Bielsko-Biała
Z Wikipedii
Panorama Bielska-Białej z Szyndzielni|
|
Współrzędne: 49°49'21" N 19°02'50" E
Bielsko-Biała (niem. Bielitz-Biala, czes. Bílsko-Bělá) - miasto w Polsce południowej, powiat grodzki, w województwie śląskim, na Pogórzu Śląskim, u stóp Beskidu Śląskiego i Małego, nad rzeką Białą. Obecnie liczy 176 453 mieszkańców i jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast w Polsce (m.in. 5% bezrobocia [1])
Bielsko-Biała jest głównym miastem aglomeracji bielskiej i znaczącym ośrodkiem miejskim w skali kraju o walorach kulturalnych oraz turystycznych, a także ważnym węzłem drogowym i kolejowym oraz stolicą diecezji bielsko-żywieckiej Kościoła rzymskokatolickiego i diecezji cieszyńskiej Kościoła ewangelicko-augsburskiego.
Spis treści
|
[edytuj] Nazwa miasta
Nazwa miasta pochodzi od połączenia nazw dwóch miast leżących po przeciwległych stronach rzeki Białej - Bielska oraz Białej, które 1 stycznia 1951 roku utworzyły jeden spójny organizm miejski - Bielsko-Białą.
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Miasto leży w południowej części województwa śląskiego, na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Małopolski, na Pogórzu Śląskim, u stóp Beskidu Śląskiego oraz Małego, nad rzeką Białą.
Miasto zajmuje obszar 124,51 km². Centrum znajduje się na wysokości około 310 m n.p.m. Najniżej położonymi terenami są Stawy Komorowickie - 262 m n.p.m., a najwyżej góra Klimczok - 1117 m n.p.m. Miasto położone jest na kilkunastu wzgórzach.
Miasto graniczy z: Czechowicami-Dziedzicami, Kozami, Międzybrodziem Bialskim, Wilkowicami, Bystrą Śląską, Jaworzem, gminą Jasienica oraz Brenną i Szczyrkiem (przez góry).
[edytuj] Odległości
Odległości do niektórych (w linii prostej, licząc od/do centrum) miast polskich:
|
|
[edytuj] Klimat
 |
Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić ją weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Klimat Bielska-Białej ze względu na duże różnice wysokości terenu należy do bardzo zróżnicowanych. Zimą oraz latem przeważają wiatry z kierunków zachodnich i południowo-zachodnich. Miasto cechują wysokie opady atmosferyczne, które wynoszą ok. 1000 mm rocznie, a w górach przekraczają 1200 mm.Największy wpływ na pogodę w mieście mają masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego.
- Najcieplejszy miesiąc: lipiec (+25°C, w górach ok. +17°C)
- Najzimniejszy miesiąc: styczeń (-5°C, w górach ok. -10°C)
- Okres bezprzymrozkowy: 175 dni
- Pojawianie się mgieł: 40-50 dni w roku
- Najbardziej słoneczny okres roku: początek lata, końcówka jesieni
- Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w mieście: 70 dni
- Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w górach: 200 dni
- Utrzymywanie się mgły w mieście (październik, listopad, marzec): 60 dni
[edytuj] Szczyty górskie
- Klimczok - liczący 1117 m n.p.m. szczyt w Beskidzie Śląskim (Pasmo Baraniej Góry) położony jest na południowym krańcu miasta (przy granicy ze Szczyrkiem); na Klimczok, który jest najwyższym szczytem Bielska-Białej, prowadzi wiele szlaków z Bielska-Białej, Bystrej, Szczyrku i okolicznych szczytów;
- Trzy Kopce - liczący 1082 m n.p.m. szczyt położony jest na zachód od Klimczoka; na jego północnych stokach znajduje się rezerwat przyrody Stok Szyndzielni;
- Stołów - rozległy szczyt położony między Trzema Kopcami a Błatnią liczy 1035 m n.p.m.; w 2003 r. odkryto na stokach Stołowa wejście do liczącej 554 m długości i 25 m głębokości Jaskinia Głęboka w Stołowie, co uznano za jedno z największych osiągnięć polskiej speleologii w ostatnich latach;
- Szyndzielnia - najpopularniejszy i najbardziej znany szczyt Bielska-Białej położony jest w dzielnicy Olszówka i liczy 1028 m n.p.m.; pod szczytem znajduje się wybudowane w 1897 r. przez organizację Beskidenverein schronisko turystyczne (jedno z pierwszych w Beskidach); na wysokość 960 m n.p.m. dociera gondolowa kolejka linowa wybudowana w 1953 r.; w rejonie Szyndzielni zimą panują doskonałe warunki do uprawiania sportów zimowych; w planach jest budowa na Szyndzielni i Dębowcu ośrodka narciarskiego;
- Pod Błatnią - 853 m n.p.m.
- Kołowrót - liczący 798 m n.p.m. położony jest między Szyndzielnią a Kozią Górą, od której oddziela go płytka przełęcz Kozia; w 2003 r. utworzono Ścieżkę edukacyjną "Kołowrót"; ścieżka liczy 3 km i posiada 9 przystanków oznaczonych słupkami;
- Wysokie - graniczny szczyt położony jest powyżej jeziora Wielka Łąka i liczy 756 m n.p.m.; na zachodnim stoku Wysokiego rozciąga się rezerwat przyrody Jaworzyna, natomiast na samym szczycie znajduje się XVII-wieczne uroczysko ewangelików, którzy ukrywali się przed prześladowaniami religijnymi;
- Cuberniok - 731 m n.p.m.
- Palenica - graniczny szczyt położony jest na zachód od Doliny Wapienicy i jeziora Wielka Łąka i liczy 688 m n.p.m.; na samym szczycie znajduje się wał, który prawdopodobnie jest pozostałością starożytnej (ok. 500 lat p.n.e.) warowni;
- Kozia Góra - liczący 683 m n.p.m. szczyt leży na obrzeżach Cygańskiego Lasu i jest bardzo popularnym wśród mieszkańców miejscem wycieczek; pod szczytem znajduje się schronisko turystyczne "Stefanka" wybudowane w 1912 r. (później przejęte przez Beskidenverein do 1945 r.); do niedawna istniały tutaj skocznia narciarska i letni tor saneczkowy;
- Górna Równia - 676 m n.p.m.
- Łysa Góra - jedyny szczyt Beskidu Małego w granicach administracyjnych miasta liczy 660 m n.p.m.
- Równia - przez ten liczący 607 m n.p.m przebiega granica między Bielskiem-Białą a Bystrą; na północno-wschodnim stoku Równii znajduje się niewielka skocznia narciarska, natomiast u wschodnich podnóży znajduje się bystrzańskie sanatorium;
- Mokry Groń - 601 m n.p.m.
- Dębowiec - niewielki szczyt poniżej Szyndzielni liczy 525 m n.p.m.; bardziej popularna od szczytu jest jednak Polana pod Dębowcem, która ze względu na bardzo krótkie, łatwe i wygodne dojście jest najpopularniejszym, obok Cygańskiego Lasu, miejscem niedzielnych spacerów; na Polanie znajduje się wybudowane w 1895 r. schronisko (wcześniej gajówka Sułkowskich), kapliczka oraz tzw. "Kamień Seniora"; z Polany rozciąga się wspaniały widok na całe miasto; w pobliżu Dębowca znajduje się wyciąg narciarski i letni tor saneczkowy;
[edytuj] Wzgórza w Bielsku-Białej
- Wzgórze Miejskie - centralne wzgórze Bielska-Białej o wysokości 328 m n.p.m, na którym powstało w XIII w. miasto Bielsko, czyli dzisiejsze Stare Miasto;
- Kozielec - do XIX w. teren ten zajmował zwierzyniec zamkowy i pastwisko; dzisiaj główną ulicą Kozielca jest ul. Lompy;
- Wzgórze Młyńskie (zwane także Widok) - położone w zachodniej części Żywieckiego Przedmieścia (ul. Widok); najważniejsze obiekty to Stadion "Na Górce", hotel "Widok" wraz z halą sportową oraz siedziba NFZ;
- plac Zwycięstwa[2] - wzgórze to liczy 375 m n.p.m. i góruje nad Górnym Przedmieściem; wzniesienie nie posiada jednak oficjalnej nazwy;
- Kopiec Lipnicki (zwany również Pierwszym Kopcem Lipnickim w odróżnieniu od wzniesienia w Lipniku Górnym) - liczące 368 m n.p.m. wzgórze, na którym znajduje się Osiedle na Kopcu Lipnickim, zwane również Osiedlem Dygasińskiego;
- Złote Łany - liczące 380 m n.p.m. wzgórze, na którym w latach 70. powstało drugie co do wielkości osiedle mieszkaniowe miasta - Osiedle Złote Łany, które wciąż jest rozbudowywane; wcześniej istniał tu kamieniołom;
- Trzy Lipki - wzgórze liczące 386 m n.p.m. położone jest w dzielnicy Stare Bielsko - Trzy Lipki to dawny przysiółek tejże wsi; wzgórze należy do najcenniejszych przyrodniczo obszarów miasta (jego część to zespół przyrodniczo-krajobrazowy Sarni Stok); na samym szczycie znajduje się Krzyż Trzeciego Tysiąclecia; ważnym elementem krajobrazu są również polskie schrony bojowe z 1939 r.;
- Bark - liczące 333 m n.p.m. wzniesienie leży w słabo zurbanizowanej dzielnicy Bark (administracyjnie należącej do Hałcnowa), która aż do 1918 r. była samodzielną gminą; ze względu na walory przyrodniczo-krajobrazowe rozważane jest utworzenie na wzgórzu i w dolinie potoku Kromparek zespołu przyrodniczo-krajobrazowego;
- Hałcnowska Góra - najwyższe wzgórze w Bielsku-Białej (404 m n.p.m.) położone jest w południowej części Hałcnowa; jej zachodni skraj zajmuje Hałcnowska Kępa (dzisiaj osiedle domków jednorodzinnych z kilkoma blokami);
- Troclik - wzgórze liczy 369 m n.p.m. i położone jest między rzeką Białą a Doliną Gościnną; w latach 80. XX w. wybudowano tu, dzisiaj największe w mieście (20 tys. mieszkańców) osiedle mieszkaniowe - Osiedle Karpackie; wcześniej był tu niewielki przysiółek Kamienicy o nazwie Troclik;
- Cieńciałowa Kępa - liczące 390 m wzgórze, na którym znajduje się Lotnisko Bielsko-Biała Aleksandrowice; nazwę wzniesienie zapożyczyło od nazwiska właściciela istniejącego tu niegdyś wiejskiego gospodarstwa;
- Malowany Dworek - liczące 390 m n.p.m. wzgórze ulokowane jest między drogą ekspresową S1 a centrum Starego Bielska; malownicze wzgórze pozostaje niezabudowane;
- Obszary - na tym liczącym 325 m n.p.m. wzgórzu rozlokowała się dzielnica Obszary;
[edytuj] Zbiorniki i cieki wodne
Rzeki
- Biała - prawy dopływ Wisły i główna rzeka Bielska-Białej; bierze źródło u podnóża Klimczoka w Bystrej; jest to historyczna granica między Śląskiem a Małopolską; aż do 1951 r. Biała była granicą między Bielskiem a Białą Krakowską oraz województwami krakowskim a śląsko-dąbrowskim; od 1546 do 1772 była to granica państwowa (Polska-Czechy (do 1520 r.) i Polska-Austria), a w latach 1772 - 1918 administracyjna między Śląskiem Austriackim a Galicją; obecnie jest poważnie zanieczyszczona; główne dopływy: Straconka, Olszówka, Niwka, Krzywa, Potok Starobielski, Kromparek;
- Wapienica - rzeka płynąca przez Wapienicę; bierze źródła na stokach Błatniej i uchodzi do Iłownicy; w jej górnym biegu znajduje się sztuczne jezioro Wielka Łąka z zaporą wodną, z którego korzystają miejskie wodociągi (na tym odcinku rzeka prowadzi wodę I klasy; główne dopływy: Barbara, Potok Żydowski;
- Niwka - niewielka rzeka płynąca przez Lipnik; bierze źródła na północnych stokach Gaików i wpada do Białej; przy jej ujściu powstała osada Biała; od 1974 r. częściowo płynie pod ul. Stojałowskiego; główny dopływ: Złoty Potok;
- Kromparek - niewielka rzeka płynąca przez Bark; bierze źródła nieopodal Parku Rosta i wpada do Białej
- Straconka - niewielka rzeka płynąca przez Straconkę; bierze źródła na południowych stokach Gaików i wpada do Białej; w jej dolnym biegu znajdują się Bulwary Straceńskie - popularne miejsce wypoczynku; główny dopływ: Mraźnica;
- Olszówka - niewielka rzeka płynąca przez Olszówkę; bierze źródła na wschodnich stokach Dębowca i wpada do Białej; swoją nazwę wzięła od olszyny porastającej niegdyś brzegi rzeki;
- Słonnica - niewielka rzeka płynąca przez Hałcnów; bierze źródła w pobliżu lasu "Szaleniec" i wpada do Soły; główny dopływ: Pisarzówka;
- Krzywa - niewielka rzeka płynąca w północnej części Bielska-Białej; bierze źródła na północnym stoku Gaików, płynie przez Hałcnowską Kępę oraz Obszary i wpada do Białej;
- Kamieniczanka - niewielka rzeka płynąca przez Kamienicę; bierze źródła u podnóża Dębowca i wpada do Białej; główny dopływ: Potok Mireckiego;
Jeziora
- Jezioro Wielka Łąka - sztuczne jezioro w Wapienicy, u podnóża Wysokiego i Palenicy; powstało w 1932 r. w wyniku budowy zapory wodnej im. I. Mościckiego na rzekach: Wapienicy i Barbarze; jezioro położone jest na wysokości 478 m n.p.m. i posiada powierzchnię 24 ha; zbiornik jest rezerwuarem wody pitnej dla Bielska-Białej;
Ważniejsze potoki
- Potok Starobielski - dopływ Białej
- Dębowiec - dopływ Białej; płynie przez Dolinę Gościnną
- Barbara - dopływ Wapienicy
- Potok Mireckiego - dopływ Kamieniczanki
- Potok Żydowski - dopływ Wapienicy
- Złoty Potok - dopływ Niwki
- Mraźnica - dopływ Straconki
[edytuj] Ludność
Ludność Bielska-Białej gwałtownie wzrastała wraz z rozwojem przemysłu oraz przyłączaniem pobliskich miejscowości.
Zmiany liczby ludności w latach 1951 - 2006:
- 1965 - 83 207
- 1975 - 120 907
- 1985 - 175 889
- 1995 - 180 397
- 2006 - 176 453
Zobacz więcej w osobnym artykule: Ludność Bielska-Białej.Bielsko-Biała jest także centrum aglomeracji bielskiej zamieszkiwanej przez ok. 330 tys. osób, która wchodzi w skład Bielskiego Obszaru Metropolitalnego zamieszkiwanego przez ok. 700 tys. ludzi.
[edytuj] Dzielnice Bielska-Białej
Miasto oficjalnie jest podzielone na 31 osiedli:[4]
|
Nieoficjalnie natomiast wyróżnia się:
- Śródmieście, w tym Biała, Stare Miasto, Dolne Przedmieście, Górne Przedmieście, Żywieckie Przedmieście
- Olszówka
- Kamienica
- Mikuszowice
- Wapienica
- Aleksandrowice
- Lipnik
- Hałcnów
- Komorowice
- Stare Bielsko
- Leszczyny
- Straconka
- Obszary
[edytuj] Przyroda
Od 1991 roku stale zmniejsza się poziom zanieczyszczenia powietrza, gleby, a także wody, w przepływającej przez miasto rzece Białej. Dobre warunki przyrodnicze zapewnia bliskość gór Beskidu Śląskiego i Beskidu Małego.
[edytuj] Parki miejskie
- Park Słowackiego - na Dolnym Przedmieściu, między ulicami Słowackiego a Chopina, w sąsiedztwie Bielskiego Centrum Kultury; park został założony w 1898 r. jako "Park Jubileuszowy im. Cesarza Franciszka Józefa I" na terenie należącym do Bractwa Kurkowego;
- Park Włókniarzy - na Żywieckim Przedmieściu, między ulicą Partyzantów a rzeką Białą; park został założony w 1899 r. jako "Planty Blichowe" wzdłuż rzeki Białej; posiada piękną aleję platanów i kasztanowców; w sąsiedztwie znajdują się korty tenisowe z zabytkowy pawilonem, urząd pracy oraz plac Mickiewicza z pomnikiem poety.
- Park nad rzeką Białą - między rzeką Białą a ratuszem; niewielki park powstał w końcu XIX wieku w miejscu istniejącego tu wcześniej "Targu Świńskiego"; najciekawszym elementem parku jest głaz narzutowy z czasów epoki lodowcowej podarowany miastu Białej w 1908 r.
- Bulwary Straceńskie - na Leszczynach, wzdłuż ulicy Górskiej; park usytuowany wzdłuż potoku Straconka jest bardzo popularnym wśród bielszczan miejscem wypoczynku i rekreacji'
- Park Strzygowskiego - wzdłuż ul. Partyzantów (za ul. Bora-Komorowskiego), na tzw. "Stawach"; niegdyś popularne kąpielisko rzeczne na Białej (dziś rzeka jest zbyt zanieczyszczona); w 2009 r. w sąsiedztwie parku powstanie wielkie centrum handlowo-rozrywkowe Gemini Park;
- Park Rosta - między Obszarami a Kępą Hałcnowską (w rejonie ul. Niepodległości); ze względu na niekorzystne położenie pozostaje niezagospodarowany;
[edytuj] Obszary chronione
- Cygański Las - położony jest w południowej części miasta, na zboczach Szyndzielni, Kołowrotu, Koziej Góry i Dębowca; las ten został po raz pierwszy wymieniony w dokumencie z 1312 r., w którym książę cieszyński Mieszko podarował go mieszkańcom Bielska; w XVII wieku był on obiektem sporów między mieszczanami a kasztelanią łodygowicką; nieprawidłowa eksploatacja doprowadziła na początku XIX wieku do zagłady pierwotnego drzewostanu; w latach 60. tego stulecia staraniem Karola Ambrożego dolną część lasu przekształcono na park miejski; od tego czasu stał się on najpopularniejszym miejscem wypoczynku bielszczan (w latach 1895 - 1971 kursował tu nawet tramwaj); dziś, liczący 925 ha, las jest chroniony w ramach zespołu przyrodniczo krajobrazowego; z Cygańskiego Lasu wychodzi kilka szlaków górskich;
- Stok Szyndzielni - rezerwat położony jest na północnych stokach Trzech Kopców; powstały w 1953 r. jest najstarszym rezerwatem przyrody w Beskidzie Śląskim;
- Jaworzyna - rezerwat przyrody położony jest na zachodnim zboczu Wysokiego, bezpośrednio nad jeziorem Wielka Łąka; głównym celem rezerwatu jest ochrona jaworzyny górskiej;
- Dolina Wapienicy - zespół przyrodniczo-krajobrazowy położony w południowej części Wapienicy, w tzw. "Dolinie Luizy" (nazwanej tak od imienia żony Jana Sułkowskiego, która często przyjeżdżała tu na spacery); jest to jedyny w Europie tak duży obszar dzikiej przyrody znajdujący się w granicach wielkiego miasta; w centrum Doliny znajduje się jezioro Wielka Łąka, które jest głównym zbiornikiem wody pitnej w Bielsku-Białej; Dolina Wapienicy jest jednym z najpopularniejszych (obok Cygańskiego Lasu) miejscem wypoczynku bielszczan oraz punktem wyjścia wielu szlaków w Beskid Śląski;
- Dolina Gościnna - zespół przyrodniczo-krajobrazowy położony w dzielnicy Kamienica, w pobliżu ul. Gościnnej i Osiedla Karpackiego; w Dolinie Gościnnej od lat prowadzona jest działalność edukacyjna;
- Sarni Stok - utworzony w 2002 r. zespół przyrodniczo-krajobrazowy położony w północnej części wzgórza Trzy Lipki, w pobliżu drogi ekspresowej S1; obejmuje on dolinę Potoku Zajazdowego
[edytuj] Historia
Bielsko-Biała jest miastem powstałym formalnie dopiero w styczniu 1951 roku, lecz historia miast, które były jego fundamentami jest dużo dłuższa.
[edytuj] Bielsko
Bielsko (niem. Bielitz, czes. Bílsko) - do 1950 roku samodzielne miasto na Śląsku Cieszyńskim. Po połączeniu z Białą Krakowską stanowi dziś zachodnią część miasta Bielska-Białej.
[edytuj] Przed uzyskaniem praw miejskich
Pierwszym śladem osadnictwa na terenie dzisiejszego Bielska jest grodzisko z XII wieku, usytuowane w Starym Bielsku. Gród był osadą produkcyjną, o charakterze obronnym. Otoczony podwójnym wałem z fosą. Jego średnica wynosiła ok. 200 m, a powierzchnia 3,2 ha. Nie wiadomo do dzisiaj, jak należy łączyć tę osadę ze Starym Bielskiem i miastem Bielskiem. Grodzisko leżące na szlaku handlowym Kraków - Cieszyn mogło pełnić rolę warowni. Osada ta została doszczętnie zniszczona pożarem w 1400 r. W sąsiedztwie grodziska powstała w II połowie XIV wieku wieś Stare Bielsko z kościołem pw. Świętego Stanisława.
Najstarsza osada właściwego Bielska to okolice starówki. Było to wzgórze stromo opadające w stronę wschodnią. Tam w XIII wieku dzięki staraniom księcia cieszyńskiego, Kazimierza powstał zamek. Z czasem wokół niego powstawała osada, która między XIII a XIV wiekiem uzyskała prawa miejskie.
Nie zachował się przywilej lokacyjny, stąd nie znamy dokładanej daty nadania praw miejskich. Pierwsza wzmianka o Bielsku pochodzi z 1312 r., kiedy to książę Mieszko cieszyński podarował swym bielszczanom las między Mikuszowicami, a Kamienicą.
[edytuj] W latach 1316-1900
W roku 1316 doszło do podziału ziem bielskich. Powstało wówczas Księstwo Cieszyńskie oraz Oświęcimskie, z granicą na rzece Białej. W 1327 r. Bielsko weszło do lenn czeskich Luksemburgów i odtąd granica na Białej, była także granicą państwową.
Ta sytuacja miała znaczący wpływ na rozwój miasta. Zaczęło się ono rozrastać na zachód od obecnego zamku. Domy najpierw drewniane umiejscowiły się wzdłuż rynku i okolicznych uliczek. W połowie XV wieku powstał tu kościół pw. Świętego Mikołaja. Granice miasta przebiegały wzdłuż ulic: Zamkowej, Orkana, Sobieskiego, Schodowej, a chronił go system zamkowych fortyfikacji.
W 1424 roku książę Bolesław I cieszyński nadał bielskim mieszczanom prawo dysponowania swoją własnością i przekazywania jej potomkom do czwartego pokolenia.
W 1440 roku na prośbę wójta książęta Władysław i Przemysław II cieszyński przyznali miastu prawo składu soli.
Wacław III Adam w XVI wieku przekazał Bielsko razem z kilkoma wsiami Kasprowi Wilczkowi z Dobrej. Niezadowolony z tej transakcji był syn Wacława, Fryderyk Kazimierz. Pod wpływem tego ostatniego Wacław Adam usunął Wilczka z jego dóbr, po czym przekazał je synowi. W 1565 roku Fryderyk Kazimierz, władający dotychczas Frysztatem i Frydkiem, przeniósł swoją siedzibę do Bielska. Fryderyk Kazimierz planował sprzedać Bielsko Jerzemu Fryderykowi Hohenzollernowi, jednak zmarł w 1571 roku przed dokonaniem transakcji.
W późniejszym czasie Bielsko otrzymywało wiele nowych przywilejów, np. pozwolenie na handel mięsem, wolny skład soli. Rzemiosło, tkactwo, rolnictwo to główne zawody ówczesnych mieszkańców. Rozwinęły się również trzy przedmieścia - Dolne, Górne i Żywieckie.
Ważnym aspektem miasta Bielska była różnorodność religijna, która doprowadziła w końcu do starć pomiędzy katolikami, a protestantami. Pierwszym przykładem jest wojna trzydziestoletnia (1618-1648), zwycięska dla katolików - Habsburgów, przegrana przez protestantów. Przyczyniło się to jednak do ogromnych strat w ludności oraz w urbanistyce. Po tym zdarzeniu miasto trzeba było odbudowywać praktycznie na nowo.
W 1659 roku Bielsko strawił pożar - zniszczeniu uległy prawie wszystkie budynki łącznie z kościołem i ratuszem.
W 1752 r. pojawił się po poprzednich nowy właściciel miasta, blisko związany z Wiedniem - Aleksander Józef Sułkowski. Z przebudową miasta wzrastała liczba ludności, co równoznaczne było ze zwiększoną liczbą inwestycji budowlanych. Większość budynków była już murowana, ale architektura była skromna i powściągliwa, dopiero czasy industrializacji przyniosły Bielsku najwspanialsze zabytki. W drugiej połowie XVIII wieku miasto było znanym składem sukna w Rzeczypospolitej.
Uprzemysłowienie miasta było możliwe dzięki wspaniałym warunkom do wyrobu tkanin. Szybko zaczęto budować nowe fabryki, a manufaktury odeszły w zapomnienie. Nastąpił najazd inwestorów, którzy budowali nowe mieszkania i fabryki, pięknie wkomponowujące się w charakter miasta. Mieszkańcy stali się burżuazją finansową. Stan rzeczy doprowadził do rozwinięcia intelektualnego i kulturalnego ośrodka miejskiego. Pierwsze fabryki budowano nad Białą, ze względu na napęd wodny. Dopiero w 1826 r. zastosowano maszynę parową.
Na początku XIX wieku wyróżniano trzy główne ośrodki: Stare Miasto, Dolne Przedmieście oraz Bielski Syjon, ewangelicki kwartał na zachód od Starego Miasta. XIX wiek to energiczny rozwój miasta.
Bielsko zostało włączone do powstającej kolei żelaznej (1855 - bezpośrednie połączenie z Wiedniem). Podłączono go do państwowej sieci telegraficznej, uruchomiono gazownię 1861 i rozpoczęto gazowe oświetlanie ulic, a w 1893 elektrowni; w 1895 r. założono elektryczną linię tramwajową (w tym czasie po Warszawie i Wiedniu jeździły tramwaje konne; linia istniała do 1971 roku). W 1883 pojawiły się pierwsze telefony, a rok później automatyczna centrala telefoniczna (pierwsza w Austrii).
[edytuj] W latach 1900 - 1939
.jpg/166px-LegitymacjaPlebiscytowa(1921).jpg)
Na początku XX wieku w Bielsku najliczniejszą grupę mieszkańców stanowili Niemcy. Polacy i Żydzi stanowili jedynie po 15% mieszkańców. Po zakończeniu I wojny światowej, Niemcy próbowali włączyć Bielsko do tzw. Niemieckiej Austrii. Nie udało im się to, ponieważ 17 września miasto zajęły wojska polskie. Na przełomie 1919, a 1920 r. Bielsko obsadziły wojska angielskie, w związku ze sporem Polski i Czechosłowacji o Śląsk Cieszyński. Miał odbyć się plebiscyt, ale wyszło inaczej i decyzją Rady Ambasadorów z lipca 1920 r. Bielsko przyłączono do odradzającej się Polski.
Niemcy w okresie międzywojennym stanowili nadal ponad połowę mieszkańców miasta. Jednak powoli wzrastały wpływy polskie. W roku 1930 pojawił się pierwszy od setek lat polski burmistrz. Żydzi stanowili ok. 20% mieszkańców. Taka mieszanka kulturowa uczyła jednak tolerancji i wzbogacała kulturę miasta.
W 1938 włączono w granice administracyjne miasta sąsiednie Aleksandrowice.
[edytuj] W latach 1939 - 1951
3 września 1939 r. do Bielska wstąpiły wojska III Rzeszy, wspierane przez mieszkańców narodowości niemieckiej. W październiku tego roku Bielsko i cały Śląsk Cieszyński włączono do III Rzeszy. W czasie wojny miasto tętniło życiem, a przemysł pracował na rzecz III Rzeszy.
W lutym 1945 r. do Bielska wkroczyła Armia Czerwona.Na terenie miast Bielska i Białej rozpoczęły działalność Narodowe Siły Zbrojne (Działalność Narodowych Sił Zbrojnych w Bielsku-Białej). Bielsko z wojny wyszło bez większych strat. Władzę przejęli komuniści, a Niemcy albo uciekli, albo zostali wysiedleni. W mieście zaczęli się osiedlać przybysze z całej Polski. W 1946 roku zakłady przemysłowe zostały upaństwowione.
[edytuj] Biała
Biała (Krakowska) - do 1950 roku samodzielne miasto leżące w Małopolsce. Po połączeniu z Bielskiem w 1951 r. tworzy wschodnią część Bielska-Białej.
[edytuj] Przed uzyskaniem praw miejskich
Biała została założona ok 1560 r. u zbiegu Niwki i Białej jako przysiółek wsi Lipnik zamieszkiwany przez polskich tkaczy. Podstawą rozwoju osady było sukiennictwo.
W 1613 r. Biała została wydzielona z Lipnika jako samodzielna gmina z samorządem kontrolowanym przez podstarostę lipnickiego.
Już w 1667 r. powstał w Białej (wspólny z Lipnikiem) cech tkaczy, a wieś zaczęła starać się o uniezależnienie od Lipnika, co doprowadziło do sporów ze starostami lipnickimi, które trwały aż do końca XVII w..
[edytuj] W latach 1723 - 1772
9 stycznia 1723 r. na prośbę starosty Jakuba Rybińskiego król August II Mocny przyznał Białej prawa miejskie.
W połowie XVII w. wytyczono nowy kształt urbanistyczny miasta - osią urbanistyczną stała się droga krakowska (dzisiejsza ul. 11 Listopada), w 1757 r. Biała otrzymała od Augusta III wielki przywilej miejski, na podstawie którego powstały pierwsze cechy rzemieślnicze, a w 1766 r. powstały pierwsze manufaktury
Aż do 1945 r. Biała była miastem wieloetnicznym, zamieszkiwanym przez Niemców, Żydów i Polaków, i wielowyznaniowym - katolicy, protestanci i żydzi.
Biała zaznaczyła się w historii Polski sławnym epizodem z okresu konfederacji barskiej - w latach 1769 - 1770 (i krótko w 1771 r.) była siedzibą Generalności, czyli naczelnej władzy konfederackiej.
[edytuj] W czasach austriackich
W 1772 r. Biała została wcielona do zaboru austriackiego, wchodząc w skład Galicji.
Po zniesieniu granicy celnej na rzece Białej w 1784 r. 2-tysięczne miasteczko wezło na drogę dalszego pomyślnego rozwoju.
W 1789 r. Biała została wolnym miastem cesarskim z ustanowionym magistratem, a dziesięć lat później ostateczne uniezależniła się od dominium lipnickiego.
W 1810 r. w Białej pojawiła się pierwsza fabryka włókiennicza, a tutejsza industrializacja - podobnie jak w Bielsku - związana była z przybyciem wielu niemieckich i żydowskich przedsiębiorców.
Znaczenie Białej wzrosło po 1855 r., kiedy stała się siedzibą powiatu. Była wtedy jednym z nielicznych w Galicji ośrodków przemysłowych. Bogacące się miasto rozbudowywało się według wzorca bielskiego, nigdy jednak nie osiągnęło rozmiarów ani wyglądu wielkomiejskiego Bielska. W 1871 r. wspólnie z Bielskiem zorganizowała wystawę przemysłową.
Mimo wprowadzenia w Galicji w 1869 r. autonomii i polskiego języka urzędowego w Białej narastał konflikt narodowościowy, który doprowadził nawet do prób wcielenia miasta do Śląska (Austriackiego). Niemiecka rada miejska podjęła także w latach 1889 - 1910 decyzję o całkowitej germanizacji Białej.
Działaniom tym przeciwstawiał się polski ruch narodowy, który doprowadził m.in. do utworzenia "Czytelni Polskiej" w 1873 r. oraz powołaniu, dzięki pomocy TSL, dwóch polskich szkół (ludowa - 1898 r.; gimnazjum - 1908 r.). Intensywnie działał w Białej także ks. Stanisław Stojałowski i środowiska z nim związane.
Biała stała się na przełomie XIX i XX wieku areną licznych wystąpień robotniczych (m.in. w 1890, 1905 i 1912 r.).
[edytuj] W latach 1918 - 1950
1 listopada 1918 r. armia polska zajęła miasto, a już 13 listopada bialski magistrat podporządkował się nowej władzy.
W odrodzonej Polsce Biała weszła w skład województwa krakowskiego, zmieniając w 1926 r. nazwę na "Biała Krakowska". Ważnym wydarzeniem okresu międzywojennego było włączenie do miasta gminy Lipnik, przez co powstała "wielka Biała".
Po 1918 r. miasto szybko się polonizowało, jednak jeszcze w 1938 r. Niemcy stanowili ponad 1/5 społeczeństwa Białej i byli w posiadaniu prawie wszystkich bialskich fabryk. Taka sytuacja prowadziła oczywiście do dalszych konfliktów etnicznych.
W czasie II wojny światowej Niemcy włączyli Białą do sąsiedniego Bielska. Ze względu na korzystne warunki narodowościowe w Białej tworzyły się liczne polskie organizacje podziemne.
Miasto zostało wyzwolone przez wojska sowieckie w dniach 8 - 10 lutego 1945 r., co zostało poprzedzone krwawą bitwą z wojskami niemieckimi w Hałcnowie.
Po wojnie upór władz krakowskich spowodował, że do połączenia z Bielskiem w 1951 r. Biała pozostawała w województwie krakowskim.
[edytuj] Bielsko-Biała
1 stycznia 1951 r. Bielsko i Białą Krakowską połączono w jedno miasto, co zdynamizowało rozwój przemysłowy grodu nad Białą. Zarazem władze komunistyczne usiłowały zmienić dotychczasowe kapitalistyczne oblicze miasta i uczynić zeń czysto "proletariacki ośrodek".
W latach 50. i 60. zbudowano siedem wielkich osiedli robotniczych (tzw. ZOR-y) oraz rozbudowano większość zakładów przemysłowych, przy jednoczesnej budowie kolejnych. Wtedy też władze spotkały się z silnym sprzeciwem: w marcu 1968 r. na placu Mickiewicza doszło do młodzieżowej demonstracji z udziałem kilku tysięcy licealistów.
W epoce Gierka znacznie zmodernizowano przemysł bielski oraz dokonano licznych inwestycji. Najważniejsze wydarzenia z tamtego okresu to:
- utworzenie województwa bielskiego w 1975 r.
- budowa Fabryki Samochodów Małolitrażowych - jednego z największych w Polsce zakładów przemysłu samochodowego w 1972 r.
- utworzenie filii Politechniki Łódzkiej w 1969 r.
- budowa drogi szybkiego ruchu Warszawa - Cieszyn w 1972 r.
- likwidacja linii tramwajowych w 1971 r.
Wzrost liczby ludności spowodował przyłączenie do miasta kolejnych podmiejskich gmin: Kamienicy i Mikuszowic w 1968 r.; Straconki w 1973 r.; Komorowic, Hałcnowa, Starego Bielska i Wapienicy w 1977 r.
W okresie "Solidarności" Bielsko-Biała stało się jednym z głównym ośrodków walki społeczeństwa z reżimem. Na początku 1981 r. NSZZ "Solidarność" Regionu "Podbeskidzie" przeprowadził strajk generalny zakończony usunięciem dotychczasowych władz bielskich.
Wraz z upadkiem komunizmu w Polsce Bielsko-Biała stało się jednym z najlepiej rozwiniętych ośrodków gospodarczych i kulturalnych w Polsce. Stopniowo rozwija się także turystyka i szkolnictwo wyższe. Do najważniejszych wydarzeń z najnowszej historii miasta należą:
- utworzenie diecezji bielsko-żywieckiej w 1992 r.
- wizyta Jana Pawła II w Bielsku-Białej w 1995 r.
- likwidacja województwa bielskiego i włączenie miasta do województwa śląskiego w 1998 r.
- włączenie 18 Bielskiego Batalionu Desantowo-Szturmowego w skład jednostek szybkiego reagowania NATO w 1999 r.
- przekształcenie filii Politechniki Łódzkiej w Akademię Techniczno-Humanistyczną w 2001 r.
- rozpoczęcie programu rewitalizacji Starego Miasta w 2003 r.
- wybicie przez NBP monety dwuzłotowej z wizerunkiem ratusza w 2008 r.
[edytuj] Zabytki
.jpg/225px-Ul._11_Listopada_(2).jpg)
[edytuj] Zamki i pałace
- Dwór Lipnicki
- Dwór Pruszyńskich
[edytuj] Kamienice i obiekty użyteczności publicznej
- Bielski Syjon - część miasta zlokalizowana między ulicami Orkana a Modrzewskiego
- Ratusz
- Dworzec Główny
- Teatr Polski
- Poczta Główna
- Grodzisko w Starym Bielsku
- Kamienice przy ul. 3 Maja
- ul. 11 Listopada - główny deptak miasta
- ul. Sobieskiego i ul. Cieszyńska - d. domy sukienników
- Hotel President
- Hotel Pod Orłem
- Kamienica Pod Żabami
- Kamienica Patria
- Bielska Szkoła Przemysłowa
- Gmach Szkół Średnich
- Kolegium Nauczycielskie
- Sąd Rejonowy
- Willa Rosta - Biblioteka Pedagogiczna
- Willa Sixta - Rektorat Akademii Techniczno-Humanistycznej
- Willa Schneidera
- Willa Wiesnera
- Willa Klobusa
- Liceum im. M. Kopernika
- Liceum im. Komisji Edukacji Narodowej
- Beskidzkie Centrum Onkologii
- Dom Żołnierza
[edytuj] Kościoły i cmentarze
- Katedra św. Mikołaja
- Katedra ewangelicka pw. Zbawiciela i pomnik Marcina Lutra
- Kościół Opatrzności Bożej
- Kościół św. Stanisława w Starym Bielsku
- Kościół św. Barbary w Mikuszowicach
- Kościół ewangelicki pw. Marcina Lutra
- Kościół garnizonowy św. Trójcy
- Kościół ewangelicki pw. Jana Chrzciciela w Starym Bielsku
- Kościół Nawiedzenia NMP w Hałcnowie - Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej
- Kościół św. Małgorzaty w Kamienicy
- Kościół Narodzenia NMP w Lipniku
- Cmentarz żydowski
- Cmentarz wojskowy w Aleksandrowicach
- "Stary" cmentarz ewangelicki (na Bielskim Syjonie)
- "Nowy" cmentarz ewangelicki
- Cmentarz ewangelicki w Białej
- Cmentarz katolicki w Bielsku (ul. Grunwaldzka)
- Cmentarz katolicki w Białej (ul. Cmentarna)
- Cmentarz Żołnierzy Radzieckich w Bielsku-Białej
[edytuj] Architektura przemysłowa
- Muzeum Techniki i Włókiennictwa
- Muzeum "Dom Tkacza"
- Budynek d. elektrowni miejskiej
- Kompleks fabryczno-willowy "Bogmar"
- Gazownia
- D. fabryka spirytusu "Polmos"
[edytuj] Turystyka
[edytuj] Informacja turystyczna
W Bielsku-Białej znajdują się dwa punkty informacji turystycznej:
- Miejskie Centrum Informacji Turystycznej
- Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
Na obszarze miasta znajduje się również kilkanaście punktów Systemu informacji turystycznej Bielska-Białej i powiatu bielskiego (SiTBB), rozlokowanych w ważniejszych punktach miasta.
[edytuj] Szlaki górskie
W rejonie Bielska-Białej znajduje się bardzo gęsta sieć szlaków turystycznych. Prowadzą one m.in. na szczyty o wysokości powyżej 1000 m n.p.m. takie jak Szyndzielnia i Klimczok.
Szlaki turystyczne w rejonie Bielska-Białej:
→ Wapienica Zapora → Jezioro Wielka Łąka → Szyndzielnia
- → Cygański Las → przeł. Sipą, przeł. Kołowrót → Szyndzielnia
- → Straconka Kościół → przeł. pod Łysą Górą → Magurka Wilkowicka
→ Dolna stacja kolei linowej na Szyndzielnię → przeł. Dylówki
- → Siodło pod Równią → Kozia Góra → do żółtego szlaku z Cygańskiego Lasu Szyndzielnię
→ Dolna stacja kolei linowej na Szyndzielnię → przeł. Dylówki → schronisko górskie PTTK na Szyndzielni
- → Cygański Las → Błonia → schronisko "Stefanka" pod Kozią Górą
- → Straconka Kościół → Os. Hańderkula → Magurka Wilkowicka
→ Cygański Las → dolna stacja kolei linowej na Szyndzielnię, przeł. Dylówki, Szyndzielnia → Klimczok
- → Błonia → Siodło pod Równią → Bystra Śląska
- → Mikuszowice Krakowskie → przeł. pod Łysą Górą → Magurka Wilkowicka
- → Straconka Kościół → Gaiki → Hrobacza Łąka
→ Straconka Zakręt → przeł. Przegibek
- → Lipnik Górny → przeł. U Panienki → Hrobacza Łąka
Dotarcie w góry umożliwia wybudowana w 1953 roku, gruntownie zmodernizowana na przełomie lat 1993/94 jedna z najnowocześniejszych kolei linowych w Polsce, która w swoich gondolach wwozi turystów z Olszówki na wysokość 960 m n.p.m. tuż pod szczytem Szyndzielni.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Beskid Śląski.[edytuj] Trasy rowerowe
Przez Bielsko-Białą przebiega Międzynarodowa Trasa Rowerowa Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń. Na terenie miasta biegnie on przez wzgórze Trzy Lipki, Stare Bielsko i Wapienicę.
Ponadto w ostatnich latach powstały w Bielsku-Białej (głównie w dzielnicach południowych - Kamienica, Olszówka, Mikuszowice, Leszczyny, Wapienica) liczne ścieżki rowerowe, biegnące często wzdłuż głównych dróg.
[edytuj] 
Szlak Zabytków Techniki
Bielsko-Biała leży na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Bielskie obiekty leżące na Szlaku to: Dworzec Główny PKP oraz Muzeum Techniki i Włókiennictwa.
[edytuj] Baza noclegowa
Bielsko-Biała posiada rozbudowaną bazę noclegową[potrzebne źródło], na którą składają się hotele, pensjonaty, schroniska turystyczne i kwatery prywatne.
W południowej części miasta (Mikuszowice) usytuowany jest nowoczesny, czterogwiazdkowy Parkhotel Vienna., wyposażony m.in. w 110 pokoi (w tym apartamenty), cztery sale konferencyjne, salę balową i "kawiarnię wiedeńską".
W centrum miasta znajduje się liczący 115 lat, trzygwiazdkowy hotel President (w latach 1893 - 1922 nosił nazwę "Dwór Cesarski") położony w neorenesansowym gmachu przy ul. 3 Maja.
Inne trzygwiazdkowe obiekty w mieście to: hotel Magura na Leszczynach i Papuga Park Hotel w Wapienicy.W budowie jest Qubus Hotel w Sferze 2.
Ponadto w Bielsku-Białej znajduje się kilkanaście hoteli niższej klasy (ZIAD, Olimp, Elektron, Beskid, Folwark, OW Transoprtowiec i inne), schronisko młodzieżowe "Bolek i Lolek", kilka pensjonatów, cztery kempingi (Pod Dębowcem, Ondraszek, Polana, Wapienica) i schroniska górskie na szczytach Beskidu Śląskiego (Klimczok, Szyndzielnia, Dębowiec i inne).
[edytuj] Kultura
[edytuj] Ośrodki kultury
- Bielskie Centrum Kultury - największa instytucja kulturalna w Bielsku-Białej, która organizuje przede wszystkim koncerty, imprezy cykliczne, warsztaty taneczne i wystawy (Galeria Środowisk Twórczych); BCK dzieli się na dwie placówki - Dom Muzyki (przy ul. Słowackiego, w budynku d. strzelnicy) i Dom Tańca (przy ul. Komorowickiej);
- Centro Italiano di Cultura - to instytut kultury włoskiej, którego celem jest propagowanie języka i kultury włoskiej w Polsce; swoją siedzibę ma w Bielsku-Białej; przy Centro Italiano di Cultura działa Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych ze specjalnością język włoski oraz Przedstawicielstwo Konsularne Republiki Włoskiej.
- Regionalne Centrum Kultury - podlegająca samorządowi województwa placówka, która koncentruje się na promocji i działalności edukacyjnej w zakresie folkloru i twórczości ludowej;
- Miejski Dom Kultury - instytucja kulturalna, w ramach której działają różne zespoły taneczne, wokalne i teatralne, a także świetlice i kółka zainteresowań; w ramach MDK posiada 10 placówek dzielnicowych, z czego największą jest Dom Kultury Włókniarzy przy ul. 1 Maja (Żywieckie Przedmieście);
- Dom Żołnierza - klub garnizonowy jest wojskowym ośrodkiem kultury, który prowadzi również działalność otwartą dla środowiska cywilnego (kawiarnia, kursy tańca, biblioteka oświatowa, koncerty, imprezy kulturalne)
- Wojewódzkie Centrum Wychowania Estetycznego Dzieci i Młodzieży im. Wiktorii Kubisz - placówka oświatowa, która prowadzi 45 grup zainteresowań (muzyka, taniec, sztuka, teatr, nauka) dla dzieci i młodzieży w wieku 4 - 19 lat;
- Spółdzielcze Centrum Kultury "Best" - działający przy spółdzielni mieszkaniowej "Złote Łany" ośrodek kultury organizujący koncerty i imprezy oraz prowadzący różne koła zainteresowań;
[edytuj] Muzea
Najważniejszym z bielskich muzeów jest Muzeum w Bielsku-Białej, którego siedziba mieści się na Zamku książąt Sułkowskich. Utworzone w 1945 r. jest kontynuatorem muzeów miejskich w Białej (1904 r.) i Bielsku (1906 r.). Ekspozycja obejmuje: XIX-wieczną reprezentacyjną klatkę schodową, salę militariów i sztuki myśliwskiej, wystawę sztuki polskiej i europejskiej od XIV do XVII wieku, salon muzyczny, salon biedermeierowski, galerię malarstwa polskiego i europejskiego od XIX do XX wieku, galerię współczesnej sztuki regionu wystawę prezentującą dzieje zamku, Bielska, Białej i okolic, wystawę etnograficzną, wystawę grafiki przełomu XIX i XX wieku oraz wystawę malarstwa portretowego od roku 1800 do lat trzydziestych XX wieku.
Muzeum w Bielsku-Białej posiada oddział - Muzeum Techniki i Włókiennictwa (utworzone w 1979 r. w celu udokumentowania przemysłowych tradycji miasta, zajmuje d. fabrykę Büttnerów) oraz dwie ekspozycje zewnętrzne - Willa Juliana Fałata w Bystrej (muzeum biograficzno-artystyczne malarza) oraz Dom Tkacza (mieści się w drewnianym budynku przy ul. Sobieskiego i prezentuje wygląd domu i warsztatu sukienniczego).
Ponadto w Bielsku-Białej znajdują się dwa muzea prywatne - Muzeum Literatury im. Władysława Reymonta (znajduje się tutaj kolekcja ręcznie przepisywanych i ilustrowanych przez Tadeusza Modrzejewskiego dzieł Reymonta i Mickiewicza) oraz Dom Przyrodnika im. E. i St. Forysiów (jeden z najlepszych w Polsce zbiorów motyli i chrząszczy - ponad 20 tysięcy owadów z całego świata oraz fauna z terenów Podbeskidzia - około 450 egzemplarzy wypreparowanych ptaków i ssaków).
[edytuj] Teatry
Jedynym teatrem dramatycznym w Bielsku-Białej jest Teatr Polski, usytuowany w klasycystyczno-palladiańskim gmachu (w 2008 r. gruntownie zmodernizowany) przy ul. 1 Maja. Teatr Polski powstał w 1890 r. jako Teatr Miejski w Bielsku i od początku swego istnienia uważany był za jedną z najbardziej renomowanych tego typu placówek w Polsce.
Drugim z bielskich teatrów jest Teatr Lalek Banialuka utworzony przez Jerzego Zitzmana i Zenobiusza Wolskiego w 1947 r. Jest to jeden z najbardziej znanych teatrów lalkowych w Polsce, który brał już udział w wielu prestiżowych festiwalach na świecie. Od 1966 r. Banialuka jest organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Lalkarskiej, jednego z najważniejszych na świecie przeglądów lalek.
[edytuj] Kina
- Kinoplex - 7 sal (1587 miejsc); położone jest w centrum handlowo-rozrywkowym Sfera;
- Studio - studyjne kino działające przy Studiu Filmów Rysunkowych;
Ponadto w budowie jest 10-salowe Cinema City w centrum handlowo-rozrywkowym Gemini Park;
[edytuj] Galerie
- Galeria Bielska BWA - została utworzona w 1975 r. w miejscu d. synagogi;
- Fraktal - w centrum handlowo-rozrywkowym Sfera
- Galeria Śrdowisk Twórczych - przy Bielskim Centrum Kultury
- Galeria Fotografii B&B
- Galeria Regionalnego Ośrodka Kultury
- Akcent
- Pro Arte
Na Starym Mieście:
- Galeria Zamkowa
- Galeria "Wzgórze" F. Kukioły
- Pracownia Rzeźby i Ceramiki "Ars Nova"
- Artwood
- Apollon
- Galeria Oli. Galeria ubioru i przedmiotu.
- Nad Smokiem
[edytuj] Biblioteki
Największą bielską biblioteką jest Książnica Beskidzka (pełni funkcję biblioteki miejskiej i powiatowej), która w swoich zbiorach ma ponad 700 tys. książek oraz materiały multimedialne. Książnica Beskidzka posiada 17 filii na terenie miasta.
Ponadto w Bielsku-Białej znajdują się: Biblioteka Główna Lekarska, Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna, Biblioteka Główna Akademii Techniczno-Humanistycznej oraz Biblioteka Instytutu Teologicznego.
[edytuj] Chóry
- Bielski Chór Kameralny
- Chór Młodzieżowy "Ave Sol"
- Chór Akademii Techniczno-Humanistycznej
- Chór Mieszany "Echo"
- Chór Kameralny "Brevis"
- Chór Gospel Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej w Bielsku-Białej
- Chór Parafii Ewangelicko- Augsburskiej przy kościele katedralnym Zbawiciela
- Dziecięcy Chórek "Pinokio"
[edytuj] Bielska Orkiestra Kameralna
Bielska Orkiestra Kameralna, mająca charakter orkiestry symfonicznej powstałą w 1982 r. Koncertuje w Bielskim Centrum Kultury oraz w obiektach sakralnych na terenie miasta. BOK wykonuje bardzo zróżnicowany repertuar od muzyki baroku po muzykę współczesną, a nawet rozrywkową. Bielska Orkiestra Kameralna bierze udział w wielu festiwalach na terenie miasta (Festiwal Kompozytorów Polskich, Festiwal Muzyki Sakralnej i inne). Z orkiestrą współpracują liczne chóry, m.in. Bielski Chór Kameralny i Chór Filharmonii Śląskiej.
[edytuj] Imprezy cykliczne i festiwale
- Bielska Zadymka Jazzowa - organizowany na przełomie stycznia i lutego festiwal jazzowy, w którym udział biorą gwiazdy krajowego i światowego jazzu; jedną z atrakcji jest finałowy nocny koncert w schronisku na Szyndzielni;
- Muzyka na Zamku - raz w miesiącu, w pn. odbywają się w salach zamku bielskiego cykliczne koncerty kameralne.
- Przegląd Teatralny Laureatów Złotych Masek - marcowa impreza, której celem jest zaznaczenie obecności Teatru Polskiego na mapie kulturalnej województwa i przybliżenie bielskiej publiczności spektakli scen śląskich;
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej na Podbeskidziu "Sacrum in Musica"
- Międzynarodowy Festiwal Sztuki Lalkarskiej - jeden z najważniejszych i najbardziej prestiżowych festiwali lalkarskich na świecie, organizowany przez Teatr Lalek Banialuka;
- Dni Bielska-Białej - organizowane w czerwcu święto miasta, podczas którego na pl. Ratuszowym i ATH występują największe gwiazdy polskiej sceny muzycznej i kabaretowej;
- Festiwal Miast Partnerskich "Poznajmy Się" - szereg czerwcowych imprez kulturalnych z udziałem miast partnerskich Bielska-Białej, mających na celu zaprezentowanie kultury i promocję zaprzyjaźnionych miast;
- Jarmark Świętojański - festyn nawiązujący do tradycji średniowiecznego jarmarku świętojańskiego;
- Międzynarodowy Zlot Pojazdów Militarnych "Operacja Południe" - największa w Polsce parada skupiająca kolekcjonerów i miłośników pojazdów militarnych z kraju i zagranicy;
- Tydzień Kultury Beskidzkiej - największa impreza folklorystyczna w Polsce organizowana w kilku beskidzkich miejscowościach; w Bielsku-Białej odbywają się pokazy zespołów zagranicznych;
- Beskidzki Rajd Pojazdów Zabytkowych - impreza gromadząca miłośników starych samochodów z Polski i zagranicy;
- Pożegnanie Lata - cykl plenerowych koncertów odbywających się pod koniec sierpnia;
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Jana Sebastiana Bacha - wrześniowy festiwal, który promuje twórczość Jana Sebastiana Bacha i piękno muzyki oganowej;
- Festiwal Kompozytorów Polskich - jedyny w kraju festiwal poświęcony w całości muzyce kompozytorów polskich;
- Dni Polskiej Literatury Współczesnej
- FotoArt Festiwal
- Biennale Malarstwa "Bielska Jesień" - jeden z najważniejszych i najstarszych konkursów poświęconych malarstwu współczesnemu;
- Jazzowa Jesień w Bielsku-Białej
- Ogólnopolska Wystawa Instrumentów Lutniczych - połączona z koncertami lutniczymi organizowanymi w salach bielskiego zamku.
[edytuj] Media
W Bielsku-Białej swoją siedzibę mają stacje radiowe, lokalna prasa, telewizje oraz media internetowe.
[edytuj] Telewizja
- telewizja kablowa Bielsat
- TVP Katowice - oddział
- TV Bielsko (telewizja kablowa - operator Vectra)
[edytuj] Radio
- Radio Bielsko 106,7 FM
- Radio Planeta 87,9 FM
- Anioł Beskidów - Beskidzkie Radio Katolickie 90,2 FM
- Radio Katowice (oddział) 103,0 FM
[edytuj] Prasa
- Kronika Beskidzka - tygodnik wydawany od 1956 r.
- Super-Nowa - bezpłatny dwutygodnik
- W Bielsku-Białej - magazyn samorządowy, wydawany co dwa tygodnie
- Jarmark - tygodnik ogłoszeniowy
- Kurier Bielski - bezpłatny miesięcznik informacyjno-reklamowy
- Pełna Kultura - bezpłatny miesięcznik kulturalny, wydawany przez Bielskie Centrum Kultury
- Dziennik Zachodni - redakcja bielska
- Gazeta Bielska - codzienny dodatek Gazety Wyborczej
[edytuj] Internet
- Gazeta i telewizja internetowa Super-Nowa
[edytuj] Edukacja
[edytuj] Uczelnie wyższe
[edytuj] Wyższe uczelnie publiczne
- Akademia Techniczno-Humanistyczna - uczelnia utworzona w 2001 r. z przekształcenia filii Politechniki Łódzkiej, działającej w Bielsku-Białej od 1969 r.; ATH posiada pięć wydziałów: Budowy Maszyn i Informatyki, Nauk o Materiałach i Środowisku, Zarządzania i Informatyki, Nauk o Zdrowiu oraz Humanistyczno-Społeczny; na tej uczelni studiuje 9 063 studentów;
- Kolegium Nauczycielskie w Bielsku-Białej - utworzone w 1991 r. kolegium nauczycielskie, które aktualnie kształci 1400 studentów; kolegium posiada pięć podwójnych specjalności, nad którymi patronat sprawują: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Śląski, Akademia Pedagogiczna w Krakowie oraz Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie;
- Akademia Ekonomiczna - punkt dydaktyczny Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego w Katowicach - największej w województwie śląskim uczelni ekonomicznej, która powstała w 1937 r.;
[edytuj] Wyższe uczelnie niepubliczne
- Instytut Teologiczny im. św. Jana Kantego w Bielsku-Białej - oddział Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie; działa przy kurii diecezji bielsko-żywieckiej;
- Bielska Wyższa Szkoła Biznesu i Informatyki im. J. Tyszkiewicza – prywatna, wyższa szkoła zawodowa, istniejąca od 1992, kształcąca na kierunkach: informatyka, zarządzanie i architektura krajobrazu;
- Wyższa Szkoła Bankowości i Finansów w Bielsku-Białej - największa niepubliczna uczelnia w regionie; kształci ponad 3000 studentów; WSBiF powstała decyzją Ministra Edukacji w 1995 r.;
- Wyższa Szkoła Administracji - utworzona w 1990 r. uczelnia kształcąca na czterech kierunkach: administracja, stosunki międzynarodowe, pedagogika i fizjoterapia; WSA oferuje 3-letnie studia licencjackie;
- Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna - utworzona w 1997 r. uczelnia, kształcąca na czterech kierunkach: filologia angielska, filologia germańska, zarządzanie i marketing oraz politologia;
- Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania - utworzona w 1992 r. uczelnia prowadzi studia dzienne i zaoczne na kierunku informatyka;
[edytuj] Szkoły średnie
[edytuj] Licea ogólnokształcące
- I LO im. M. Kopernika - utworzone w 1919 r. jako pierwsza polska szkoła średnia w Bielsku;
- II LO im. A. Asnyka - utworzone w 1908 r. jako gimnazjum polskie Towarzystwa Szkoły Ludowej;
- III LO im. S. Żeromskiego - utworzone w 1950 r.
- IV LO im. Komisji Edukacji Narodowej
- V LO - utworzone w 1990 r.; w rankingu "Rzeczpospolitej zajmuje 20. miejsce w kraju i 1. w województwie śląskim;
- VI LO w ZSO im. AK
- VII LO im. Juliana Tuwima
- VIII LO im. Hanny Chrzanowskiej
- LO Towarzystwa Szkolnego im. Mikołaja Reja
- Publiczne Liceum Ogólnokształcące
- Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
- Liceum Mistrzostwa Sportowego Piłki Nożnej
[edytuj] Technika i szkoły zawodowe
- Bielska Szkoła Przemysłowa - utworzona w 1862 r. jako Szkoła Mistrzów Tkackich, w obecnej siedzibie od 1913 r.; obecnie posiada trzy wydziały: chemii i ochrony środowiska, ekonomiczno-informatyczny oraz tekstylny; w ramach Bielskiej Szkoły Przemysłowej działa: liceum, technikum oraz zasadnicza szkoła zawodowa;
- Zespół Szkół Elektronicznych, Elektrycznych i Mechanicznych im. Jędrzeja Śniadeckiego
- Zespół Szkół Elektronicznych
- Zespół Szkół Gastronomicznych i Handlowych
- Zespół Szkół Ogrodniczych im. Stanisława Szumca
- Zespół Szkół Medycznych i Ogólnokształcących im. H. Chrzanowskiej
- Zespół Szkół Samochodowych i Ogólnokształcących
- Zespół Szkół Technicznych i Handlowych
- Zakład Doskonalenia Zawodowego - niepubliczna szkoła policealna, technikum dla dorosłych, liceum ogólnokształcące dla dorosłych; zasadnicza szkoła zawodowa dla młodzieży;
- Zespół Szkół Budowlanych
- Zespół Szkół Ekonomicznych im. Michała Kaleckiego
- Technikum Hotelarstwa i Turystyki im. J. Tuwima
[edytuj] Szkoły artystyczne
- Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia im. S. Moniuszki - utworzona w 1945 r;
- Zespół Szkół Plastycznych - w jego skłąd wchodzą: Państwowa Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych im. Juliana Fałata oraz Liceum Plastyczne w Bielsku-Białej
- I Prywatne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. St. Wyspiańskiego o Profilu Artystycznym;
- Szkoła Muzyczna "Yamaha";
[edytuj] Szkolnictwo niższe
W Bielsku-Białej znajdują się:
- 61 przedszkoli (56 publicznych i 5 niepublicznych)
- 44 szkoły podstawowe (38 publicznych i 6 niepublicznych)
- 24 gimnazja (17 publicznych i 7 niepublicznych)
[edytuj] Polityka
[edytuj] Prezydent Miasta
Prezydent Miasta Bielska-Białej jest organem wykonawczym gminy. Urząd ten utworzono w 1951 r. po połączeniu Bielska i Białej.
Od 2002 r. funkcję prezydenta miasta pełni Jacek Krywult, który w 2006 głosami 68 % mieszkańców został wybrany na II kadencję.
[edytuj] Rada Miejska
Przewodniczącym Rady Miejskiej jest Jarosław Klimaszewski, a w jej skład wchodzi 26 radnych wybieranych na 4-letnią kadencję.
Przynależność partyjna radnych:
- Platforma Obywatelska RP - 9 mandatów
- Prawo i Sprawiedliwość - 8 mandatów
- KWW Wyborców Jacka Krywulta - 6 mandatów
- Lewica i Demokraci - 2 mandaty
[edytuj] Parlamentarzyści
Okręg wyborczy Bielsko-Biała składa się z miasta na prawach powiatu Bielska-Białej i powiatów bielskiego, cieszyńskiego, pszczyńskiego i żywieckiego. W wyborach do Sejmu nosi numer 27, a w wyborach do Senatu numer 26. Wybiera się w nim 9 posłów i 2 senatorów.
[edytuj] Transport
[edytuj] Transport kolejowy
Bielsko-Biała jest ważnym węzłem kolejowym w Polsce południowej. Miasto posiada połączenia z większością większych miast w Polsce. Przez miasto przebiegają linie kolejowe:
- Katowice - Bielsko-Biała - Zwardoń
- Bielsko-Biała - Czeski Cieszyn
- Bielsko-Biała - Kalwaria Zebrzydowska
Na terenie miasta znajduje się dwanaście stacji kolejowych, jednak większość połączeń obsługuje dworzec Bielsko-Biała Główna, położony na Dolnym Przedmieściu (ul. Warszawska).
Zobacz więcej w osobnym artykule: Bielsko-Biała Główna.[edytuj] Transport drogowy
Przez Bielsko-Białą przechodzą drogi:
- Droga ekspresowa S1 E75 E462 (Bielsko-Biała - Cieszyn)
- Droga krajowa 1 E75 E462 (Bielsko-Biała - Tychy)
- Droga krajowa 52 (Bielsko-Biała - Wadowice - Kraków)
- Droga krajowa 69 (Bielsko-Biała - Żywiec - Zwardoń)
- Droga wojewódzka 942 (Bielsko-Biała - Szczyrk - Wisła)
- Droga ekspresowa S69 (Bielsko-Biała - Żywiec - Zwardoń) (planowana)
[edytuj] Główne ciągi komunikacyjne
Do głównych ulic Bielska-Białej należą: ul. 3 maja, ul. Zamkowa, ul. Partyzantów, ul. Bystrzańska, ul. Krakowska, ul. Żywiecka, ul. Piastowska, ul. Cieszyńska, ul. Piłsudskiego, ul. Stojałowskiego i ul. Komorowicka.
Rolę "deptaka" - głównej ulicy handlowej miasta - spełnia, wytyczona w XVIII w. ulica 11 listopada.
Do ciekawostek należy dodać, że jedną z najdłuższych ulic miasta jest ulica Jana III Sobieskiego. Jak głosi legenda jechał nią sam patron, udając się na "Odsiecz wiedeńską".
Bielsko-Biała posiada Śródmiejską Obwodnicę Zachodnią (obwodnica zachodnia). Tutaj znajduje się też jedno z większych skrzyżowań w południowej Polsce - Hulanka.
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Śródmiejska Obwodnica Zachodnia (Bielsko-Biała), Hulanka.[edytuj] Komunikacja miejska
System komunikacji miejskiej w Bielsku-Białej istnieje od 1895 roku. W latach 1895-1971 wchodziła w jego skład sieć tramwajowa, a od 1927 roku także autobusowa, obecnie jedyna. Prowadzona jest przez dwóch przewoźników - MZK Bielsko-Biała (47 linii) i PKM Czechowice-Dziedzice (2 linie) oraz podwykonawcę - Sanbus.
Poza granicami administracyjnymi Bielska-Białej, autobusy komunikacji miejskiej kursują do sąsiednich miejscowości: Bestwiny, Bystrej, Czechowic-Dziedzic, Janowic, Mazańcowic i Międzyrzecza Górnego.
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Komunikacja miejska w Bielsku-Białej, Miejski Zakład Komunikacyjny w Bielsku-Białej, PKM Czechowice-Dziedzice, Tramwaje w Bielsku-Białej.[edytuj] Transport lotniczy
Zobacz więcej w osobnym artykule: Lotnisko Bielsko-Biała.Bielsko-Biała posiada cywilne lotnisko sportowe w Aleksandrowicach z 660-metrową trawiastą drogą startową. W budowie jest Lotnisko Bielsko-Biała Kaniów z 700-metrową betonową drogą startową.
Bielsko-Biała ma dostęp do trzech międzynarodowych lotnisk w odległości do 100 km:
[edytuj] Gospodarka
Bielsko i Biała od średniowiecza były ważnym ośrodkiem gospodarczym (najpierw rzemieślniczo-handlowym, później przemysłowym. Aż do lat 90. XX wieku dominującą gałęzią bielskiego przemysłu było włókiennictwo. W drugiej połowie XIX wieku Bielsko wraz z Białą było jednym z trzech największych ośrodków przemysłowych Austro-Węgier. Trend ten utrzymywał się także w okresie międzywojennym i po 1945 r. Upadek komunizmu doprowadził do upadku wielu zakładów na początku lat 90. i dopiero wejście Polski do UE oraz ogólny wzrost gospodarczy po 2004 r. przyczyniły się do ponownego rozwoju handlu, przemysłu i usług.
Dziś Bielsko-Biała jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo miast Polski, bezrobocie wynosi 4%, a według rankingu magazynu Forbes jest drugim najatrakcyjniejszym dla biznesu miastem w kraju.
[edytuj] Przemysł
Bielsko-Biała jest głównym miastem Bielskiego Okręgu Przemysłowego - jednego z jedenastu okręgów przemysłowych Polski, obejmującego obszar od Cieszyna po Andrychów. W okręgu rozwija się głównie przemysł maszynowy, samochodowy, włókienniczy, metalurgiczny.
Zakłady przemysłowe w mieście koncentrują się nad rzeką Białą, w Wapienicy, Komorowicach oraz w rejonie ul. Komorowickiej i Piekarskiej.
[edytuj] Specjalna Strefa Ekonomiczna
Na terenie Bielska-Białej znajdują się cztery obszary Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, na których zainwestowało ponad 150 firm, stwarzając blisko 32 tys. miejsc pracy[5]:
- Wapienica - obszar włączony do Katowickiej SSE w 2001 r. położony jest w sąsiedztwie Bielskiego Parku Przemysłowego i Usługowego oraz drogi ekspresowej S1; na terenie strefy znajduje się Eaton Automotive;
- Fiat Auto Poland - włączony w 2000 r. obszar KSSE obejmuje kilkanaście budynków i hal należących do Fiat Auto Poland;
- Komorowice Krakowskie - włączony w 2005 r. obszar obejmuje sześć działek inwestycyjnych przy ul. Bestwińskiej;
- Lipnik - włączony do KSSE w 2006 r. obszar znajduje się przy ul. Piekarskiej; na jego terenie znajduje się zakład Cooper-Standard Automotive;
[edytuj] Park Przemysłowy i Usługowy
Bielski Park Przemysłowy i Usługowy powstał w 2005 r. w Wapienicy, w sąsiedztwie Specjalnej Strefy Ekonomicznej i drogi ekspresowej S1 i ma powierzcnię 5,17 ha[potrzebne źródło].
Wiodącym inwestorem na terenie Parku jest koncern Hutchinson Poland (przemysł motoryzacyjny).
W 2006 r. w sąsiedztwie zakładu powstał Beskidzki Inkubator Technologiczny, na terenie którego znajduje się Centrum Szkoleniowo-Konferencyjne oraz powierzchnie biurowe. Inkubator, który wybudowała Agencja Rozwoju Regionalnego, ma na celu rozwój przesiębiorczości i wdrażanie nowych technologii. Również na terenie niedokończonego budynku na ul.Karpackiej ma powstać nowoczesny biurowiec.
[edytuj] Handel i usługi
Bielsko-Biała jest ważnym ośrodkiem handlowo-usługowym w Polsce południowej.
Największe centrum handlowe w Bielsku-Białej to Sfera. W kompleksie położonym przy ul. Mostowej (w miejscu d. fabryki włókienniczej), na powierzchni 45 tys. m², znajduje się ponad 130 sklepów, hipermarket Carrefour, 7-salowy Kinoplex, klub "Klimat", galeria sztuki "Fraktal" oraz liczne punkty usługowe i gastronomiczne. CHR Sfera jest również miejscem wielu imprez kulturalnych. W 2009 r. dzisiejsza Sfera zostanie połączona z nowo budowanym kompleksem Sfera 2.
Drugą galerią handlową w Bielsku-Białej jest Centrum Handlowe Sarni Stok, położone przy drodze wyjazdowej w kierunku Katowic. Największe sklepy w liczącym 35 tys. m² centrum to: Carrefour i Media Markt[6].
W budowie jest również centrum handlowe Gemini Park o powierzchni 35 tys. m²[7]. Otwarcie, położonej w dzielnicy Leszczyny,przy ul. Leszczyńskiej, galerii handlowej, w której znajdą się m.in. hipermarket Real, 100 sklepów i 10-salowe Cinema City nastąpi wiosną 2009 r.
na drugą połowę 2009 r. planowane jest otwarcie Parku Handlowego Koniczynka na ul.Warszawskiej (naprzeciw Tesco). Powierzchnia obiektu wyniesie 26 tys. m²[8].Liczba sklepów jeszcze nie jest znana. W nowym kompleksie znajdą się także: trasa do kolarstwa górskiego, park linowy, staw oraz plac zabaw dla dzieci.
W planach jest ponadto budowa mieszkań i pasażu handlowego na miejscu browaru przy ul.Cieszyńskiej/Browarnej.
W rejonie rzeki Białej i pl. Wojska Polskiego znajdują się: DH Klimczok (w latach 80. największy dom handlowy w Polsce; obecnie w planach jest jego rozbudowa), DH Wokulski oraz kompleks "Finex" (we wnętrzach d. fabryki włókienniczej).
W Bielsku-Białej znajduje się osiem hipermarketów: Tesco, dwa Carrefoury, Auchan, Macro Cash and Carry i Kaufland oraz budowlane - Castorama, Specjalista i Leroy Merlin.
Poza wielkimi hipermarketami i centrami handlowymi w Bielsku-Białej znajduje się wiele supermarketów i mniejszych sklepów.
Głównym pasażem handlowym miasta jest ul. 11 listopada. Przy niej istnieje większość ekskluzywnych (i nie tylko) sklepów, restauracji itp. Największe sklepy przy "deptaku" to: DH Oscar, CH Biała oraz pasaż "Pod Orłem" (w d. hotelu "Pod Orłem").
Na terenie miasta istnieją również dwa targowiska - przy ul. Sikorskiego (Górne Przedmieście) oraz przy ul. Broniewskiego (Osiedle Grunwaldzkie).
[edytuj] Sport
[edytuj] Piłka nożna
Najbardziej znane kluby piłkarskie w Bielsku-Białej to[potrzebne źródło]:
- Podbeskidzie Bielsko-Biała - 6. miejsce w rozgrywkach II ligi w sezonie 2007/2008;
Ponadto w mieście istnieją lokalne kluby: Zapora Wapienica oraz Rekord Bielsko-Biała (głównie halowa piłka nożna).
Podbeskidzie Bielsko-Biała i BKS Stal Bielsko-Biała prowadzą również sekcje młodzieżowej piłki nożnej oraz Szkoły Mistrzostwa Sportowego.
[edytuj] Siatkówka
Mocną stroną bielskiego sportu od lat jest piłka siatkowa[potrzebne źródło].
Najbardziej utytułowanym klubem jest żeńska drużyna BKS Stal Bielsko-Biała (siedem razy zdobyła Mistrzostwo Polski, i siedem razy również Puchar Polski). Cztery zawodniczki grają w Reprezentacji Polski.
Nie można również pominąć sukcesów młodych siatkarek z klubu MKS Pro Bielsko-Biała, które z powodzeniem występują na drugoligowych parkietach.
Ponadto istnieje męska drużyna BBTS Siatkarz-Original Bielsko-Biała, która występuje w I lidze.
[edytuj] Aeroklub
W Bielsku-Białej istnieje również Aeroklub Bielsko-Bialski, którego siedziba mieści się na aleksandrowickim lotnisku. Aeroklub posiada cztery sekcje:
- sekcja samolotowa
- sekcja szybowcowa
- sekcja spadochronowa
- sekcja modelarska
Jeden z członków aeroklubu, Sebastian Kawa, zdobył w 2007 r. Mistrzostwo Świata w wyścigach szybowcowych[9]
[edytuj] Pozostałe sporty
Żeglarstwo
Bielsko-Biała jest również ważnym w południowej Polsce ośrodkiem żeglarskim[potrzebne źródło]. Swoją siedzibę ma tu Beskidzki Okręgowy Związek Żeglarski. W mieście działają również kluby żeglarskie, z których największe to: Yacht Klub Polski Bielsko oraz Klub Żeglarski "Halny".
Judo
Spore osiągnięcia sportowe mają na swoim koncie judoczki i judowcy Gwardii Bielsko-Biała[9].
Motoryzacja
Spore sukcesy odnoszą również rajdowcy z Beskidzkiego Klubu Motorowego[9].
[edytuj] Imprezy sportowo-rekreacyjne
- Rodzinny Rajd Rowerowy - odbywający się dwa razy w roku (w kwietniu i wrześniu) rajd rowerowy o charakterze rodzinnym (można startować całymi rodzinami lub indywidualnie); ogólna długość trasy wynosi 35 km;
- Bieg Fiata - organizowany od 1992 r. maraton na 10-kilometrowej trasie od bielskiego Fiata do Stadionu Miejskiego; bieg odbywa się w trzech kategoriach: dzieci, dorośli i osoby niepełnosprawne;
- Piknik Lotniczy - impreza organizowana we wrześniu na lotnisku w Aleksandrowicach; podczas Pikniku organizowane są pokazy lotnicze, wystawy sprzętu latającego oraz liczne występy artystyczne;
[edytuj] Obiekty sportowe i tereny rekreacyjne
[edytuj] Stadiony
W Bielsku-Białej znajdują się dwa pełnowymiarowe stadiony: Stadion Miejski przy ul. Żywieckiej należący do BKS Stal Bielsko-Biała, na którym rozgrywanym są również mecze drugoligowego Podbeskidzia i Stadion "Na Górce" przy ul. Młyńskiej należący do przedwojennego klubu BBTS Bielsko-Biała (dziś tylko młodzieżowa piłka nożna).
Swoje obiekty posiadają również Zapora (przy ul. Jaworzańskiej) i Rekord (przy ul. Startowej). Podbeskidzie posiada również niewielki stadion w Komorowicach, należący niegdyś do klubu DKS Komorowice.
[edytuj] Obiekty narciarskie
Miłośnicy białego szaleństwa mogą skorzystać z nartostrady prowadzącej z Klimczoka przez Szyndzielnię na Dębowiec i do dolnej stacji kolei gondolowej, na stokach tych gór przeważnie od końca listopada do początku kwietnia działają wyciągi talerzykowe.
Świetne warunki do uprawiania narciarstwa biegowego panują na grzbietach Hrobaczej Łąki, Gaików i Magurki Wilkowickiej (Beskid Mały), a także Szyndzielni, Klimczoka oraz Błatniej (Beskid Śląski).[potrzebne źródło]
Obecnie planowana jest budowa ośrodka narciarskiego na Szyndzielni, z połączeniem jej kolejami krzesełkowymi ze Szczyrkiem oraz Brenną[10].
[edytuj] Tereny rekreacyjne
W Bielsku-Białej nie brakuje terenów rekreacyjnych[potrzebne źródło]. Najpopularniejsze z nich to Błonia i Bulwary Straceńskie[potrzebne źródło].
Błonia położone są w południowej części miasta (Mikuszowice Śląskie), w sąsiedztwie Cygańskiego Lasu i Akademii Techniczno-Humanistycznej. Na Błoniach znajduje się plac zabaw dla dzieci, miasteczko ruchu drogowego, skatepark, linarium, punkty gastronomiczne, boiska sportowe oraz amfiteatr. W pobliżu istnieje camping i hotel "Błonie". Błonia są również punktem wyjścia wielu szlaków górskich.
Bulwary Straceńskie, zwane również Bulwarami Młodości położone są w dzielnicy Leszczyny, wzdłuż potoku Straconka.
[edytuj] Pozostałe obiekty sportowe
- lotnisko sportowe - trawiaste lotnisko, którym zarządza Aeroklub Bielsko-Bialski
- dziewięć pływalni (dwie odkryte i siedem krytych)
- dziewięć hal sportowych
- sześć kortów tenisowych
- sztuczne lodowisko w Parku Słowackiego;
[edytuj] Kościoły i Związki Wyznaniowe
Aż do 1945 r. Bielsko i Biała były istną mozaiką narodowościową i religijną: Polacy zazwyczaj byli wyznania katolickiego, a Niemcy ewangelickiego. Wyjątkiem była wieś Stare Bielsko w której mieszkało stosunkowo dużo Niemców-katolików. Sporą grupę ludności stanowili również Żydzi. Po II wojnie światowej władze ostro zwalczały religię, jednakże wieloreligijność do dzisiaj jest charakterystyczną cechą miasta.
Bielsko-Biała jest stolicą rzymskokatolickiej diecezji bielsko-żywieckiej oraz stolicą diecezji cieszyńskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.
Na obszarze Bielska-Białej funkcjonują cztery dekanaty Kościoła katolickiego, które obejmują 17 parafii. Kościół ewangelicko-augsburski natomiast obejmuje trzy parafie.
Ponadto w Bielsku-Białej znajduje się Gmina Wyznaniowa Żydowska, trzy ośrodki buddyjskie, jedna parafia Kościoła Polskokatolickiego, Świecki Ruch Misyjny "Epifania", zbór Świadków Jehowy, zbór Kościoła Zielonoświątkowego "Filadelfia", zbór Wolnych Chrześcijan, kościół baptystów, kościół Adwentystów Dnia Siódmego, kościół Ewangelicko-Metodystyczny oraz ośrodek Związku Garuda.
[edytuj] Urodzeni w Bielsku-Białej
[edytuj] Literatura, sztuka
- Emil Zegadłowicz (1888 – 1941) – poeta, prozaik, znawca sztuki i tłumacz
- Wincenty Faber (1936 – 1980) – poeta, autor książek dla dzieci
- Jan Kupiec (1841 – 1909) – poeta i działacz społeczny
- Bertold Oczko (1910 – 1936) - malarz
- Mieczysława Buczkówna (ur. 1924) – poetka i pisarka
- Mieczysław Stanclik (ur. 1944) – pisarz i poeta
- Bronisław Krzysztof (ur. 1956) – rzeźbiarz
- Bogusław Kierc (ur. 1943) – poeta i eseista
- Ewa Lach – pisarka
- Andrzej Golec – poeta
- Stanisław Gola – poeta
[edytuj] Muzyka
- Urszula Dudziak (ur. 1943) - polska wokalistka jazzowa
- Zbigniew Preisner (ur. 1955) - polski kompozytor muzyki filmowej i teatralnej;
- Maria Koterbska (ur. 1924) - polska piosenkarka
- Renata Przemyk (ur. 1966) - polska piosenkarka i kompozytorka
- Jacek Lech (1947 - 2007) - polski piosenkarz
- Artur Schnabel (1882 – 1951) – austriacki pianista i kompozytor
- George Augustus Polgreen Bridgetower (1780 - 1860) - brytyjski skrzypek i kompozytor; przyjaciel Ludwiga van Beethovena
- Selma Kurz (1874 - 1933) - austriaczka śpiewaczka operowa
- Jan Smeterlin (1892 – 1967) – polski pianista; znany jako tłumacz dzieł Chopina i Karola Szymanowskiego
- Andrzej Zubek (ur. 1948) – polski pianista
- Dominika Gawęda (ur. 1985) - polska wokalistka grupy Blue Cafe
- Hans Jelen (1892 - 1977) - niemiecki kompozytor
- Losza Vera (ur. 1983) - polski wokalista muzyki hip-hop
- Jerzy Sterczyński (ur. 1957) - polski pianista; profesor Akademii Muzycznej w Warszawie
[edytuj] Film, teatr
- Anna Guzik (ur. 1976) – aktorka Teatru Polskiego, znana również z seriali „Na Wspólnej” i „Hela w opałach”
- Barbara Bursztynowicz (ur. 1954)– aktorka filmowa i teatralna, znana m.in. z serialu „Klan”
- Bohdan Smoleń (ur. 1947) – satyryk i aktor komediowy; członek słynnego kabaretu Tey
- Radosław Piwowarski (ur. 1948) – aktor filmowy, reżyser i scenarzysta
- Karl Guttmann – reżyser teatralny
- Krzysztof Stroiński (ur. 1950) – aktor filmowy, teatralny i telewizyjny
- Helmut Kajzar (ur. 1941) – aktor, reżyser i producent teatralny
[edytuj] Sport
- Zbigniew Pietrzykowski (ur. 1934) – bokser; srebrny medalista letnich igrzysk olimpijskich w 1960 r.; poseł na Sejm II kadencji
- Sobiesław Zasada (ur. 1930) – kierowca rajdowy, oszczepnik i biznesmen (‘’Grupa Zasada’’)
- Eduard Geyer (ur. 1944) – niemiecki piłkarz; ostatni trener reprezentacji NRD
- Stefan Hula (ur. 1986) – skoczek narciarski; reprezentant Polski
[edytuj] Polityka
- Shlomo Avineri (ur. 1933) – izraelski polityk; profesor nauk politycznych; członek wielu organizacji międzynarodowych;
- Grażyna Staniszewska (ur. 1949 – polska polityk; działaczka Solidarności;
- Paweł Finder (1904 - 1944) - polski działacz komunistyczny
- Horst Kubatschka (ur. 1941) – niemiecki polityk; działacz SPD
[edytuj] Nauka
- Karl Bayer (1847 – 1904) – austriacki biochemik; wynalazca tzw. procesu Bayera
- Josef Strzygowski (1862 – 1941) – austriacki historyk sztuki
- Hugo von Seeliger (1849 – 1921) – niemiecki astronom
- Alfred von Kropatschek (1838 – 1911) – generał armii austriackiej i konstruktor kilku modeli karabinów i rewolwerów
[edytuj] Duchowni
- Hans von Keler – teolog ewangelicki; biskup Wirtembergii
- Carl Samuel Schneider (1801 – 1882 – ewangelicki pastor i polityk; ordynariusz parlamentu w Wiedniu
[edytuj] Pozostali
- Karol Wojtyła senior (1879 – 1941) i Emilia Kaczorowska (1884 – 1929) - rodzice Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II
[edytuj] Osoby związane z miastem
[edytuj] Literatura, sztuka, muzyka
- Gosia Andrzejewicz (ur. 1984) - polska wokalistka muzyki pop; mieszka w Bielsku-Białej
- Kazimiera Alberti (1898 – 1962) – poetka, powieściopisarka, tłumaczka i działaczka kulturalna; od 1930 r. mieszkała w Białej
- Karol Korn (1852 - 1906) - żydowski architekt; projektant wielu budowli na terenie Bielska-Białej
- Wiesław Dymny (1936 – 1978) - plastyk, aktor, scenarzysta filmowy, poeta, prozaik i satyryk; absolwent III LO im. S. Żeromskiego
[edytuj] Film, teatr
- Władysław Nehrebecki (1923 – 1978) – reżyser, pionier polskiej animacji; współzałożyciel Studia Filmów Rysunkowych
- Jerzy Zitzman (1918 – 1998) - malarz, scenograf, reżyser teatralny i filmowy; twórca i wieloletni Teatru Lalek Banialuka
- Jerzy Stuhr (ur. 1947) - reżyser, aktor filmowy i teatralny; absolwent III LO im. S. Żeromskiego
- Henryk Talar (ur. 1945) – aktor filmowy i teatralny; dyrektor teatrów (m.in. Teatru Polskiego w Bielsku-Białej
[edytuj] Sport
- Stanisław Gazda (ur. 1938) – kolarz Startu Bielsko-Biała; olimpijczyk
- Marian Kasprzyk (ur. 1939) – bokser BBTS Bielsko-Biała; złoty medalista letnich igrzysk olimpijskich w 1964 r.
[edytuj] Politycy i wojskowi
- Józef Kustroń (1892 - 1939) - generał Wojska Polskiego; od 1935 r. dowódca 21. Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku
- Antoni Pająk (1893 - 1965) - premier rządu RP na uchoźstwie w latach 1955 - 1965; w latach 1927 - 1928 był komisarzem rządowym w Białej Krakowskiej
- Klemens Matusiak (1881 - 1969) - polski działacz narodowy, nauczyciel, porucznik Armii Austro-Węgierskiej i kapitan Wojska Polskiego; po 1919 inspektor szkolny w Bielsku
- Marek Trombski (ur. 1937) - polski naukowiec i samorządowiec; były wojewoda bielski, obecny rektor Akademii Techniczno-Humanistycznej
[edytuj] Duchowni
- Józef Sanak (1917 - 2008) - duchowny; działacz konspiracyjny w okresie II wojny światowej; kapelan NSZZ Solidarność Regionu "Podbeskidzie";
- Jan Szarek (ur. 1936) – biskup kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce; w latach 1979 - 1991 ordynariusz diecezji cieszyńskiej
- Jerzy Trzanowski (1592 - 1637) - pastor luterański i pisarz religijny; był nadwornym kaznodzieją na bielskim zamku
[edytuj] Miasta partnerskie
Izrael - Akka
Rumunia - Baia Mare
Francja - Besançon
Ukraina - Berdiańsk
Czechy - Frýdek-Místek
Stany Zjednoczone - Grand Rapids
Wielka Brytania - Kirklees
Serbia - Kragujevac
Niemcy - Lilienthal
Włochy - Monreale- Stany Zjednoczone - New York
Chile - Rancagua
Chińska Republika Ludowa - Shijiazhuang
Holandia - Stadskanaal
Węgry - Szolnok.svg/20px-Flag_of_Belgium_(civil).svg.png)
Belgia - Tienen- Czechy - Trzyniec
Polska - Ustka- Niemcy - Wolfsburg
Słowacja - Żylina
[edytuj] Ciekawostki
 |
Ta sekcja może zawierać informacje trywialne, plotkarskie i tym samym niepotrzebne w artykule encyklopedycznym. Staraj się integrować ciekawostki z główną treścią artykułu. Po oczyszczeniu tej sekcji możesz usunąć szablon. Potrzebę wpisania ciekawostek możesz omówić w dyskusji artykułu. |
- W maju 2006 pojawiły się w prasie artykuły dotyczące prób odzyskania majątku bielskiego, podejmowanych przez księcia Aleksandra Józefa Sułkowskiego, syna Aleksandra Karola Ludwika Sułkowskiego.
- W Studiu Filmów Rysunkowych powstawały kreskówki Bolek i Lolek oraz Reksio.
- W bielskiej Fabryce Samochodów Małolitrażowych prdukowano od 1973 do 2000 r. produkowano Fiata 126p czyli popularnego "Malucha".
- Ostatnie lata swojego życia spędził w Bielsku Edmund Wojtyła, brat Karola Wojtyły.
- Bielsko-Biała jest miastem, w którym są cztery rynki (Rynek, plac Bolesława Chrobrego, plac Wojska Polskiego i plac Wolności).
- Aby poszerzyć ul. 3 Maja i ciąg Zamkowa - Partyzantów, wyburzono zabytkowe podzamcze (rok 1974).
- Bielsko-Biała jest jedynym miastem w Polsce, w którym stoi pomnik Marcina Lutra.
- Bielsko było drugim (zaraz po Wiedniu) najlepiej prosperującym miastem cesarstwa austro-węgierskiego.
- Bielsko-Biała jest jedynym tej wielkości miastem w Polsce które posiada tak dużą względną różnicę wysokości położenia terenu - wynoszącą aż 852 m (najwyżej położona jest góra Klimczok 1117 m n.p.m., najniżej - Stawy Komorowickie - 268 m n.p.m.)
- Bielsko-Biała jako jedno z nielicznych miast posiada swoją mobilną witrynę internetową, dostępną z poziomu telefonu komórkowego. Pod adresem http://mobi.bielsko.pl turysta odwiedzający miasto może znaleźć podręczne informacje o kursowaniu autobusów komunikacji miejskiej, czy pogodzie. Ponadto znajduje sie tam stale rozwijana baza teleadresowa, czy aktualne wiadomości związane z miastem.
- W 30.11.2004 r. w Bielsku-Białej doszło do trzęsienia ziemi o sile 3,6 stopni Richtera, którego epicentrum znajdowało się niedaleko Nowego Targu
[edytuj] Bielsko-Biała w literaturze i filmie
- Ignacy Krasicki w powieści Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki poświęca Bielsku krótką wzmiankę: "Wyjechałem z Krakowa 2 grudnia, a nazajutrz zaraz, nie bez żalu, porzuciłem Polskę. Pierwsze miasto śląskie Bilsk. Śląskiem kilka poczt jechałem, nimem się dostał do Morawy." [11]
- Jutro Meksyk, film z 1966 r. o trenerze skoczków do wody granym przez Zbigniewa Cybulskiego kręcono w Bielsku-Białej.
[edytuj] Przypisy
- ↑ http://www.stat.gov.pl/gus/45_1487_PLK_WAI.htm Bezrobotni i stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów - stan w końcu kwietnia 2008
- ↑ Wzgórze to nie posiada oficjalnej nazwy. Podana nazwa określa najwyższy punkt wzniesienia.
- ↑ Dane według spisu z 1955 r.
- ↑ Osiedla działają na postawie statutów przyjętych w drodze uchwały Nr LXVII/1093/2002 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 8 października 2002 r.
- ↑ http://web2.um.bielsko.pl/bb/dzialy/gospodarka/index.jsp?var=ksse&menu=inicjatywy
- ↑ http://www.sarnistok.pl
- ↑ http://www.geminipark.pl
- ↑ http://www.urbanity.pl/building.php?wsk=1885
- ↑ 9,0 9,1 9,2 http://web2.um.bielsko.pl/bb/dzialy/turystyka/index.jsp?var=sport
- ↑ http://bielskobiala.naszemiasto.pl/wydarzenia/830446.html
- ↑ Ignacy Krasicki, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (Rozdział czternasty, Diariusz podróży paryskiej), UNIVERSITAS, Kraków 2003
[edytuj] Bibliografia
- Przewodnik po Bielsku-Białej, Jerzy Polak, Bielsko-Biała 2000, Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej ISBN 83-9020079-7
- Przyroda Bielska-Białej, Jacek Zachara, Wojciech Mikler, Bielsko-Biała 2004, Stowarzyszenie "Olszówka" ISBN 83-918676-0-9
- Strona internetowa Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej [1]
- Portal informacyjny Bielska-Białej i okolic [2]
[edytuj] Zobacz też
- Synagoga w Bielsku
- Synagoga w Białej
- Śródmiejska Obwodnica Zachodnia w Bielsku-Białej
- Ludność Bielska-Białej
- Projekt rewaloryzacji i porządkowania nazewnictwa ulic i placów Bielska-Białej (1981)
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Oficjalna Strona Urzędu Miasta
- Serwis informacyjny o Bielsku-Białej i okolicach
- Bielski Portal Internetowy
- Portal Kultury, Sztuki, Rozrywki w Beskidach
- Galeria zdjęć Bielska-Białej
- Secesyjne Bielsko-Biała
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Aleksandrowice • Hałcnów • Kamienica • Komorowice • Leszczyny • Lipnik • Mikuszowice • Obszary • Olszówka • Stare Bielsko • Straconka • Śródmieście (Biała Krakowska, Dolne Przedmieście, Górne Przedmieście, Stare Miasto) • Wapienica
Polska
Bażanowice • Bąków • Bielowicko • Biery • Bładnice • Brenna • Bronów • Brzezówka • Chybie • Cieszyn • Cisownica • Czechowice-Dziedzice • Dębowiec • Drogomyśl • Dzięgielów • Frelichów • Godziszów • Goleszów • Górki Małe • Górki Wielkie • Grodziec • Gumna • Harbutowice • Hażlach • Iłownica • Iskrzyczyn • Istebna • Jasienica • Jaworze • Jaworzynka • Kaczyce • Kiczyce • Kisielów • Koniaków • Kończyce Małe • Kończyce Wielkie • Kostkowice • Kowale • Kozakowice • Landek • Leszna Górna • Ligota • Łazy • Łączka • Marklowice Górne • Mazańcowice • Międzyrzecze Dolne • Międzyrzecze Górne • Międzyświeć • Mnich • Ochaby • Ogrodzona • Pierściec • Pogórze • Pogwizdów • Pruchna • Puńców • Roztropice • Rudnik • Rudzica • Simoradz • Skoczów • Strumień • Świętoszówka • Ustroń • Wieszczęta • Wilamowice • Wisła • Wiślica • Zabłocie • Zaborze • Zabrzeg • Zamarski • Zarzecze • Zbytków • Zebrzydowice Dolne • Zebrzydowice Górne
częściowo: Bielsko-Biała • Bystra
Republika Czeska
Błędowice Górne • Boconowice • Bogumin • Bruzowice • Bukowiec • Bystrzyca • Cierlicko • Czeski Cieszyn • Dąbrowa • Dobra • Dobracice • Domasławice Górne • Domasłowice Dolne • Dziećmorowice • Gnojnik • Gródek • Hawierzów • Herczawa • Jabłonków • Janowice • Kaniowice • Karwina • Kocobędz • Koszarzyska • Krasna • Ligota Dolna • Ligota Górna • Ligotka Kameralna • Lutynia Dolna • Łomna Dolna • Łomna Górna • Łucyna • Malenowice • Milików • Morawka • Mosty koło Jabłonkowa • Nawsie • Noszowice • Nydek • Olbrachcice • Orłowa • Październa • Pietwałd • Pioseczna • Piosek • Piotrowice koło Karwiny • Prażmo • Prżno • Racimów • Raszkowice • Ropica • Rychwałd • Rzeka • Rzepiszcze • Siedliszcze • Sobieszowice • Stare Miasto • Stonawa • Sucha Górna • Szonów • Śmiłowice • Toszonowice Dolne • Toszonowice Górne • Trzanowice • Trzycież • Trzyniec • Wacławowice • Wędrynia • Wielopole • Wojkowice • Żermanice
częściowo: Baszka • Frydek-Mistek • Frydlant nad Ostrawicą • Ostrawa • Ostrawica • Stare Hamry
Miasta na prawach powiatu: Bielsko-Biała • Bytom • Chorzów • Częstochowa • Dąbrowa Górnicza • Gliwice • Jastrzębie-Zdrój • Jaworzno • Katowice • Mysłowice • Piekary Śląskie • Ruda Śląska • Rybnik • Siemianowice Śląskie • Sosnowiec • Świętochłowice • Tychy • Zabrze • Żory
Powiaty: będziński • bielski • bieruńsko-lędziński • cieszyński • częstochowski • gliwicki • kłobucki • lubliniecki • mikołowski • myszkowski • pszczyński • raciborski • rybnicki • tarnogórski • wodzisławski • zawierciański • żywiecki
