Józef Tusk

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: styl - z gazetowego na encyklopedyczny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Józef Tusk (ur. 23 marca 1907 w Gdańsku, zm. 12 czerwca 1987) - obywatel Wolnego Miasta Gdańsk, dziadek Donalda Tuska. Jego wojenne losy, a w szczególności kwestia wcielenia do Wehrmachtu stały się przyczyną kontrowersji podczas prezydenckiej kampanii wyborczej w 2005.

Spis treści 1 Członek Tajnej Organizacji Wojskowej 2 Żołnierz Wehrmachtu 3 Żołnierz Polskich Sił Zbrojnych 4 Obywatel PRL 5 Przypisy 6 Bibliografia

[edytuj] Członek Tajnej Organizacji Wojskowej

Dziadek Donalda Tuska, mieszkający w Wolnym Mieście Gdańsk, Józef Tusk należał przed wojną do Polskiej Tajnej Organizacji Wojskowej, która prowadziła szkolenia na wypadek wybuchu wojny. Spodziewając się konfliktu, polska administracja chciała obsadzić kluczowe stanowiska w gdańskim PKP zaufanymi osobami. Józef Tusk 1 września 1938 roku został mianowany jako kolejowy telegrafista. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że osoba pełniąca taką funkcję musiała być tajnym współpracownikiem polskiego wywiadu wojskowego ^[1].

1 września 1939 rankiem do domu Tusków wpadło trzech niemieckich szturmowców i zaczęli okładać Józefa pałkami. Ten wyrwał się im i uciekł, próbując ratować się ucieczką na dworzec PKP. Kiedy Józef Tusk zdał sobie sprawę, że rozpoczęła się wojna, udał się na komisariat policji, gdzie został aresztowany. Gestapo stwierdziło, że Tusk to "polski fanatyk, zagraża bezpieczeństwu Rzeszy".

1 września 1939 Adolf Hitler wydał ustawę, zgodnie z którą obywatele Wolnego Miasta Gdańska stawali się automatycznie obywatelami III Rzeszy^[2]. Hitlerowskie prawo stało się podstawą do prześladowania wielu polskich gdańszczan, którzy otwarcie sprzeciwili się nowej władzy.

Józef Tusk przez jakiś czas przebywał w więzieniu, a potem pracował jako przymusowy robotnik. Między innymi uczestniczył w budowie baraków obozu Stutthof - na jednej z zachowanych drewnianych tabliczek znalezionych w tym obozie odkryto podpis J. Tusk 24 września 1939.^[3] 19 marca 1940 został uwięziony w tym obozie. Przed Wigilią Bożego Narodzenia 1943 roku został zwolniony ze względu na nieprzydatność do pracy i wrócił do żony i dzieci w Gdańsku.

[edytuj] Żołnierz Wehrmachtu

Kiedy na Froncie Wschodnim III Rzesza ponosiła coraz większe straty, hitlerowcy postanowili wykorzystać Kaszubów jako "mięso armatnie". Według relacji Eleonory Gurkowskiej, najstarszej córki Józefa Tuska, jej ojciec został siłą wcielony do Wehrmachtu. Za uchylanie się od służby wojskowej groziła kara śmierci. Zgodnie z niemieckimi dokumentami 2 sierpnia 1944 został powołany do wojsk III Rzeszy i wcielony do 328. Grenadier-Ersatz-und Ausbilldungsbataillon (batalion służby zastępczej i szkoleniowej)^[4].

Józef Tusk najpierw znalazł się w Kurlandii na Froncie Wschodnim. Potem jego jednostkę przerzucono statkiem do Danii. W życiorysie z roku 1975 Józef Tusk stwierdził, że pracował "Od 26. 8.1944 do 5. 3. 1945 przy kopaniu okopów". Można przypuszczać, że podobnie jak inni Kaszubi został przez hitlerowców zmuszony do budowy umocnień chroniących linię brzegową przed desantem Aliantów w Danii. W dokumentach zachowały się informacje o stacjonowaniu oddziału, w którym służył Tusk, w okolicach Akwizgranu. Między 12 października 1944 a 5 marca 1945 Józef Tusk najprawdopodobniej zdezerterował lub został wzięty do niewoli angielskiej.

[edytuj] Żołnierz Polskich Sił Zbrojnych

Istnieje odręcznie spisany dokument, zgodnie z którym 24 listopada 1944 roku Józef Tusk wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii^{[5] [6][7]}. Według brytyjskiego Ministerstwa Obrony "Józef Tusk, urodzony 23 marca 1907 roku w Gdańsku, syn Józefa, nie figuruje w żadnym wykazie"^[8]. W Polskich Siłach Zbrojnych w tym czasie ok. 40% stanowili polscy żołnierze wcześniej siłą wcieleni do Wehrmachtu. Józef Tusk mógł zarówno odbyć służbę w wojsku polskim, przebywać w obozie jenieckim, czy leczyć rany w jakimś ośrodku pomocy utworzonym dla Polaków znajdujących się na zachód od frontu walk.

[edytuj] Obywatel PRL

Do Gdańska Józef Tusk wrócił w 15 października 1945 roku. Eleonora Gurkowska zapamiętała, że ojciec był ubrany po cywilnemu, ale zgodnie z relacją jej brata Rajmunda Tuska miał na rękawie kurtki naszywkę z napisem "Poland". Wielu Kaszubów w czasie wojny przeszło przez niemieckie i alianckie obozy, aby po "wyzwoleniu" przyniesionym przez Armię Czerwoną trafić do obozów NKWD. Wystarczyła przynależność do AK bądź Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W czasach PRL już samo podkreślanie kaszubskiej przynależności czyniło z człowieka "element niepewny". Według relacji członków rodziny, Józef Tusk nigdy nie opowiadał o swoich wojennych losach i w roku 1987 zabrał swoją tajemnicę do grobu. Donaldowi Tuskowi w tym samym roku urodziła się córka. Prowadził też podziemną działalność opozycyjną. Nie utrzymywał bliskich kontaktów z dziadkiem.

Donald Tusk jako historyk podjął próbę opisania historii swoich dziadków. Jednak uzyskanie wielu informacji okazało się trudne lub niemożliwe, bo starzejący się członkowie jego rodziny wciąż bali się opowiadać młodemu pokoleniu o zawiłych losach swojej społeczności.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• "Dziadek w Wehrmachcie", Barbara Szczepuła, ISBN 978-83-74353-709-4, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2007