Jakub Epstein

Z Wikipedii

Jakub Epstein (ur. 1771, Pilica - zm. 1843 Warszawa*) - Żyd polski, kupiec i filantrop warszawski, wolnomularz.

Bardzo rozgałęziona rodzina Epsteinów pochodziła pierwotnie z miejscowości Ebstein w powiecie Judenburg w Styrii i należała do szczepu Lewitów. Wydała wielu sławnych rabinów i znawców Starego Testamentu, pierwszym zanotowanym w historii członkiem rodziny był Rabbi Nathan Halevi Epstein (XIV wiek).

Mazowiecka gałąź rodziny, z której pochodził Jakub, osiadła była od paru pokoleń w Pilicy, gdzie posiadała wytwórnię świec łojowych. Jakub przeniósł się do stolicy ok.r. 1786. Początkowo trudnił się wytwarzaniem świec, ale wkrótce znalazł bardziej intratne zajęcie jako dostawca wojskowy. W roku 1794 zgłosił akces do insurekcji kościuszkowskiej i walczył jako oficer wojsk polskich w paru potyczkach. Po III rozbiorze powrócił do dawnego zajęcia jako liwerant wojskowy, tym razem dla armii pruskiej. Jednocześnie był czynnym członkiem gminy starozakonnych w Warszawie: dzięki jego staraniom, zbieraniu składek i hojnym darom z własnej kieszeni otwarto w r. 1800 Szpital Wyznania Mojżeszowego w stolicy, gdzie Jakub działał przez wiele lat jako członek Rady Opiekuńczej. Był także jednym z głównych inicjatorów budowy tzw. Starej Niemieckiej Synagogi na ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie, którą wystawiono w r. 1802. Po wycofaniu wojsk pruskich z Warszawy Epstein działał nadal jako liwerant, tym razem dla armii Księstwa Warszawskiego i później Królestwa Kongresowego i rosyjskiej, co powiększyło majątek rodzinny i umożliwiło dwóm z jego synów otwarcie własnych banków.

Szalenie hojny dla ubogich, Epstein wspierał wszystkich proszących o pomoc, bez różnicy wyznania.Żonaty z Henriettą z Glicksonów (1780-1849), miał czterech synów, Adama, Hermana, Jana i Józefa, którzy odegrali ważną rolę w życiu ekonomicznym Kongresówki. Spośród synów tylko Jan przeszedł na chrześcijaństwo, natomiast wszyscy wnukowie porzucili wiarę przodków, przyjmując chrzest.

Epstein był także aktywnym wolnomularzem, członkiem lóż Rycerze Gwiazdy i Bracia Zjednoczeni.

Jakub Epstein został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie. Okazały grobowiec zachował się do dziś dnia.

Potomkiem jego z linii Jana był najprawdopodobniej wybitny francuski reżyser filmowy (z zawodu lekarz), Jean Epstein (ur. 1897, Warszawa - zm. 1953, Paryż), z którym współpracowała siostra Maria (ur. 1899 w Warszawie), autorka scenariuszy filmowych.

Austriacko-czeska gałąź rodziny odegrała wielką rolę w bankowości Austro-Węgier i posiadała wystawiony w 1869 przez bankiera i przemysłowca Gustawa von Epsteina okazały pałac przy głównej arterii Wiednia, Ringstrasse 1 - 3. Dziś w salach parterowych pałacu mieści się stała wystawa o historii rodu Epsteinów, reszta pomieszczeń jest użytkowana przez parlament austriacki.

*)PSB podaje mylną datę śmierci, r. 1876.

[edytuj] Bibliografia

• Polski Słownik Biograficzny, tom VI, Kraków 1948
• Jadwiga i Eugeniusz Szulcowie, Cmentarz ewangelicko-reformowany w Warszawie, Warszawa 1989
• Samuel Wininger, Große Jüdische National-Biographie, t. II, Czerniowce 1923