John Moore (wojskowy)
Z Wikipedii
Sir John Moore (ur. 13 listopada 1761, zm. 16 stycznia 1809) - generał brytyjski.
Urodził się w Glasgow, a w wieku 11 lat wraz z ojcem i księciem Hamiltonem wyruszył w wielką podróż po Francji, Włoszech i Niemczech. Dwa lata mieszkali w Genewie, gdzie młody Moore uczęszczał do szkoły.
Spis treści |
[edytuj] Początki kariery wojskowej i politycznej
Moore wstąpił do Armii Brytyjskiej w roku 1776 jako chorąży w 51. pułku piechoty stacjonującym na Minorce. Po raz pierwszy brał udział w akcji bojowej w 1778 podczas Rewolucji Amerykańskiej jako porucznik 82. pułku pod dowództwem Douglasa Hamiltona. W 1783 wrócił na Wyspy, by w rok później zostać wybranym do parlamentu z miasteczka Lanark w Szkocji. W parlamencie zasiadał przez kolejnych sześć lat.
W 1787został mianowany majorem i (po krótkim epizodzie w 60. pułku) wrócił do swej macierzystej jednostki. W 1791 51. pułk piechoty został ponownie skierowany nad Morze Śródziemne. Moore wziął udział w kampanii Korsykańskiej i został ranny pod Calvi. Wkrótce otrzymał awans na pułkownika i został adiutantem[1] generała Charlesa Stuarta. Nieporozumienia między Moore'em a ówczesnym brytyjskim wicekrólem Korsyki spowodowały odwołanie go i skierowanie do Indii Zachodnich pod dowództwo sir Ralpha Abercromby'ego.
[edytuj] W Irlandii
W 1798 otrzymał stopień generała-majora i został wysłany do Dublina, by wziąć udział w tłumieniu irlandzkiego powstania. Był osobiście chwalony za przyczynienie się do zwycięstwa w jednej z bitew, po której zajął miasto Wexford, uprzedzając bezlitosnego generała Lake'a i zapobiegając w ten sposób splądrowaniu miasta. Powstanie zostało zdławione z bezprzykładną brutalnością; Moore był jednym z niewielu oficerów, którzy przeciwstawiali się zbrodniom ludobójstwa.
[edytuj] Twórca lekkiej piechoty
W 1799 wziął udział, jako dowódca brygady w ekspedycji do Holandii; jego oddziały zostały pokonane pod Egmont, a on sam został poważnie ranny. Po dojściu do zdrowia dowodził 52. pułkiem podczas kampanii w Egipcie.
Po powrocie do Anglii w 1803 objął dowództwo brygady w ośrodku szkoleniowym "Shorncliffe" w pobliżu Folkestone, gdzie wprowadził unowocześnione metody szkolenia, co doprowadziło do utworzenia pierwszych formacji piechoty lekkiej w Armii Brytyjskie. Zdobył sobie reputację znakomitego szkoleniowca i ludzkiego dowódcy. Gdy wznoszono nowe koszary architekci pytali go podobno jak wyznaczyć przejścia dla pieszych między budynkami; odpowiedział: "pozwólmy żołnierzom chodzić przez kilka miesięcy jak chcą i będziemy wiedzieli, gdzie położyć chodniki". Dzisiejsze koszary noszą nazwę "Sir John Moore Barracks". Historyk brytyjski Arthur Bryant pisał o nim: "Wkład Moore'a to nie tylko znakomita lekka piechota, powstała właśnie dzięki niemu, ale także przekonanie, że dobrego żołnierza można wyszkolić jedynie wtedy, gdy wykorzysta się wszystko najlepsze w jego psychice, mentalności i odczuciach".
[edytuj] Wojny z Francją 1803-1808
Kiedy stało się jasne, że Napoleon planuje inwazję i desant na Wyspach, Moore'owi powierzono obronę odcinka od Dover po Przylądek Dungeness w krabstwie Kent. Jego inicjatywą była budowa tzw. "Martello Towers", szeregu umocnień[2] opartych na zapożyczonych od obrońców Korsyki wieżach obronnych na przylądku Mortella, gdzie Brytyjczycy mieli poważne problemy atakując zarówno od strony lądu, jak i z morza. On był też pomysłodawcą przekopania kanału żeglownego, tzw. "Royal Military Canal" w hrabstwach Kent i Sussex, oraz powołania pod broń około 340 000 ochotników do obrony wnętrza kraju w przypadku, gdyby siły inwazyjne pokonały regularną armię na wybrzeżu. W roku 1804 Moore został uszlachcony i mianowany generałem-porucznikiem. W dwa lata później wrócił nad Morze Śródziemne, a następnie nad Bałtyk, gdzie miał pomagać szwedzkim sprzymierzeńcom. Niesnaski między nim a królem Szwecji Gustawem IV, doprowadziły do odwołania go i wysłania do Portugalii.
[edytuj] Wojna w Hiszpanii
Moore objął dowodzenie siłami brytyjskimi na Półwyspie Iberyjskim po odwołaniu generałów Burrarda, Dalrymple'ego i Wellesleya, wezwanych na przesłuchania w związku ze sprawą tzw. układu z Sintry. Kiedy Napoleon wkroczył do Hiszpanii na czele 200-tysięcznej armii, Moore, który zapędził się daleko na północ, został zmuszony do odwrotu w kierunku jedynych portów, skąd mógłby się ewakuować - La Coruna i Vigo. Cofając się spiesznie i mając Francuzów niemal na karku Moore dotarł do La Coruny i zajął pozycje obronne pod miastem, przygotowując jednocześnie ewakuację swych wojsk na okręty. Jednak podczas bitwy został śmiertelnie ranny od "uderzenia w pierś i lewe ramię pociskiem armatnim, który połamał mu żebra, zmiażdżył bark i płuca". Przez kilka godzin był jeszcze przytomny, a jego ostatnie słowa brzmiały: "Powiedzcie o mnie mojej siostrze, Stanhope", mając na myśli swoją długoletnią przyjaciółkę Hester Stanhope. Został pochowany na obrzeżach miasta.
Gdy Francuzi zajęli miasto, na polecenie marszałka Soulta wniesiono mu pomnik nagrobny, przebudowany w roku 1811. W rodzinnym Glasgow posiada swój pomnik na George Square, a w Anglii pomnik w katedrze św. Pawła w Londynie i konny pomnik w Shorncliffe.
[edytuj] Bibliografia
- J. C. Moore, Life of Sir John Moore, Londyn, 1834
- Charles W.C. Oman, A History of the Peninsular War 1807-1814, Clarendon Press 1903, On-line Edition
