przyjął w czasach nowożytnych. Pomniki zazwyczaj umieszczane były w kościołach, bazylikach rzymskich, jak również na placach miast należących do Państwa Kościelnego.

W Polsce od roku 1980 zaczęło być widoczne zjawisko stawiania pomników pierwszemu papieżowi Polakowi, Janowi Pawłowi II. Za czasów PRL nie miało ono charakteru masowego, nieliczne monumenty stawiane były na terenach przykościelnych, często w miejscach ukrytych i dyskretnych (np. za prezbiterium kościoła, przy plebanii). Od 1998 roku dynamika powstawania pomników przybrała na sile, swoje maksimum uzyskując w roku 2000 (był to Rok Jubileuszowy oraz pierwsza rocznica najdłuższej, siódmej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w roku 1999) - odsłonięto wówczas blisko 50 pomników Papieża.

[edytuj] Rozmieszczenie geograficzne

Rozmieszczenie pomników Jana Pawła II w Polsce w dniu 2 IV 2005 r. (oprac. Kazimierz S. Ożóg)

Do momentu śmierci Jana Pawła II, 2 kwietnia 2005 roku, w Polsce stanęło nieco ponad 230 rzeźbiarskich, przestrzennych pomników papieża Polaka. Najwięcej, na terenach Polski Południowej i Środkowej, szczególnie w okolicach Krakowa, Tarnowa oraz Łodzi. Na szczególną uwagę zasługuje, pod względem ilości znajdujących się w nim pomników, miasto Kraków. Nawet pobieżna analiza rozmieszczenia geograficznego tych dzieł wykazuje, że najwięcej jest ich na terenach dawnych zaborów austriackiego i rosyjskiego, najmniej zaś na zachodzie i północy kraju (m.in. dzieła ze Szczecina i Polic).

[edytuj] Artyści

Pierwszy pomnik odsłonięto jesienią 1980 roku na dziedzińcu Kurii Krakowskiej. Stojąca statua jest dziełem włoskiej rzeźbiarki Iole Sensi Croci, podarowana została Krakowowi przez włoskich artystów. Pierwszym pomnikiem zrealizowanym przez polskiego rzeźbiarza jest monumentalna, brązowa figura przy katedrze w Tarnowie, wyrzeźbiona i odlana przez Bronisława Chromego, odsłonięta 21 czerwca 1981 roku. Rzeźbiarzami mającymi największy wkład w tworzenie tego zjawiska są:Jan Kucz, Czesław Dźwigaj, Gustaw Zemła, Bogdana Ligęza-Drwal, Krystyna Fałdyga-Solska, Wawrzyniec Samp, Władysław Dudek. Kraj zalewają też niedrogie odlewy wykonywane z różnorodnych materiałów (brąz, polimery, beton) przez komercyjne wytwórnie. Często niskiej jakości, artystycznie mierne, są jednak tanie (koszt figury - ok. 4-5 tys. PLN) i dlatego spotykają się z dużym zainteresowaniem inwestorów.

[edytuj] Sytuacja po 2 IV 2005

Po śmierci Jana Pawła II, w związku z klarowną i niebudzącą kontrowersji sytuacją upamiętniania osoby zmarłej, wznoszeniem papieskich pomników coraz częściej zainteresowane są lokalne samorządy, które ogłaszają konkursy (w latach 2005-2006 m.in. w: Ostrowcu Świętokrzyskim, Stargardzie Szczecińskim, Częstochowie, Toruniu, Ostrowi Mazowieckiej, Tarnogrodzie, Wrześni). Wikłają się jednak w pułapkę przepisów o zamówieniach publicznych, w związku z czym wartości artystyczne mają znaczenie drugorzędne, na plan pierwszy zaś wysuwają się kwestie finansowe (bywa to przyczyną zrywania przedsięwzięć przez pomysłodawców i jurorów, jak np. w Częstochowie i Toruniu).

Zjawisko stawiania pomników Janowi Pawłowi II nie słabnie. Powoli jednak zmienia się funkcja zarówno nowych, jak i starych monumentów. Dzieła memoratywne nabierają funkcji kultowych, stając się figurami kandydata na ołtarze i w efekcie - osoby świętej. Jednocześnie, nieśmiało, przełamywane są dawne ograniczenia, tak w pomnikach rzeźbiarskich, jak i architektonicznych, czego przykładem może być odsłonięty 11 listopada 2006 roku pomnik Biblioteka Świętego Pielgrzyma w Głogowie (autorstwa Eugeniusza Józefowskiego i Adama Olejniczaka) czy próba stworzenia przestrzennego monumentu w Ostrowcu Świętokrzyskim, (autorstwa Andrzeja Zwolaka).

Obok pomników rzeźbiarskich istnieją również pomniki architektoniczne (przykład wspomnianego powyżej monumentu z Głogowa), krzyże i kamienie pamiątkowe, ołtarze, również figury i posągi umieszczane we wnętrzach (świątyń, szkół), lub na ich elewacjach (w niszach, na konsolach itp).

[edytuj] Galeria pomników

Tarnów, katedra, Bronisław Chromy, 1981	Zamość, katedra, Józef Gazy, 1988	Płock, przy katedrze, Gustaw Zemła, 1994	Zakopane-Krzeptówki, przed kościołem MB Fatimskiej, Czesław Dźwigaj, 1994
Katowice, kościół garnizonowy, Bogdana Ligęza-Drwal, po 1996	Solec Kujawski, przy kościele św. Stanisława BM, Wawrzyniec Samp, 1998	Police, Plac Jana Pawła II, Czesław Dźwigaj, 1999	Jasna Góra, Bastion św. Trójcy, Władysław Dudek, 1999
Jasna Góra, Bastion św. Trójcy, Władysław Dudek, 1999	Kalisz, plac św. Józefa, Jan Kucz, 1999	Mrągowo, Skwer im. Jana Pawła II, Wiesław Kaczmarek, 1999	Piotrków Trybunalski, Krystyna Fałdyga-Solska, 1999
Wieliczka, kopalnia soli, Czesław Dźwigaj, 1999	Krosno, przy cmentarzu komunalnym, Augustyna Marek, 1999	Kalwaria Zebrzydowska, przed Bazyliką, Czesław Dźwigaj, 2000	Puławy, przed Urzędem Miejskim, Czesław Dźwigaj, 2000
Łowicz, przy katedrze, Stanisław Słonina 2000	Toruń, przy katedrze, Radosław Ociepa, 2000	Haczów, przy kościele parafialnym, Stefan Kowalówka, 2000	Poznań, przy Kurii Arcybiskupiej, Krystyna Fałdyga - Solska, 2000
Kraków, Park Jordana, Stefan Dousa, 2001	Ludźmierz, Ogród Różańcowy, Jacek Osadczuk, Marek Blajerski, Henryk Olszówka, 2001	Aleksandrów Łódzki, przy kościele św. Rafała, Anna Wierzchowska - Grabiwoda, 2001	Pabianice, przy kościele św. Maksymiliana, Krystyna Fałdyga - Solska, 2001
Elbląg, przy katedrze, Wawrzyniec Samp, 2001	Góra Liwocz, 2004	Zakopane-Krzeptówki, za kościołem MB Fatimskiej, Czesław Dźwigaj, 2004	Słupsk, przed kościołem św. Ottona, Józef Siwoń, 2005
Piekary Śląskie, wejście na Kalwarię Piekarską, Zygmunt Brachmański, 2005	Rybnik, przy bazylice św. Antoniego, Zygmunt Brachmański, 2005	Sandomierz, 2005	Nowa Sól, przy kościele św. Antoniego, Bogdan Zakrzewski, po 2005.
Wadowice, Rynek, Maksymilian Biskupski, 2006	Ostrołęka, przy kościele Nawiedzenia NMP, 2006	Koło, 2006	Sosnowiec, na Placu Papieskim, Jan Funk, 2006
Jelcz-Laskowice, na Placu Jana Pawła II Bogdan August, 2006	Groń k. Białki Tatrzańskiej, przy kościele św. Jacka, Rafał Jedynak, 2006	Chełm, na Placu Niepodległości, Krystyna Fałdyga - Solska, 2006	Głogów, na placu Jana Pawła II, Eugeniusz Józefowski, 2006
Katowice, przy katedrze, Gustaw Zemła, 2006	Tarnogród, na Rynku, Karol Badyna, 2006	Toruń, na terenie Jordanek, Stanisław Radwański, 2007	Sady - Kolonia, przed kościołem NSPJ
Ogrodzieniec, przy kościele Przemienienia Pańskiego	Wiślica, Łąka Świętych	Hiszpania, Madryt, Almudena	Słowacja, Koszyce
Portugalia, Coimbra	Meksyk, Zopopan	Chorwacja, Rijeka	Portugalia, Braga
Argentyna, Buenos Aires	Wenezuela, Caracas	Słowacja, Trnava

[edytuj] Wybrana literatura

[edytuj] Wydawnictwa ciągłe i prasa

• Grzesiuk – Olszewska Irena, Pomniki Papieża Jana Pawła II w Polsce, „Życie Chrześcijańskie w Polsce” 1988, nr 10.
• Jarecka Dorota, Dlaczego większość pomników Papieża jest brzydka, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, "Angora" 2005, nr 19, s. 52-53.
• Jarecka Dorota, Pomnikowy wysyp, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, "Gazeta Wyborcza" 2005, nr 92, s. 18.
• Laudański Roman, Pomnik od ręki, czyli pomnikomania, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, "Gazeta Pomorska" 2005, nr 99, s. 7,28.
• Ożóg Kazimierz S., Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II, „Pro Patria” 2002, nr 2, s. 16-17, fot.
• Ożóg Kazimierz S., Rzeźba jest trudna. O najciekawszych pomnikach Jana Pawła II, „Ethos” 2004, nr 3, s. 299-314, fot.
• Ożóg Kazimierz S., Opowieści rzeźby, „Nawias” 2006, s. 98-107.
• Ożóg Kazimierz S., Papież jak krasnal. Pomniki na rozdrożu, „Orońsko” 2005, nr 4, s. 52-55, fot.
• Subotić Małgorzata, Wierni stawiają monumenty, "Rzeczpospolita" 2005, nr 84, s. 5.

[edytuj] Wydawnictwa zwarte i książkowe

• Jagosz Michał, Pomniki Jana Pawła II, [w:] Papież Słowianin - zwiastun nadziei, red. A. Dobroński, Toruń 2000.
• Jaworska Janina, Artyści Polscy o Papieżu, Kielce 1996.
• Ożóg Kazimierz S., Miedziany Pielgrzym. Pomniki Papieża w polskich sanktuariach, [w:] Pielgrzymowanie i sztuka. Góra Świętej Anny i inne miejsca pielgrzymkowe na Śląsku, red. Joanna Lubos - Kozieł, Jerzy Gorzelik, Joanna Filipczyk i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 169-185, fot.
• Ożóg Kazimierz S., Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II w Polsce w latach 1980-2005, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie 2007, ss. 178, fot.
• Ożóg Kazimierz S., Pomniki Jana Pawła II – kilka problemów zjawiska, [w:] Prolegomena. Materiały Spotkania Doktorantów Historyków Sztuki, Kraków 13-15 X 2003, Kraków 2005, s. 183-192, fot.

[edytuj] Zobacz też

• Biblioteka Świętego Pielgrzyma
• Pomnik Jana Pawła II w Toruniu
• Pomniki papieża Jana Pawła II w Krakowie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• strona poświęcona pomnikom Jana Pawła II (zawiera m.in. galerie, katalog i teksty publikacji]