International Standard Book Number

Z Wikipedii

Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki (ang. International Standard Book Number, ISBN) – niepowtarzalny 13-cyfrowy identyfikator książki; do 31 grudnia 2006 r. zawierał 10 cyfr.

Spis treści

1 Historia standardu
- 1.1 ISBN w Polsce
2 Zasady nadawania ISBN
3 Suma kontrolna
- 3.1 ISBN-10
- 3.2 ISBN-13
4 Przypisy
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia standardu

System ISBN został utworzony w Wielkiej Brytanii w 1966 r. (został wtedy nazwany Standardowym Numerowaniem Książek - Standard Book Numbering, SBN) i przyjęty jako międzynarodowy standard ISO 2108 w 1970 r. Obecnie 159 krajów i terytoriów jest oficjalnymi członkami ISBN.

Obowiązujący obecnie standard jest rozszerzeniem standardu dotychczasowego – do numerów dziesięciocyfrowych dodano prefiks 978, a znak kontrolny został przeliczony ponownie według algorytmu numeracji Bookland/ISBN wykorzystywanej w kodach kreskowych EAN-13. Po wykorzystaniu wszystkich numerów prefiks 978 zmieniony zostanie na 979. W ten sposób zgodnie z zaleceniami ISO^[1] zwiększono zakres liczbowy numeracji i dokonano ujednolicenia standardów.

[edytuj] ISBN w Polsce

ISBN nadawany jest w Polsce od 1974 r. Używanie ISBN w opisie bibliograficznym w Polsce usankcjonowano dopiero normą PN-82/N-01152.01 w 1982 r.

Krajowe Biuro ISBN poinformowało, że z dniem 1 stycznia 2007 r. wchodzi w życie zaktualizowana międzynarodowa norma ISO 2108, zgodnie z którą numery ISBN zmienia się z 10-cyfrowych na 13-cyfrowe. Książki wydawane w 2006 r. były oznaczone numerami w dwóch formatach. Na książkach wydanych po 1 stycznia 2007 roku można drukować tylko numery mające 13 cyfr. Znaczenie ostatnich 10 cyfr pozostaje bez zmian, natomiast dodano trzy cyfry 978 na początku.

[edytuj] Zasady nadawania ISBN

Każda edycja i odmiana (oprócz reprintów) książki otrzymuje swój własny ISBN. Przed wprowadzeniem prefiksu 978 numer ISBN składał się z czterech pól:

kraju pochodzenia,
wydawcy,
numeru publikacji,
znaku sumy kontrolnej.

Różne pola mogą mieć różne długości i dla większej czytelności są zazwyczaj rozdzielane znakami łącznika (dywizu). Nie jest to jednak konieczne, ponieważ stosowane kody prefiksowe umożliwiają jednoznaczne rozbicie nierozdzielonego ciągu cyfr numeru ISBN na części składowe.

Zawartość pola kraju pochodzenia wskazuje na kraj lub ich grupę posługującą się wspólnym językiem, np.: 0 lub 1 oznacza kraj anglojęzyczny, 2 – francuskojęzyczny, 3 – niemieckojęzyczny. Polsce przyporządkowany został numer 83. Pole kraju pochodzenia może mieć do 5 cyfr długości.

Numery wydawcy są przydzielane przez odpowiednią narodową agencję ISBN, a numer publikacji jest wybierany przez samego wydawcę. W Polsce za przydzielanie numerów ISBN wydawcom odpowiedzialne jest Krajowe Biuro ISBN, podlegające od 1993 roku Bibliotece Narodowej. Są one wydawane bezpłatnie po spełnieniu odpowiednich wymogów formalnych.

Wydawcy otrzymują pule numerów ISBN (10, 100, 1000 i więcej) stosownie do zgłoszonego bądź przewidywanego zapotrzebowania (większy wydawca – większa pula). Po wykorzystaniu otrzymanej puli wydawca może otrzymać kolejną (być może większą) pulę z innym numerem wydawcy. W rezultacie różne numery wydawcy czasami odpowiadają temu samemu wydawcy.

[edytuj] Suma kontrolna

Algorytm sumy kontrolnej skonstruowano tak, by zapewniał wykrycie pojedynczego błędu.

[edytuj] ISBN-10

Znak kontrolny jest sumą cyfr pomnożonych przez ich pozycje, modulo 11, przy czym 10 jest reprezentowane jako X. Na przykład, by znaleźć sumę kontrolną numeru ISBN, którego pierwsze dziewięć cyfr to 0-306-40615, obliczamy:

1·0 + 2·3 + 3·0 + 4·6 + 5·4 + 6·0 + 7·6 + 8·1 + 9·5 = 0 + 6 + 0 + 24 + 20 + 0 + 42 + 8 + 45 = 145 = 13·11 + 2

Zatem znakiem kontrolnym jest 2 i pełny numer to ISBN 0-306-40615-2.

[edytuj] ISBN-13

Znak kontrolny w trzynastocyfrowej wersji numeru ISBN obliczany następująco:

poszczególnym cyfrom numeru ISBN nadawane są odpowiednie wagi. Pierwsza cyfra otrzymuje 1, druga 3 , trzecia 1 itd. (nieparzyste jedynki, parzyste trójki). Mnoży się każdą cyfrę i jej wagę a następnie wszystkie iloczyny dodaje się do siebie. Tak otrzymaną sumę dzieli się przez 10 a resztę z dzielenia odejmuje od 10. Jeśli reszta wynosi 0 to znakiem kontrolnym jest także 0.

Algorytm ten można opisać wzorem:

$z_{13} = (10 - (( z_1 + z_3 + z_5 + z_7 + z_9 + z_{11} + 3\cdot(z_2 + z_4 + z_6 + z_8 + z_{10} + z_{12})) \mod 10)) \mod 10$