Johannes Daniel Falk
Z Wikipedii
Johannes Daniel Falk (ur. 28 października 1768 w Gdańsku, zm. 14 lutego 1826 w Weimarze), teolog luterański, pisarz i filantrop.
Był synem ubogiego perukarza i wbrew jego woli, z pomocą rozmaitych dobroczyńców ukończył miejscowe gimnazjum. Już tam zaznaczyły się jego uzdolnienia lingwistyczne i cięte poczucie humoru skierowane przeciwko anomaliom życia społecznego i religijnego. Osobista pobożność kierowała go jednak również w stronę krytyki przerostów filozofii oświeceniowej. Dzięki stypenium Rady Miasta Gdańska udał się do Halle na studia teologiczne, by powrócić jako pastor, jednak studiów nie ukończył. Osiadł w Weimarze, w którego intelektualnej atmosferze działał jako publicysta, wydając szereg pism satyrycznych. W latach 1797-1806 wydawał "Taschenbuch für Freunde des Scherzes und der Satyre", w 1817 opublikowal zebrane w 7 tomach "Satirische Werke".
Po zajęciu Weimaru przez wojska francuskie w 1806, pełnił funkcje administracyjne, zmierzające do zmniejszenia ciężarów okupacji. W pierwszej połowie 1813 założył charytatywne chrześcijańskie "Stowarzyszenie Przyjaciół w Potrzebie" (niem. Gesellschaft der Freunde in der Not), które w wyniku Bitwy Narodów pod Lipskiem i jej następstw stało się centrum pracy socjalnej w Weimarze. Działalność i publicystyka Falka w tym okresie była skierowana przede wszystkim na pracę z młodzieżą, pozbawioną przez wojnę domów. Po śmierci czworga z siedmiorga własnych dzieci wskutek epidemii tyfusu, założył dom opieki dla młodocianych "Lutherhof" (późniejszy Falksches Institut). Kładł nacisk na zawodowe wykształcenie podopiecznych, połączone z wychowaniem religijnym. W tym czasie opublikował szereg pism, utrzymanych w duchu pietystycznym.
Na Boże Narodzenie 1816 podyktował dzieciom "Pieśń na 3 główne święta" (niem. Allerdreifeiertagslied), wysławiającą kolejno w poszczególnych zwrotkach, rozpoczynających się słowami "O du fröhliche" (O błogosławiony...), Narodzenie Pańskie, Wielkanoc i Zesłanie Ducha Świętego. W 1829 r. po przeróbce przez Heinricha Holzschuhera (1798-1847), który pozostawił pierwszą zwrotkę oryginału i dodał do niej dwie swoje, pieśń ta stała się jedną z najpopularniejszych w świecie kolęd. Śpiewana jest - w kościołach protestanckich i katolickich - na melodię prawdopodobnie sycylijską, katolickiego hymnu maryjnego O Sanctissima, w opracowaniu Johanna Gottfrieda Herdera z 1807.
Współczesny polski przekład 1. zwrotki brzmi: O błogosławiony, radością natchniony, Pełen łaski godowy czas! Na ten świat zgubiony Chrystus narodzony; Cieszcie, cieszcie się, chrześcijanie wraz!" (wg: Śpiewnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego..., wyd. 2, Warszawa 1966)
Mniej popularna jest jego pieśń o Opatrzności Bożej, Wie mit grimmgem Unverstand Wellen sich bewegen!.
Falk wywarł wpływ na działalność Johanna Hinricha Wicherna i jego hamburski zakład opiekuńczy "Rauhe Haus". Imię Jana Daniela Falka nosi szereg przedsięwzięć o charakterze socjalnym, m. in.:
- Johannes-Falk-Haus w Eisenach
- Johannes-Falk-Haus w Hiddenhausen
- Johannes-Falk-Haus w Stuttgarcie
[edytuj] Bibliografia
- Historia Gdańska, t. 3/2, 1793 - 1815, pod red. Edmunda Cieślaka, Gdańsk, Miasto Gdańsk, 1993, ISBN 83-215-3257-5
- Johannes Demandt, Johannes Daniel Falk. Sein Weg von Danzig über Halle nach Weimar (1768 - 1799), Göttingen, Vandenhoeck und Ruprecht, 1999. (Arbeiten zur Geschichte des Pietismus, 36), ISBN 3-525-55820-1
