Henryk Mikołaj Górecki
Z Wikipedii
Henryk Mikołaj Górecki (ur. 6 grudnia 1933 w Czernicy k. Rybnika) - polski kompozytor i pedagog.
W 1960 ukończył Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Katowicach, gdzie studiował kompozycję u Bolesława Szabelskiego. Później był profesorem i rektorem tej uczelni. Następnie kontynuował studia muzyczne w Paryżu.
Zainteresowanie muzyką Góreckiego obudziła prezentacja Scontri podczas Warszawskiej Jesieni w 1960 roku. Jest to jeden z najbardziej reprezentacyjnych utworów polskiego sonoryzmu. Tytuł, czyli "zderzenia", można tłumaczyć jako zderzenia mas dźwiękowych. Gęstość brzmienia w tym utworze jest wyjątkowa, sięga bowiem aż 88-dźwiękowego klasteru. Równocześnie jest to jeden z najbadziej konsekwentnych przykładów zastosowania techniki serialnej w polskiej muzyce.
W Refrenie (1965) kompozytor powrócił do tradycyjnych technik gry, a nawet harmonii. W krótkich epizodach na początku i końcu utworu słychać nawet melodię. Osłabły kontrasty, tak typowe dla jego wcześniejszej twórczości.
W 1969 roku powstała Muzyka staropolska na instrumenty dęte blaszane i smyczki, wyjątkowo statyczny utwór trwający około pół godziny. Ta cecha stała się odtąd bardzo typowa dla muzyki Góreckiego. Nastąpiła też inna zmiana - kompozytor zwrócił się ku gatunkom wokalno-instrumentalnym, do sakralnych (na ogół) tekstów. Niejednokrotnie wyraźnie nawiązuje w nich do muzyki dawnej bądź ludowej, głównie podhalańskiej, tak więc są to utwory o wyraźnej melodii i tradycyjnej, wręcz prostej harmonii, w których motywy lub frazy wielokrotnie powtarzają się. Ta cecha sprawia, że muzykę Góreckiego niejednokrotnie kojarzy się z minimalizmem, albo określa się ją mianem "nowej prostoty".
Taki właśnie charakter ma najbardziej znane dzieło Góreckiego, czyli III Symfonia zwana też Symfonią pieśni żałosnych. Wykonana została po raz pierwszy w 1976 na Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, potem również za granicę, ale nie obudziła wtedy większego zainteresowania. W 1992 roku niezwykle skuteczna akcja promocyjna sprawiła, że kompozycja ta trafiła na światowe listy przebojów, nie tylko muzyki poważnej, po nagraniu jej przez amerykańską śpiewaczkę Dawn Upshaw. Nagrań III Symfonii dokonały m.in. znakomite polskie śpiewaczki: Stefania Woytowicz oraz Zofia Kilanowicz. Górecki nieomal z dnia na dzień stał się międzynarodową sławą.
15 października 2005 w Bielsku-Białej, podczas X Festiwalu Kompozytorów Polskich, odbyła się długo oczekiwana premiera III Kwartetu smyczkowego"" op.67 Pieśni śpiewają. Czas trwania - 55', części:
I Adagio - Molto andante - Cantabile
II Largo, cantabile
III Allegro, sempre ben marcato
IV Deciso - Espressivo ma ben tenuto
V Largo - Tranquillo
Wykonawcą był amerykański kwartet smyczkowy Kronos Quartet. Stylistycznie III Kwartet nie odbiega znacząco od swego poprzednika, jakkolwiek daje się zauważyć znaczące przesunięcie w kierunku kontemplacyjności, jedynie część trzecia - najbardziej tonalna - wprowadza element nieskomplikowanej zabawy. Premiera wywołała oklaski na stojąco.
Był laureatem nagrody Lux ex Silesia w 2003. Jest doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (10 marca 1994), Jagiellońskiego (2000) i KUL-u (2004).
Honorowy Obywatel Miasta Rybnik.
Spis treści |
[edytuj] Spis utworów
Niemal wszystkie utwory i opracowania są przez kompozytora opusowane; obyczaj ten spotykany jest wśród współczesnych kompozytorów rzadko.
- op. 1 Cztery preludia (1955) na fortepian solo
- op. 2 Toccata (1955) na dwa fortepiany
- op. 3 Trzy pieśni (1956) na głos średni
- op. 4 Wariacje (1956) na skrzypce i fortepian
- op. 5 Quartettino (1956) na dwa flety, obój i skrzypce
- op. 6 I Sonata (1956/84/90) na fortepian solo
- op. 7 Pieśni o radości i rytmie (1956) na dwa fortepiany i orkiestrę kameralną
- op. 8 Sonatina w jednej części (1956) na skrzypce i fortepian
- op. 9 Pięć małych preludiów (1956) na fortepian solo
- op. 10 Sonata (1957) na dwoje skrzypiec
- op. 11 Koncert (1957) na pięć instrumentów i kwartet smyczkowy
- op. 12 Epitafium (1958) na chór mieszany i zespół kameralny (utwór, w którym słyszy się największy wpływ Weberna)
- op. 13 Pięć utworów (1959) na dwa fortepiany
- op. 14 I Symfonia "1959" (1959) na orkiestrę smyczkową i perkusję
- op. 15 Trzy diagramy (1959) na flet solo
- op. 16 Monologhi (1960) na sopran, dwie harfy i perkusję
- op. 17 Scontri (1960) na orkiestrę (tytuł inspirowany utworem Luigi Nono)
- (b.op.) Chorał w formie kanonu (1961/1984) na kwartet smyczkowy
- op. 18 Diagram IV na flet solo
- op. 19 Genesis -cykl trzech utworów na różne zespoły instrumentalne:
- I - Elementi per tre archi (1962) na trio smyczkowe
- II - Canti strumentali per 15 esecutori (1962) na troje skrzypiec, trzy altówki, 2 flety, trąbkę, mandolinę, perkusję
- III - Monodram per soprano, metalli di percussione e sei violbassi (1963) na sopran, perkusję (wył.instrumenty metalowe) i sześć kontrabasów
- (b.op.) Trzy utwory w dawnym stylu (1963) na orkiestrę smyczkową
- op. 20 Choros I (1964) na orkiestrę smyczkową
- op. 21 Refren (1965) na orkiestrę
- op. 22 Muzyczka I (1967) na dwoje skrzypiec i gitarę
- op. 23 Muzyczka II (1967) 4 trąbki, 4 puzony, 2 pfte i perc
- op. 24 Muzyka Staropolska (Old Polish Music) (1969) na orkiestrę
- op. 25 Muzyczka III (1967) na trzy altówki..
- op. 26 Cantata (1968) na organy solo
- (b.op.) Sygnały Wratislaviae gloria na instrumenty dęte blaszane i smyczki
- op. 27 Canticum graduum (1969) na orkiestrę
- op. 28 Muzyczka IV "Koncert puzonowy" (1970) na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian (utwór przeznaczony dla zespołu Zygmunta Krauzego)
- op. 29 Ad Matrem (1971) na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę
- op. 30 Dwie pieśni sakralne (1971) do tekstów M.Skwarnickiego na baryton i orkiestrę; op. 30b - na baryton i fortepian
- op. 31 II Symfonia "Kopernikowska" (1972) na sopran i baryton solo, chór mieszany i orkiestrę
- op. 32 Euntes ibant et flebant (1972) na chór mieszany a cappella
- op. 33 Dwie piosenki (1972) do tekstów J.Tuwima na chór 4 równych głosów
- op. 34 Trzy tańce (1973) na orkiestrę
- op. 35 Amen (1975) na chór mieszany
- (b.op.) Dwa hejnały na instrumenty dęte drewniane i blaszane
- op. 36 III Symfonia "Symfonia pieśni żałosnych" (1976) na sopran solo i orkiestrę symfoniczną
- op. 37 Trzy małe utworki (1977) na skrzypce i fortepian
- op. 38 Beatus Vir (1979) na baryton solo, chór mieszany i orkiestrę - zamówiony przez kardynała Karola Wojtyłę, dedykowany Janowi Pawłowi II
- op. 39 Szeroka woda (1979), 5 pieśni na chór mieszany a cappella
- op. 40 Koncert na klawesyn (lub fortepian) i orkiestrę smyczkową (1980)
- op. 41 Mazurki (1980) na fortepian
- op. 42 Dwie pieśni do sł. Lorki (1956/80) na głos średni i fortepian
- op. 43 Błogosławione pieśni malinowe do sł.C.K.Norwida (1980) na głos i fortepian
- op. 44 Miserere (1981) na duży chór mieszany a cappella
- op. 45 Wieczór ciemny się uniża (1981), pięć pieśni ludowych na chór mieszany a cappella
- op. 46 Wisło moja, Wisło szara (1981), pieśni ludowe na chór mieszany a cappella
- op. 47 Kołysanki i tańce (1982) na skrzypce i fortepian
- op. 48 Śpiewy do słów J. Słowackiego (1983) na głos i fortepian
- op. 49 Trzy kołysanki (1984/1991) na chór mieszany a cappella
- op. 50 Ach, mój wianku lewandowy (1984), siedem pieśni na chór mieszany a cappella
- op. 51 Idzie chmura, pada deszcz (1984), pięć pieśni ludowych na chór mieszany a cappella
- op. 52 Utwory różne(1956-61/90) na fortepian
- op. 53 Recitativa i ariosa "Lerchenmusik" (1984/85/86) na klarnet, wiolonczelę i fortepian
- op. 54 Pieśni Maryjne, pięć pieśni maryjnych na chór mieszany a cappella (1985) (*13.11.2005)
- op. 55 O Domina nostra. Medytacje o Jasnogórskiej Pani Naszej (1985) na sopran solo i organy
- op. 56 Pod Twoją obronę (1985) na 8-głosowy chór mieszany a cappella
- op. 57 Na Anioł Pański biją dzwony do słów K.Przerwy-Tetmajera (1986) na chór mieszany a cappella
- (b.op.) Pieśni kościelne, 21 pieśni na chór mieszany a cappella (1986)
- op. 58 Dla Ciebie, Anne-Lill (1986/90) na flet i fortepian
- op. 59 Aria "scena operowa" (1987) na tubę, fortepian, tam-tam i wielki bęben
- op. 60 Totus Tuus (1987) na chór mieszany a cappella
- op. 61 Przybądź Duchu Święty (1988) na chór mieszany a cappella
- op. 62 Już się zmierzcha, muzyka na kwartet smyczkowy (Already It Is Dusk - I Kwartet smyczkowy) (1988)
- op. 63 Good Night (1990) na sopran, flet altowy, fortepian i 3 tam-tamy
- (b.op.) Intermezzo (1990) na fortepian
- op. 64 Quasi una fantasia (II Kwartet smyczkowy) (1990-91)
- op. 65 Concerto-cantata (1992) na flet (flet altowy) i orkiestrę
- op. 66 Kleines Requiem für eine Polka (Małe Requiem dla pewnej polki) (1993) na zespół kameralny (fortepian i 13 solowych instrumentów)
- op. 67 III Kwartet smyczkowy ...pieśni śpiewają (1993-5?/2005?, *15.10.2005)
- op. 68 Trzy pieśni do słów Marii Konopnickiej (1954-55/95) na głos i fortepian
- op. 69 Trzy fragmenty do słów Stanisława Wyspiańskiego (1996) na głos i fortepian
- op. 70 Valentine Piece (1996) na flet i dzwonek
- op. 71 [Kwintet klarnetowy: Utwór na klarnet i kwartet smyczkowy] (1996)
- op. 72 Salve, Sidus Polonorum (Kantata o św.Wojciechu) (1997) na wielki chór mieszany, organy, 2 fortepiany i perkusję
- op. 73 Mała fantazja na skrzypce i fortepian (1997)
- op. 74
- op. 75 Hej, z góry, z góry! kóniku bury – Pięć pieśni kurpiowskich na chór a cappella LUB na głos i fortepian (2003)
- op. 76 Lobgesang na chór mieszany i dzwonki (2000)
- op. 77
- op. ?? Niech nam żyją i śpiewają na zespół wokalny (2000), może identyczny z op.77
- op. 78 Quasi una fantasia (wersja na wielką orkiestrę smyczkową op.64) (2002)
- op. 79 Dla Jasiunia – trzy drobne utwory na skrzypce i fortepian (2003)
- op. 80 Po co żeś tu przyszło Siwa Mgło - drobne utwory na dwie grupy skrzypiec (2003)
- op. 81 Pieśń Rodzin Katyńskich na chór mieszany a cappella (2004, *13.11.2005)
[edytuj] Muzyka filmowa i teatralna
Muzyka ta stanowi margines twórczości kompozytora.
- Wieża samotności (1959), muzyka teatralna do tekstu Roberta Ardreya (Thunder Rock)
- Akwarium (1959), muzyka teatralna do tekstu Andrzeja Wydrzyńskiego
- Papierowa laleczka (1960), piosenka ze sztuki Widok z mostu do tekstu Arthura Millera
- Jędrek (1969), muzyka do krótkometrażowego czarno-białego filmu fabularnego (produkcja Se-ma-for)
[edytuj] Bibliografia
hasło Górecki Henryk Mikołaj (autor K. Droba), w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „efg”, PWM, Kraków 1987
Górecki - Thomas Adrian , PWM, Kraków 1998
