Joseph Haydn

Z Wikipedii

Joseph Haydn (ur. 1 kwietnia 1732 w Rohrau, zm. 31 maja 1809 w Wiedniu) – austriacki kompozytor okresu klasycyzmu. Pierwszy z tzw. trójki klasyków wiedeńskich, obok Mozarta i Beethovena.

Haydn był jednym z głównych przedstawicieli klasycyzmu w muzyce oraz jednym z tych, którzy zdefiniowali główne formy muzyczne

Szczególnie interesujące są jego dzieła z okresu 1760-1770, tworzone w stylu Sturm und Drang (niem. burza i napór), który był awangardowym kierunkiem w ramach kultury klasycystycznej, będąc jednocześnie zapowiedzią romantyzmu. W muzyce Haydna objawiło się to stosowaniem niecodziennych akordów, zastosowaniem rzadkich tonacji molowych oraz nieoczekiwanych zmian nastroju.

Jego młodszy brat, Johann Michael, był także wybitnym i cenionym kompozytorem, działającym przede wszystkim w Salzburgu. Drugi brat Johann Evangelist Haydn był tenorem.

Spis treści 1 Młodość 1732-1760 2 Praca u Esterházych 1761-1790 3 Samodzielność twórcy 1791-1809 4 Wybrane dzieła 5 Przypisy 6 Zobacz też

[edytuj] Młodość 1732-1760

Haydn urodził się 31 marca lub 1 kwietnia 1732 w Rohrau, małej wiosce w austriackim Burgenlandzie. Muzykalny i obdarzony pięknym głosem, w wieku ośmiu lat został przyjęty do chóru przy katedrze św. Stefana w Wiedniu. Tam kształcił się w grze na skrzypcach i fortepianie. Po przejściu mutacji musiał opuścić chór i zaczął zarobkować jako muzyk w Wiedniu.

[edytuj] Praca u Esterházych 1761-1790

W roku 1761 Haydn został zatrudniony jako nadworny kompozytor i wice-kapelmistrz na dworze arystokratycznej rodziny Esterházy. Pozostał w jej służbie przez ponad 30 lat - do 1790 roku zdobywając w tym czasie ogromną sławę. W 1766 roku Haydn został jedynym kapelmistrzem, w roku tym zmarł bowiem główny kapelmistrz Gregor Joseph Werner (1693-1766), który nie pałał do kompozytora sympatią. Maria Teresa Habsburg wielokrotnie słuchała symfonii Haydna w zamku Esterházy w Eisenstadt.

Haydn pracował zarówno w pałacu Eszterháza na Węgrzech, jak i w Eisenstadt.

[edytuj] Samodzielność twórcy 1791-1809

Przez współczesnych uznawany był za jednego z najwybitniejszych kompozytorów epoki zwłaszcza w zakresie muzyki instrumentalnej i zdobył ogólnoeuropejską popularność, która objawiła się między innymi gościnnymi występami, na przykład w Londynie. Do Londynu pojechał, gdy w 1790 roku zmarł jego mecenas Nikolaus I. Joseph Książę Esterházy, którego następca zwolnił kompozytora. Pomysł udania się do Anglii posunął mu impresario Johann Peter Salomon. W Londynie Haydn był dwukrotnie; w 1791-1792 i 1794-1795.

Haydn był osobistym przyjacielem Mozarta, z którym podziwiali się nawzajem. Znał też młodszego od siebie Ludwiga van Beethovena, który uważał go za swojego mistrza i nauczyciela. Haydn zaprzestał komponowania w 1803 na sześć lat przed śmiercią. Do jego ostatnich dzieł należą wspaniałe oratoria Stworzenie świata i Pory roku. Haydn pozostawił po sobie olbrzymi katalog dzieł (zobacz tabela obok), z których wiele weszło na stałe do kanonu muzyki klasycznej. Zmarł 31 maja 1809 w Wiedniu.

[edytuj] Wybrane dzieła

• Symfonia nr 6 D-dur "Poranek" (Le matin)
• Symfonia nr 7 C-dur "Południe" (Le midi)
• Symfonia nr 8 G-dur "Wieczór" (Le soir)
• Symfonia nr 30 C-dur "Alleluja"
• Symfonia nr 43 Es-dur "Merkury"
• Symfonia nr 45 fis-moll "Pożegnalna"
• Symfonia nr 73 D-dur "Polowanie" (La chasse)
• Symfonia nr 82 C-dur "Niedźwiedź" (L'ours)
• Symfonia nr 85 B-dur "Królowa" (La reine)
• Symfonia nr 92 G-dur "Oksfordzka"
• Symfonia nr 94 G-dur "Niespodzianka"
• Symfonia nr 100 G-dur "Wojskowa"
• Symfonia nr 101 D-dur "Zegarowa"
• Symfonia nr 104 D-dur "Londyńska"
• 24 koncerty fortepianowe
• Koncert na róg nr 1 D-dur
• Koncert na róg nr 2 D-dur
• Koncert na wiolonczelę C-dur
• Koncert na wiolonczelę D-dur
• Koncert skrzypcowy nr 1 C-dur
• Koncert skrzypcowy nr 2 D-dur
• Koncert skrzypcowy nr 3 A-dur
• Koncert skrzypcowy nr 4 G-dur
• Koncert na trąbkę Es-dur
• Stabat mater g-moll
• Siedem słów Zbawiciela na krzyżu
• Oratorium Powrót Tobiasza
• Oratorium Stworzenie świata
• Oratorium Pory roku

Utwory Haydna zostały skatalogowane przez holenderskiego muzykologa Antoniego von Hoboken. Katalog Hobokena jest ułożony systematycznie (wg gatunków muzycznych). Używa się skrótu Hob. (czasem tylko H), np:

Hob. I:104 – Symfonia nr 104

Hob. XXVIII:12 – opera Armida

[edytuj] Przypisy

1. ↑ 104 numerowane plus Symfonia koncertująca B-dur (Hob. I/105) plus Symfonia D-dur (Hob. I/106) i dwie B-dur: tzw. A (Hob. I/107) i B (Hob. I/108). Należy zwrócić uwagę, iż w przypadku trzech ostatnich (napisanych przez Haydna dość wcześnie, bo w latach 1760.), jak i Symfonii Concertante numerów nie stosuje się, stąd częsty błąd polegający na przypisywaniu Haydnowi tylko 104 symfonii, zgodnie z numerem ostatniej numerowanej.

[edytuj] Zobacz też

• Hymn ludowy, autor: Joseph Haydn