Józef Szalaj

Z Wikipedii

Józef Stefan Szalay

Popiersie Józefa Szalaja w Parku Górnym w Szczawnicy

Józef Szalay (Szalaj) (1802-1876) - Węgier, uznawany za twórcę uzdrowiska w Szczawnicy, które odziedziczył po ojcu Stefanie Szalay'u w 1839 r.

Jego ambicją było uczynienie ze Szczawnicy uzdrowiska dorównującego najbardziej znanym europejskim kurortom. Z jego inicjatywy zbudowano kaplicę zakładową, pierwsze łazienki, restaurację, będące do dziś wzorem polskiego budownictwa uzdrowiskowego oraz pensjonaty. Dbał też o oprawę architektoniczną odkrywanych źródeł - "Magdaleny", "Jana", "Szymona", "Walerii", "Heleny" i "Anieli" (ostatnie trzy wyczerpane). Rozszerzył i unowocześnił Górny Park Zdrojowy, zbudował kryte chodniki dla ochrony i spacerujących kuracjuszy chroniące ich przed deszczem oraz pierwszy odcinek Drogi Pienińskiej. Zaczął też zasklepiać Szczawny Potok (inwestycję te zakończono dopiero ok. sto lat po jego śmierci). Szalay zabiegał o reklamę uzdrowiska; zaktywizował pobliskich górali, malował pierwsze godła rodów szczawnickich. Wydał pierwszy przewodnik po Szczawnicy oraz "Album Szczawnicki" z własnymi rysunkami z Pienin i zdroju. Organizował pierwsze spływu przełomem Dunajca. Zlecał analizę chemiczną szczawnickich wód; przyjaźnił się z wielkim polskim balneologiem Józefem Dietlem. W czasie jego zarządu Szczawnica stała się popularnym letniskiem arystokracji i sfer artystycznych.

Bywali tu m.in.: Cyprian Kamil Norwid, Józef Ignacy Kraszewski, Adam Asnyk, Michał Bałucki, Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka, Bolesław Prus, Lucjan Siemieński, Jan Matejko, Wojciech Gerson (malował znane pejzaże z Pienin, m.in. "Widok na Trzy Korony"), Wincenty Pol, Ludwik Zejszer. Już około 1860 frekwencja wynosiła 1200 osób w ciągu sezonu.

Zgodnie z testamentem Szalaya Zakłady Zdrojowe w Szczawnicy przeszły na własność Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie. Jest to jeden z przykładów Polsko-Węgierskiej przyjaźni.