Gienrich Jagoda
Z Wikipedii
Gienrich Grigorjewicz Jagoda właściwie Herszel Jehuda (ros. Генрих Григорьевич Ягода), (1891 - 1938) – wysoki funkcjonariusz policji politycznej i bezpieczeństwa. Od 1934 roku szef OGPU. Po reorganizacji organów bezpieczeństwa szef NKWD w latach 1934-1936.
Urodzony w Rybińsku, był kuzynem Jakowa Swierdłowa, działacza bolszewickiego. Wg oficjalnej wersji, w 1907 jako szesnastolatek wstąpił do partii bolszewików, faktycznie od 1917; w 1911-1913 zesłaniec; uczestniczył w obydwu rewolucjach - lutowej i październikowej.
Karierę w aparacie bezpieczeństwa rozpoczął w 1920 roku wstępując do Czeka, z poręki Jakowa Swierdłowa. Stalin zetknął się z nim w Carycynie i poparł dalszą karierę. Według niektórych relacji był szefem kremlowskiego laboratorium toksykologicznego i według niektórych źródeł (T. Wittlin Commissar, 1972) miał przyczynić się do śmierci Lenina, Maksima Gorkiego i być może Wiaczesława Mienżyńskiego - być może te informacje są jednak echem zeznań, jakie składał podczas procesów pokazowych. Od 1921 roku członek kolegium (prezydium) Czeka. W 1924 roku pierwszy zastępca szefa OGPU Wiaczesława Mienżyńskiego. Był głównym architektem i organizatorem systemu łagrowego (GUŁAG). Osobiście kierował budową kanału łączącego Morze Białe z Morzem Bałtyckim. Od listopada 1931 roku do sierpnia 1933 roku kopało go blisko 300 tys. więźniów łagrów, z czego jedna trzecia zmarła w trakcie budowy.
Po śmierci Mienżyńskiego w 1934 roku przejął kierownictwo nad OGPU. Po reorganizacji aparatu bezpieczeństwa w 1934 roku i transformacji OGPU w "GUGB" Główny Urząd Bezpieczeństwa Państwowego i wcielenia go w lipcu do Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych NKWD, Jagoda stanął na czele NKWD. Z rozkazu Stalina rozpoczął wielką czystkę po zabójstwie Siergieja Kirowa. W 1936 roku aresztował Lwa Kamieniewa i Grigorija Zinowjewa, powiązanych kiedyś z Lwem Trockim, następnie doprowadził do ich pokazowego procesu. W 1935 r. przyjął tytuł "generalnego komisarza bezpieczeństwa publicznego" (odpowiednik marszałka) oraz zaprojektował sobie biało-niebieski mundur szamerowany złotem ze złoconym kordzikiem.
Od 1933 w narastającym konflikcie ze Stalinem, gdy nie w pełni poparł go w sprawie Riutina. Hamował śledztwo w sprawie Zinowjewa i Kamieniewa i nastawał, aby oddać ich pod sąd Biura Politycznego w pełnym składzie. W efekcie we wrześniu 1936 zwolniony ze stanowiska i mianowany Ludowym Komisarzem Łączności.
We 1936 roku Jagodę aresztowano i oskarżono o spiskowanie, szpiegostwo i zdradę. W tzw. procesie dwudziestu jeden został skazany na karę śmierci i rozstrzelany w marcu 1938 roku. Jako jedyna ofiara procesów moskiewskich nie zrehabilitowany w 1988 r. Po aresztowaniu Jagody do łagrów dostała się jego żona z wyrokiem 8 lat, siostra, zaś 8-letni synek - Garik, pozbawiony opieki zaginął. Jego miejsce w NKWD zajął Nikołaj Jeżow.
Stalin miał do pewnego stopnia Jagodę w ręku, dysponując zeznaniami byłego wysokiego funkcjonariusza OGPU, Michaiła Trilissera, który dezawuował przeszłość zwierzchnika i potwierdzał jego dawne związki z Ochraną (świadek ów, działający następnie w Kominternie, współwinny represji, został również zlikwidowany w 1940 r.).
