Getto krakowskie
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°02'43" N 19°57'17" E
Getto krakowskie, getto dla ludności żydowskiej w Krakowie było jednym z pięciu największych gett utworzonych przez hitlerowców w Generalnym Gubernatorstwie w czasie II wojny światowej. Przed wojną Kraków zamieszkiwała 60-80 tysięczna społeczność żydowska.
Spis treści |
[edytuj] Informacje
Prześladowania Żydów rozpoczęły się wkrótce po rozpoczęciu okupacji we wrześniu 1939 roku. Na Żydów nałożono obowiązek uczestniczenia w pracach przymusowych (wrzesień 1939), noszenia opasek identyfikacyjnych (listopad 1939), synagogi w Krakowie zostały zamknięte, a kosztowności zarekwirowane.
Do maja 1940 z rozkazu niemieckich władz okupacyjnych zarządzono deportację Żydów z terenu miasta Krakowa. Z ok. 68 tys. zostało tylko ok. 15 tys. pracowników żydowskich i członków ich rodzin.
Getto krakowskie zostało powołane zarządzeniem gubernatora dystryktu krakowskiego dra Otto Wachtera z 3 marca 1941 roku, z dniem otwarcia wyznaczonym na 21 marca.
Getto powstało w części dzielnicy Podgórze którą poprzednio zamieszkiwało 3 tys. ludzi, na powierzchni ok. 20 hektarów i obejmowało 15 ulic (lub ich fragmentów) oraz 320 domów i 3167 pokojów. Cała dzielnica została otoczona drutem kolczastym, a w kwietniu rozpoczęto wznoszenie wysokiego muru (w kształcie żydowskich nagrobków – macew) otaczającego getto, będącego symbolem losu ludzi skazanych na niewolnictwo. Fragment muru getta zachował się m.in. przy ulicy Lwowskiej, obecnie znajduje się na nim pamiątkowa tablica.
Do getta prowadziły cztery bramy: na placu Zgody (obecnie Plac Bohaterów Getta), u wylotu ul. Lwowskiej, u wylotu ul. Limanowskiego i na granicy ul. Limanowskiego i Rynku Podgórskiego. Bramy do getta były pod silną strażą. Okna wychodzące na stronę "aryjską" zostały zamurowane.
Mieszkańcom getta od początku doskwierało ogromne przeludnienie – tam, gdzie poprzednio żyło 3,5 tysiąca osób nagle stłoczono 16 tysięcy ludzi. Metraż na jedną osobę wynosił zaledwie 2 m².
15 października 1941 roku dzielnica stała się oficjalnie dzielnicą zamkniętą: za jej przekroczenie bez specjalnej przepustki groziła kara śmierci. W ten sam sposób karano także osoby udzielające schronienia Żydom poza granicami getta.
Pod koniec maja 1942 roku okupanci hitlerowscy podjęli na terenie Krakowa wielkie akcje wywożenia ludności żydowskiej do obozów zagłady. W nocy z 31 maja na 1 czerwca 1942 funkcjonariusze Gminy Żydowskiej w asyście OD-manów przeprowadzili kontrolę tzw. kart rozpoznawczych, która stała się pretekstem do wysiedlenia ok. 5 tysięcy ludzi.
Od 30 maja 1942 roku Niemcy rozpoczęli systematyczną wywózkę Żydów z getta do okolicznych obozów koncentracyjnych. W ciągu następnych miesięcy wywieziono tysiące osób.
27 października 1942 roku 5 tysięcy ludzi (także chorych ze szpitala i dzieci z sierocińca) wywieziono do Bełżca. 28 października ok. 6 tysięcy Żydów wywieziono lub pognano na piechotę do obozu przejściowego w Płaszowie.
Pod koniec roku getto podzielono na dwie części – "A" przeznaczoną dla osób zdolnych do pracy oraz "B" dla dzieci, osób starszych i chorych. Linia graniczna przechodziła wzdłuż placu Zgody. W marcu 1943 roku komendant obozu pracy w Płaszowie Amon Göth polecił przesiedlić mieszkańców getta A do płaszowskiego kacetu.
W dniach 13-14 marca 1943 roku hitlerowcy przeprowadzili ostateczną likwidację getta. Na czele operacji stanął SS-Sturmbannführer Willi Haase. 8 tysięcy Żydów uznanych za zdolnych do pracy zostało przetransportowanych do obozu Kraków-Płaszów. Około 2 tysięcy zostało zamordowanych przez Niemców podczas likwidacji getta, a reszta w obozie w Auschwitz.
W getcie krakowskim powstały żydowskie grupy oporu (Żydowska Organizacja Bojowa), które ze wsparciem Armii Krajowej podejmowały różne działania w tym akcje zbrojne. W odróżnieniu od getta warszawskiego nie doszło tutaj do wybuchu powstania przed likwidacją getta.
Bezpośrednio przed wybuchem drugiej wojny światowej krakowska ludność żydowska wynosiła 64 tysiące osób. Okupację przeżyło niespełna tysiąc z nich.
[edytuj] Literatura poruszająca temat getta krakowskiego
- Aleksander Bieberstein, Zagłada Żydów w Krakowie
- Katarzyna Zimmerer, Zamordowany świat. Losy Żydów w Krakowie 1939-1945
- Tadeusz Pankiewicz, Apteka w getcie krakowskim
- Stella Madej-Muller Dziewczynka z listy Schindlera
- Roma Ligocka, Dziewczynka w czerwonym płaszczyku
- Roman Kiełkowski ...Zlikwidować na miejscu
[edytuj] Znane osoby z getta krakowskiego
- Miriam Akavia – pisarka i tłumaczka, przewodnicząca Towarzystwa Izrael-Polska
- Mordechaj Gebirtig – poeta i autor piosenek
- Ryszard Horowitz – fotograf
- Roma Ligocka – pisarka
- Abraham Neuman – malarz i grafik
- Tadeusz Pankiewicz – z Apteki pod Orłem
- Roman Polański – polski reżyser
- Oskar Schindler – niemiecki przemysłowiec (zobacz Lista Schindlera)
