Jajko Kolumba
Z Wikipedii
Jajko Kolumba – określenie prostego rozwiązania pozornie trudnego zagadnienia, wzięło się ono z historii przypisywanej Krzysztofowi Kolumbowi, który miał rzekomo rozwiązać zagadkę, jak ustawić jajko w pionie.
Jest to przeróbka starohiszpańskiego wyrażenia ludowego, które można przetłumaczyć jako "Jaśkowe jajko"[1]. Według starej hiszpańskiej opowiastki ludowej głupi Jasio miał postawić jajko na sztorc na jaspisowym blacie (nadtłukując wprawdzie skorupkę), czego nie umieli dokonać mędrcy. Nawiązanie do tej opowiastki ma miejsce w komedii Calderona La dama duende (Dama-chochlik) z 1629 roku.
Ludowa legenda została przerobiona w 1550 roku przez włoskiego architekta Vasariego na anegdotę o Brunelleschim i kopule katedry florenckiej. Na zaprojektowanie dachu katedry ogłoszono konkurs. Architekt postawił jajko na stole, jako model kopuły, którą zamierzał zbudować. Projekt ten jednak był tak śmiały, że początkowo wzbudził śmiech[2]. W końcu powierzono mu budowę kopuły, która potem z racji rozmiarów (42 m rozpiętości) wzbudziła sensację.
W 1565 r. historia ta została wykorzystana przez Benzoniego w Historii Nowego Świata jako anegdota o Kolumbie. Autor przyznaje jednak, że zna ją tylko ze słyszenia. Według niej postawienie jajka na sztorc zlecił Kolumbowi żartem kardynał Mendoz na przyjęciu wydanym na cześć żeglarza[3]. Według innej wersji legendy to Kolumb był autorem samej zagadki. Na obiedzie, podczas którego inni goście, zazdrośni o sukcesy Kolumba, próbowali zdyskredytować jego odkrycia, twierdząc, że przepłynięcie przez ocean to najprostsza rzecz na świecie, Kolumb spytał, kto z nich potrafi postawić jajko w pionie. Kiedy nikomu się nie udało, Kolumb dokonał tego nadtłukując lekko skorupkę, na co nikt przed nim nie wpadł. Zapytał ich wtedy, czy jest coś prostszego od tego, o czym przed chwilą mówili, że jest niemożliwe. Każdy potrafi to zrobić, po tym, jak mu pokazano jak – powiedział Kolumb[4].
Pomnik jajka Kolumba znajduje się w w mieście Sant Antoni de Portmany na Ibizie.
[edytuj] "Jajko Kolumba" Tesli
Nikola Tesla w 1893 r. na World's Columbian Exposition zademonstrował swój przyrząd znany jako "jajko Kolumba". Jajko zostało użyte do wyjaśnienia podstaw modelu wirującego pola magnetycznego i silnika elektrycznego.
Do wprawienia jajka w ruch obrotowy Nikola Tesla posłużył się wirującym polem magnetycznym pochodzącym od zasilanych dwufazowym prądem przemiennym czterech cewek nawiniętych na żelaznym rdzeniu toroidalnym i znajdujących się pod blatem, na którym ustawione zostało miedziane jajko. Po włączeniu zasilania, płynący przez cewki prąd spowodował, że jajko zaczęło obracać się z dużą prędkością, a następnie podniosło się obracając się wokół głównej osi.
Reprodukcja urządzenia jest wystawiana w Muzeum Nikoli Tesli w Belgradzie i w Muzeum Techniki w Zagrzebiu.
Przypisy
- ↑ W. Kopaliński, Koty w worku, czyli z dziejów pojęć i rzeczy, Warszawa 1993, s. 407
- ↑ Anegdota o Brunelleschim (en), według Kopalińskiego Brunelleschi nie pokazał swojego projektu innym architektom, porównanie do jajka miało się zatem pojawić już po zakończeniu budowy kopuły.
- ↑ W. Kopaliński, op. cit.
- ↑ Jamaes Baldwin Columbus and the egg, 1903 (en)
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Jajko Kolumba Tesli (en)