John Arbuthnot
Z Wikipedii
John Arbuthnot (ochrzczony 29 kwietnia 1667, zm. 27 lutego 1735) był szkockim lekarzem, satyrykiem, pisarzem i dramaturgiem w Londynie. Należał do Scriblerus Club, do którego należeli także : Jonathan Swift ( Podróże Guliwera ) i Alexander Pope (Peri Bathos, Memoirs of Martin Scriblerus, The Dunciad). Do napisania tych właśnie słynnych dzieł zainspirował Arbuthnot Pope'a i Swifta. Arbuthnot jest dziś również pamiętany jako twórca postaci stereotypowego Anglika (John Bull).
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Arbuthnot urodził się w hrabstwie Kincardine, na północno-wschodnim wybrzeżu Szkocji, jako syn Alexandra Arbuthnot, pastora luterańskiego i Margaret Lammie. Możliwe że w 1685 roku ukończył Marischal College. Gdy bracia Johna zaangażowali się w 1689 roku Glorious Revolution przeciw Wilhelmowi Orańskiemu, on pozostał z ojcem. Trzej bracia, w tym Robert Arbuthnot, po klęsce Jakobitów uciekli do Francji. Przyrodni brat Johna George został tam handlarzem wina. Ojciec Johna odmówił złożenia przysięgi Kościołowi Anglikańskiemu i Wilhelmowi Orańskiemu i został pozbawiony stanowiska kościelnego, po czym w 1691 roku zmarł. Odtąd o pozostałą w Szkocji rodzinę musiał zatroszczyć się John.
Arbuthnot pojechał do Londynu w roku 1691, gdzie utrzymywał się prawdopodobnie z nauczania matematyki. Rezydował razem z Williamem Pate'm, którego Swift nazwał a "bel esprit." John opublikował Of the Laws of Chance w 1692, z łaciny (oryginał: Christian Huygens De ratiociniis in ludo aleae. ) Była to pierwsza praca o prawdopodobieństwie w języku angielskim. Sytuacja materialna Arbuthnota polepszyła się gdy został on prywatnym nauczycielem Jeffreya Jeffreysa, syna posła. Arbuthnot poznał wówczas wielu matematyków angielskich ( John Radcliffe, Isaac Newton, Samuel Pepys). Arbuthnot nie miał dość pieniędzy by uzyskać pełne formalne wykształcenie matematyczne. W 1696 roku wybrał szkocki University of St. Andrews na którym obronił doktorat z medycyny.
Pierwszą satyrę napisał w 1697 w roku w odpowiedzi na An essay towards a natural history of the earth and terrestrial bodies, especially minerals... (autor: John Woodward wyśmiał arogancję autora i błędne rozumienie przezeń Arystotelesa. W 1702 roku przebywał w Epsom, gdzie miał okazje wyleczyć Jerzego Duńskiego, męża królowej Anny. Również około 1702 roku ożenił się z Margaret Wemyss. Wydaje się, że jego pierwszy syn George (na cześć Jerzego Duńskiego) urodził się w 1703 roku. W 1704 roku Arbuthnot został członkiem (ang. Fellow) Royal Society. Wdzięczna królowa umożliwiła mu również otrzymanie tytułu naukowego na Uniwersytet w Cambridge (15 czerwca 1705).
Arbuthnot miał bardzo przyjemny charakter, który podziwiał Swift mówiąc, ze jego jedyną wadą był dziwny chód. To usposobienie i dobre stosunki z dworem uczyniły go ważna figurą w Royal Society. W 1705 roku Arbuthnot został prywatnym lekarzem królowej.
Arbuthnot nie był Jakobitą jak jego bracia lecz lojalnym wobec dworu Torysem, jako Torys i Szkot napisał A sermon preach'd to the people at the Mercat Cross of Edinborough on the subject of the union. Ecclesiastes, Chapter 10, Verse 27., w którym to dziele przekonywał Szkotów do Unii z Anglią (do Unii doszło w 1707 roku). W uznaniu zasług został mianowany członkiem Royal College of Physicians w Edynburgu i stałym lekarzem królewskim (physician in ordinary) mieszkającym na dworze. W 1710 r. znów oddał się zagadnieniom matematycznym.
[edytuj] Jako pisarz
W 1710 roku poznał Jonathan Swifta, który przeprowadził się wówczas do Londynu, a także przywódcę Torysów Roberta Harleya, który był wówczas Sekretarzem Skarbu i redaktorem torysowskiego periodyku The Examiner. Arbuthnot zaczął publikować w nim satyry polityczne. W latach 1711-1713 Arbuthnot i Swift utworzyli "The Brothers' Club". Arbuthnot, nie poszukiwał zwykle dowodów dla poparcia własnych opinii, czym różnił się od swego kolegi.
W 1712 obaj chcieli pomóc Harley’owi (teraz szefowi rządu) i Bolingbroke’owi Henry St. John zakończyć wojnę o hiszpańską sukcesję. Torysi zamierzali doprowadzić do porozumienia z Francją przez wycofanie się armii brytyjskiej z Hiszpanii. Swift napisał wówczas pamflet: The Conduct of the Allies, a Arbuthnot serię pięciu pamfletów z "przeciętnym Anglikiem" – porywczym i bezrozumnym w roli głównej (John Bull). Pierwszy z serii: Law Is a Bottomless Pit (1712) miał wyjaśnić wojnę za pomocą prostej alegorii: John Bull (Anglia) walczy z "Ludwikiem Pawianem" (Louis Baboon - tj. Ludwik Bourbon lub Ludwik XV) o ziemie zmarłego Lorda Strutta (król Hiszpanii Karol II). Prawnik Bulla (John Churchill Marlborough) jest tym, który najbardziej interesuje się samą walką i entuzjazmuje nią. Bull ma siostrę Peg (Szkocja)). Postacie są podobne do tych tworzonych przez Swifta w tym sensie, że żadne z ich działań nie jest godne polecenia. Arbuthnot czuje jednak do swych postaci wyraźną sympatię i unika wrogiego dystansu do nich, zupełnie inaczej niż Swift.
W 1713 roku Arbuthnot został członkiem Scriblerus Club, do którego należeli też Henry St. John - wicehr. Bolingbroke, Alexander Pope, Jonathan Swift i John Gay, klub satyryków walczył z nudną i pedantyczną literaturą i jej twórcami. Pedantyzm symbolizował Mr. Scriblerus - wymyślona osoba superpedanta - pisarza bez wyobraźni, dzielącego przysłowiowy włos na czworo.
Klub istniał tylko rok. Członkowie spotkali sie ostatni raz w listopadzie 1714 roku. Wraz z sukcesją Jerzego II nastały dla torysowskich intelektualistów ciężkie czasy. Arbuthnot stracił wszystkie swoje królewskie fawory i stanowiska z wyjątkiem praktyki medycznej.
[edytuj] Życie w Anglii Hanowerczyków
W 1717 roku Arbuthnot pomagał Pope'owi i Gay'owi w wystawianiu sztuk scenicznych. Był też jednym z założycieli Royal Academy of Music i zaprzyjaźnił się z Georgiem Friedrichem Händlem. Był menadżerem jego przedstawień operowych od 1719 do 1729 roku. W 1723 roku został aptekarskim cenzorem, czuwającym nad jakością leków w aptekach Londynu a w 1727, z kolei członkiem Royal College of Physicians.
W latach 1726-1727 Swift i Pope zbierali się w domu Arbuthnota, konsultując z nim teksty swych dzieł. Podróże Guliwera (wydane w 1726 roku), zawierają parodię stosunków i projektów w Royal Society (księga III), o których informacji dostarczył zapewne Arbuthnot. Podobnie było z wierszem Pope'a w The Dunciad ( druga edycja - 1729) i stanowiącym jej część wierszem "Virgilius restauratus" będącym satyrą na jednego z uczonych Richard Bentley.
W 1731 roku zmarła żona pisarza, a w rok później syn, który miał być duchownym. W tym casie pojawiły się dwie bardzo popularne rozprawy medyczne Arbuthnota: An essay concerning the nature of ailments, and the choice of them, according to the different constitutions of human bodies i An Essay Concerning the Effects of Air on Human Bodies. Doradzał w nich przestrzeganie higieny w kontakcie z chorymi i w opiekowaniu się nimi.
W 1734 roku zdrowie lekarza i pisarza załamało się. Miał on astmę, kamienie nerkowe, a także nadwagę. Zmarł w Londynie 27 lutego 1735 roku. Pochowano go w St James's Church, Piccadilly. Wkrótce potem Pope opublikował swój "Epistle to Dr. Arbuthnot"
[edytuj] Materiały
- Ross, Angus. "John Arbuthnot." In Matthew, H.C.G. and Brian Harrison (eds.), Oxford Dictionary of National Biography, vol. 2, 325–329. London: Oxford University Press, 2004.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Szablon:Gutenberg author
- Concerning Dr John Arbuthnot's images
- Arbuthnot family tree
