Haubicoarmata 25-funtowa

Z Wikipedii

Ordnance QF 25 pounder
25-funtówka z hamulcem wylotowym
Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Rodzaj	haubicoarmata
Dane taktyczno-techniczne
Kaliber	87,6 mm
Donośność	12 250 m
Prędkość pocz. pocisku	320 do 530 m/s (masa pocisku 9,07 do 11,34 kg)
Masa	1288 kg (bojowa) 2000 kg (marszowa)
Kąt ostrzału	-5°/+42° (w pionie) ±4° (w poziomie) 360° (w poziomie na platformie obrotowej)
Szybkostrzelność	4 strz./min

Armata 25-funtowa (Royal Ordnance QF 25-pounder) to haubicoarmata brytyjska opracowana po I wojnie światowej, która weszła na wyposażenie armii brytyjskiej tuż przed wybuchem II wojny światowej. Uznawana jest za jedno z najlepszych dział kiedykolwiek zbudowanych - w służbie brytyjskiej pozostała aż do końca lat 50. Niewielkie ilości tej broni były używane w celach szkoleniowych aż do 1967, a armie wielu krajów Wspólnoty Narodów używały ich jeszcze dłużej. "25-funtówka" została wycofana ze służby tylko z powodu standaryzacji broni i amunicji NATO, wbrew woli większości jej użytkowników.

Spis treści 1 Historia 2 Amunicja 3 Służba 4 Modele produkcyjne 4.1 Mark I 4.2 Mark II 4.3 Mark III 4.4 Short, Mark I

[edytuj] Historia

Nowa broń powstała w wyniku długotrwałych badań mających na celu zastąpienie używanych przez armię brytyjską w czasie I wojny światowej 18-funtowych dział polowych (84 mm) i haubic 4,5-calowych (114 mm) przez jedną broń będąca w stanie prowadzić ogień bezpośredni jak działo polowe i pośredni, stromotorowy, jak haubica, używając do tego pocisków o kalibrze pomiędzy 3,5 i 4 cala (90 do 100 mm) i ważących około 30 funtów (14 kg). Z powodu cięć budżetowych ostatecznie zdecydowano nie projektować zupełnie nowej broni, ale raczej zmodyfikować istniejące już działa 18-funtowe, które zostały przekalibrowane na 3,45 cala (87,6 mm). Zmodernizowano także przodek, przystosowując go do strzelania z pozycji haubicy lub z podstawy obrotowej do prowadzenia ognia bezpośredniego, dodano koła pneumatyczne, umożliwiając holowanie armaty przez ciągnik artyleryjski.

W odróżnieniu od poprzednich konstrukcji, które używały standardowej amunicji zespolonej, haubicoarmata 25-funtowa używała amunicji półscalonej. Kompletny nabój składał się z łuski w której umieszczano jeden z trzech dostępnych ładunków prochowych (charge I, II lub III) z którą przed strzelaniem łączono z pociskiem. Tego rodzaju amunicja łączy zalety amunicji zespolonej (duża szybkostrzelność działa) oraz amunicji składanej (możliwiść zmiany masy ładunku miotającego). Dodatkowo opracowano specjalny ładunek "super-charge", zwiększający maksymalną donośność działa do ponad 12 km, co jednak wymusiło dodanie w późniejszych modelach armaty hamulca wylotowego. Z działa można było wystrzeliwać pociski burzące, dymne, przeciwpancerne, oświetlające i zapalające.

25-funtówka miała zarówno celownik teleskopowy do prowadzenia ognia na wprost, jak i standardowy celownik do prowadzenia ognia pośredniego. Obsługa działa była chroniona dużą tarczą pancerną.

[edytuj] Amunicja

Podstawowym typem amunicji używanej przez haubicę były pociski odłamkowo-burzące (HE), ale opracowano także amunicję oświetlającą, dymną, zapalającą, oraz specjalne pociski przeznaczone do rozrzucania ulotek propagandowych. Do strzelania ogniem bezpośrednim używane były zazwyczaj 20-funtowe (9 kg) pociski przeciwpancerne (AP), w późniejszym okresie zastąpione nowszymi pociskami przeciwpancernymi z czepcem balistycznym (APCBC). Prowadzono także prace nad amunicją z ładunkiem kumulacyjnym (HEAT), które jednak zostały przerwane po wejściu do służby armaty 17-funtowej jako dedykowanego działa przeciwpancernego.

[edytuj] Służba

Armata 25-funtowa służyła na wszystkich frontach II wojny światowej. Była podstawowym działem polowym brytyjskich dywizji. Każda dywizja piechoty posiadała trzy pułki (regimenty) artylerii liczące łącznie 72 armaty. Każdy z pułków posiadał trzy dywizjony, z których każdy liczył dwie baterie po cztery działa. Każda dywizja pancerna posiadała jeden pułk (regiment) artylerii o identycznej strukturze organizacyjnej. Do holowania działa używany był zazwyczaj traktor artyleryjski Morris C8.

W Wojsku Polskim stanowiła uzbrojenie pułków artylerii dywizji piechoty i dywizji pancernych:

• 1 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej, 3 Dywizja Strzelców Karpackich
• 2 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej, 3 Dywizja Strzelców Karpackich
• 3 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej, 3 Dywizja Strzelców Karpackich
• 2 Pułk Artylerii Motorowej, 1 Dywizja Pancerna
• 3 Pułk Artylerii Lekkiej, 4 Dywizja Piechoty
• 4 Kresowy Pułk Artylerii Lekkiej, 5 Kresowa Dywizja Piechoty
• 5 Wileński Pułk Artylerii Lekkiej, 5 Kresowa Dywizja Piechoty
• 6 Lwowski Pułk Artylerii Lekkiej, 5 Kresowa Dywizja Piechoty
• 7 Pułk Artylerii Konnej, 2 Grupa Artylerii
• 9 Pułk Artylerii Lekkiej, 2 Grupa Artylerii
• 14 Pułk Artylerii Lekkiej, 4 Dywizja Piechoty
• 15 Pułk Artylerii Lekkiej, 4 Dywizja Piechoty
• 16 Pułk Artylerii Lekkiej, 2 Warszawska Dywizja Pancerna
• 17 Pułk Artylerii Mieszanej, 7 Dywizja Piechoty

Armata znalazła także zastosowanie jako uzbrojenie samobieżnych dział polowych Sexton i Bishop.

[edytuj] Modele produkcyjne

[edytuj] Mark I

Ordnance, Quick Firing 25 pounder Mark I (QF 25 pdr Mk.I), pierwsza wersja armaty, która weszła do służby na początku lat 30. jako przekalibrowana armata 18-funtowa, często określana była mianem armaty 18/25-funtowej. Duża liczba tych armat została zdobyta przez wojska niemieckie w czasie kampanii norweskiej. Działa te tak bardzo spodobały się Niemcom, że utworzyli oni całe jednostki artyleryjskie wyposażone tylko w te armaty. Jednostki te stacjonowały w rejonie Normandii w czasie operacji Overlord i przynajmniej kilkakrotnie doszło do pojedynków artyleryjskich wojsk angielskich i niemieckich wyposażonych w ten sam typ armaty.

[edytuj] Mark II

Budowany w Kanadzie Mark II różnił się przede wszystkim dodanym hamulcem wylotowym, znane były także jako Mark 2/1.

[edytuj] Mark III

Główną zmianą w porównaniu z Mark II była nieco ulepszona konstrukcja zamka, która zapobiegała samoczynnemu wysuwaniu się pocisku przy dużym kącie pochylenia armaty. Armaty zmodyfikowane z hamulcem wylotowym znane były jako Mark III/1. Oznaczenie Mark IV używane było dla armat z fabrycznie już dołączonym hamulcem.

Dla tych wersji powstały także nowe typy przodka – Mark 2 Carriage ułatwiał holowanie działa, Mark 3 miał dodatkowy zawias, pozwalający na większy kąt podniesienia działa. Po wejściu do służby większej liczby 17-funtowych armat przeciwpancernych opracowano Mark 5 Carriage, z którego prawnie nie można już było prowadzić ognia bezpośredniego, ale pozwalał on na większy kąt podniesienia działa i zwiększał kąt ostrzału z pozycji poziomej.

[edytuj] Short, Mark I

25-pounder Short Mark I znana także jako Baby 25 pr to australijska wersja tego działa, zaprojektowana do działań w dżungli. Model australijski miał krótszą lufę i zamontowany był na lżejszym podwoziu Carriage 25 pr Light, Mark 1. "Dziecko" używane było w południowo-wschodniej Azji i na wyspach Pacyfiku w czasie drugiej wojny światowej. Armata mogła być holowana przez małe pojazdy (nawet samochody terenowe typu jeep), można ją było także rozłożyć na 13 stosunkowo małych i lekkich części.