Galiny (gmina Bartoszyce)

Z Wikipedii


Galiny
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bartoszyce
Liczba mieszkańców • liczba ludności	910
Strefa numeracyjna (do 2005)	89
Kod pocztowy	11-214
Tablice rejestracyjne	NBA

Galiny (niem. Gallingen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce.

W latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy Galiny. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Od strony Bartoszyc, w zakolu rzeki Pisy, znajduje się rezydencja rodu Eulenburgów. Kompleks budynków pałacowych leży w urokliwym ogrodzie nad sztucznym rozlewiskiem rzeki. aprzeciw wejścia spichlerz z XVIII wieku. We wsi znajduje się przystanek PKS, sklepy, gospoda, poczta.

[edytuj] Historia

Wieś założona w 1336 przez komtura Bałgu Henryka de Muro. W 1468 wieś przeszła w ręce rodu Eulenburgów. Z tego rodu pochodził m.in. Gotfryd von Eulenburg (1670-1734), kanonik warminski, fundator kaplic we Fromborku i Wozławkach.

Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Heinrich Reuss von Plauen w roku 1486 przekazał, za poniesione zasługi, pochodzącemu z Saksonii rycerzowi Wend Illeburgowi na mocy nadania, tereny położone na obszarze zamieszkałym przez pruskie plemię Galindów. W Galinach stał wówczas niewielki, murowany kościół z połowy XIV wieku a cały obszar zajmował powierzchnie 114 włók. Przodkowie rodu Eulenburgów osiedlili się w Galinach, Wykach i Sątocznie, skąd przenieśli się do Prosny.^[1]

Pałac został wybudowany dla barona Botho zu Eulenburga w 1589 roku. Usytuowany na wzniesieniu, miał początkowo charakter obronny. Jest jednym z nielicznych przykładów architektury renesansowej, zachowanych na terenach dawnych Prus Książęcych.

W roku 1709 Eulenburgowie (jeden z najstarszych i największych rodów szlacheckich na tych ziemiach) w uznaniu zasług, otrzymali tytuł baronów, a później w 1786 r. tytuł hrabiów. Wywodzący się z Galin, Gottfried Heinrich zu Eulenburg po tragicznej śmierci żony i dziecka przeszedł na katolicyzm, został kanonikiem warmińskim a następnie ufundował kaplicę we Fromborku i Wozławkach^[1]. Przez ponad 300 lat majątek pełnił funkcję jednej z ważniejszych siedzib rodowych na tych ziemiach. W roku 1945 pałac został splądrowany, a jego ostatni właściciel hrabia Botho Wend zu Eulenburg zmarł podczas wywózki na Sybir. Pałac cudem ocalał, ale wnętrza zostały zniszczone. Tuż po wojnie zaczęto organizować w nim kolonie dla dzieci. Obiekt przejął skarb państwa. Od tego momentu pałac i park niszczały. Tak było aż do roku 1995, kiedy to zespół trafił w ręce obecnych właścicieli, którzy przeprowadzili gruntowne prace renowacyjne całego obiektu.

Pod koniec II wojny światowej Eulenburgowie zmuszeni zostali do ucieczki i pozostawienia swoich włości. Tak skończyło się ich bytowanie na tych ziemiach, które trwało nieprzerwanie od czasów średniowiecza, czyli prawie 500 lat. Wkrótce po zakończeniu działań wojennych i przejęciu przez skarb państwa całego majątku obiekt zaczął powoli popadać w ruinę i przez następne pięćdziesiąt lat, mimo prób jego ratowania, został całkowicie zdewastowany. Dopiero w 1995 roku, na skutek działań nowych właścicieli rozpoczęła się gruntowna renowacja, której efekty widoczne są dziś na każdym kroku^[1].

Obecnie majątek Galiny obejmuje zespół pałacowo-parkowy i folwark ze stadniną koni, pensjonatem i gospodą.

[edytuj] Zabytki

Zespół pałacowy Eulenburgów wzniesiony w 1589 r., elementy gotyckie zachowały się w lewym skrzydle pałacu. Głowny kortpus pałacu dobudowany został w XVIII w., natomiast w wieku XIX wzniesionoe dwie wozownie. Na poczatku w. XX zespoł pałacowy został przebudowany w stylu neobarokowym. Obok pałacu zachowały się zabudowania folwarczne: oficyna, spichrz, brama pałacowa. Pałac znajduje się w otoczeniu parku o charakterze krajobrazowym.
Gotycki kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP, wybudowany ok. 1388 r. (proboszcz wymieniany już w 1372), powiększony w 1466, wieża wybudowana ok. 1500 r. W 1726 r. Botho Henryk Eulenburg ufundował nad zakrystią bibliotekę, która w XIX w. liczyła kilka tysięcy tomów – portret fundatora znajduje się w muzeum w Kętrzynie, namalowany na blasze. Kościół był częściowo przebudowany w latach 1856-1857. Ołtarz główny z 1744, wykonany przez snycerza Boüberta z Bartoszyc. Cennym zabytkiem jest manierystyczna ława kolatorska z ok. 1600 r., zamówiona przez Botho Eulenburga (zm. 1629) i jego żonę Elżbietę z Truchsessów von Waldburg (zm. 1611). W kościele znajduje się płyta nagrobna małżeństwa Elżbiety i Botho Eulenburgów z 1629 r. oraz Salomona von Kanitza z 1680. Stalle z przełomu XVI i XVII w., epitafium pastora Friedenhausa z 1740 r.
plebania z 1677 r.

Zobacz też: Galiny

Bibliografia:

Darmochwał T., Rumiński M. J., 1996. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok
Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn