Grodzisko Skała
Z Wikipedii
Grodzisko - przysiółek w Gminie Skała (województwo małopolskie), nad rzeką Prądnik, 3 km na zachód od Skały, na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Książę Bolesław Wstydliwy, który od 1243 roku panował nad dzielnicą krakowską (senioralną), ufundował zamek obronny w Grodzisku z fosą, wałami oraz klasztor i kościół w stylu romańskim i w 1260 roku nadał Grodzisko wraz z przyległymi wioskami swojej siostrze, Salomei, która po śmierci męża w 1241 roku – króla Halicza – Kolomana wstąpiła w 1245 roku do zakonu klarysek. Po nadaniu Grodziska Salomea przeniosła się wraz z zakonem Klarysek z Zawichostu do nowo powstałej warowni. W XIII wieku w pobliżu klasztoru miało miejsce wiele zbrojnych potyczek; warownia okazała się niezbyt bezpieczna – na początku XIV wieku klaryski poprosiły króla Władysława Łokietka o przeniesienie w inne miejsce. W 1320 roku zostały przeniesione do Krakowa i osadzone przy kościele świętego Andrzeja. Od XV wieku klasztor w Grodzisku opustoszał i przez ponad dwa wieki całkowicie popadł w ruinę. W XVII wieku siostry klaryski ponownie zainteresowały się miejscem po swojej dawnej siedzibie, głównie za sprawą toczącego się procesu beatyfikacyjnego Salomei. Na miejscu starego klasztoru wzniosły krzyż, a w 1642 roku kaplicę pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. W 1677 roku prebendarzem Grodziska został ksiądz Sebastian Piskorski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i kanonik krakowski. W latach 1677-1691 zbudował zespół architektoniczno-rzeźbiarski w stylu manierystycznym, potocznie nazywany pustelnią błogosławionej Salomei, składający się z pustelni, domków modlitwy, kościoła (pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny) i domu prebendarza, tworzących kształt litery L; ta sylwetka zabudowań przetrwała do czasów obecnych.
W 1939 roku część wieży kościoła została spalona. Odbudowano ją w latach sześćdziesiątych XX wieku.
[edytuj] Kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny
Kościół nosi ślady trzech stylów:
- romańskiego: zewnętrzna prostokątna bryła,
- renesansowego: sklepienie kolebkowe z lunetami i dekoracją kasetonową,
- barokowego: wykrój okien, wnętrze kościoła (dekoracje rzeźbiarskie i malarskie), portal i hełm wieży.
Wnętrze kościoła zostało poszerzone przez zastosowanie sztucznej perspektywy, za pomocą zmniejszających się filarów w głównym ołtarzu oraz zagęszczającej się w kierunku ołtarza posadzki. Kościół ma trzy ołtarze. Ołtarz główny zbudowany jest z jasnego i czarnego marmuru; w środkowej jego części znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a w górnej obraz Koronacji Matki Boskiej autorstwa Franciszka Smuglewicza. Ołtarze boczne są wykonane z jasnego marmuru; w ołtarzu lewym znajduje się figura świętego Józefa, w prawym – świętego Sebastiana, patrona fundatora.
[edytuj] Mur wokół kościoła
Wokół kościoła wznosi się mur z cegły i wapienia, z jedną dużą bramą (o wykroju półkolistym) i trzema mniejszymi. Na murze znajduje się pięć rzeźb:
- Bolesława Wstydliwego - księcia krakowsko-sandomierskiego
- świętej Kingi zwanej Kunegundą (żony Bolesława Wstydliwego)
- Króla Kolomana Węgierskiego
- Króla Henryka Brodatego
- Jadwigi Śląskiej (żony Henryka Brodatego) trzymającej miniaturę kościoła.
Pierwsze trzy rzeźby są projektu księdza Sebastiana Piskorskiego; są statyczne i nie wyrażają uczuć. Pozostałe zostały dodane w XVIII wieku.
[edytuj] Groty modlitewne
Za kościołem w kierunku północno-zachodnim na dziedzińcu znajduje się zespół trzech grot-kaplic przypominających jaskinie. Grota po prawej stronie poświęcona jest świętemu Janowi Chrzcicielowi, środkowa – Zaśnięciu Matki Boskiej, a lewa – świętej Marii Magdalenie. Dawniej znajdowały się w nich sztuczne stalaktyty i stalagmity.
[edytuj] Obelisk
Posąg-fontanna usytuowany jest między kościołem a grotami modlitewnymi. Został wzniesiony w 1687 roku na cześć zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Przedstawia słonia z obeliskiem na grzbiecie. Całość wykonano z jednego bloku kamiennego. Obelisk zwieńczony jest rzeźbą Matki Boskiej. Jego pierwowzorem był rzymski obelisk sprzed Bazyliki Santa Maria Sopra Minerwa. Na boku słonia widnieje napis po łacinie: Onus meum leve (Ciężar mój jest lekki).
[edytuj] Pustelnia Błogosławionej Salomei
Pustelnia Błogosławionej Salomei mieści się na zachód od Grot Modlitewnych. Zbudowana została w XIII wieku, a w XVII uzupełniona cegłą. Schodzi się do niej krętymi schodami, zwanymi Stopniami różańcowymi. W skład pustelni wchodzą trzy pomieszczenia, z ołtarzykiem błogosławionej Salomei, obrazem Góry Kalwarii i Grobu Chrystusa oraz kamiennym łożem błogosławionej Salomei. Widoczne są dwa napisy: Ubi est thesaurus ibi est cor meum (Gdzie jest skarb mój tam serce moje) oraz Quid est somnus - Gelidae mortis imago (Czym jest sen – obrazem chłodnej śmierci).
Błogosławiona Salomea przeżyła w pustelni 8 lat; zmarła w opinii świętości 17 listopada 1268 roku. Jej doczesne szczątki spoczywają w bazylice Franciszkanów w Krakowie. Została beatyfikowana 17 maja 1672 roku przez papieża Klemensa X.
[edytuj] Kolumna
Kolumna znajduje się od strony wschodniej wejścia do kościoła, na wprost wejścia do starego klasztoru. W 1642 roku siostry klaryski wzniosły kolumnę, z figurą błogosławionej Salomei, zniszczoną przez wichurę około roku 1900. Obecnie znajduje się tam figura świętej Klary z początku XX wieku.
[edytuj] Dom prebendarza
Dom prebendarza, pochodzący z XVII wieku, znajduje się naprzeciwko wejścia do kościoła. W latach 1984-1985 został częściowo przebudowany i odnowiony. Obecnie jest wykorzystywany przez ruch oazowy diecezji kieleckiej.
