Kaukaz (pasmo górskie)
Z Wikipedii
Kaukaz (nazywany także Wielkim Kaukazem) - pasmo górskie w zachodniej Azji pomiędzy Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim. Leży na terenie Rosji, Azerbejdżanu i Gruzji.
Długość wynosi około 1500 km, szerokość wynosi 110-180 km. Powierzchnia około 440 tys. km².
Kaukaz dzieli się na:
- Kaukaz Zachodni - najwyższy szczyt: Dombaj Ulgen o wysokości 4047 m n.p.m.
- Kaukaz Środkowy - najwyższe szczyty: Elbrus o wysokości 5642 m n.p.m., Dych-Tau - 5203 m n.p.m., Kazbek - 5047 m n.p.m.
- Kaukaz Wschodni - najwyższy szczyt: ''Tebulosmta o wysokości 4494 m n.p.m.
Kaukaz jest fałdowym górotworem alpejskim o skomplikowanej budowie geologicznej. Część środkową tworzą krystaliczne skały prekambryjskie i paleozoiczne (głównie osadowe), pozostały obszar zbudowany jest z mezozoicznych łupków, piaskowców, wapieni i skał wulkanicznych. Najwyższe szczyty są stożkami wygasłych wulkanów (Elbrus i Kazbek). Występują tu częste trzęsienia ziemi.
Kaukaz tworzy zwarty, wysokogórski łańcuch z poprzecznymi grzbietami, pomiędzy którymi leżą liczne doliny i kotliny. Ku północy rozciąga się tzw. Przedkaukazie, którego zachodnia część to Nizina Kubańska, środkowa część to Wyżyna Stawropolska i Równina Groznieńska, zachodnia część to południowy fragment Niziny Nadkaspijskiej. Zbocza południowe Kaukazu opadają stromo, na zachodzie - do Niziny Kolchidzkiej i wybrzeży Morza Czarnego, w środkowej części - do szeregu wyżyn i kotlin, na wschodzie - do Niziny Kurańskiej, od południa ograniczone Małym Kaukazem.
Na Kaukazie panuje klimat wysokogórski o wyraźnie zaznaczonej piętrowości. Stanowi wyraźną granicę klimatyczną: na zboczach północnych panuje klimat umiarkowany ciepły (o cechach kontynentalnych), a na zboczach południowych panuje klimat podzwrotnikowy (o cechach śródziemnomorskich). Ilość opadów maleje ku wchodowi, od 3000 mm do 300-3500 mm rocznie. Powyżej wysokości 2900 do 3500 m n.p.m. występują wieczne śniegi i lodowce o powierzchni około 2 tys. km². Ilość lodowców wyraźnie maleje w kierunku wschodnim ze względu na mniejszą sumę opadów rocznych.
Sieć rzeczna jest tu gęsta, wykorzystywana do celów energetycznych oraz do nawadniania. Głównymi rzekami są: Kura, Suła, Terek i Kuma (zlewisko Morza Kaspijskiego), Rioni (uchodzi do Morza Czarnego) i Kubań (uchodzi do Morza Azowskiego). Liczne źródła mineralne.
Piętrowa strefowość roślinna: do lasów zimozielonych u podnóża, poprzez lasy liściaste i iglaste do wysokości 2000-2200 m n.p.m., kosodrzewiny i hale do wysokogórskich turni.
Kaukaz jest zasobny w bogactwa naturalne, zwłaszcza w ropę naftową i gaz ziemny, węgiel kamienny, mangan, wolfram.
Liczne ośrodki turystyczne i uzdrowiska: Soczi, Kisłowodzk, Piatigorsk, Żelaznowodzk, Przyelbrusie. Stosunkowo gęste zaludnienie wynoszące kilkadziesiąt osób na km². Kaukaz zamieszkuje kilkaset różnych grup etnicznych, w tym przedstawiciele tzw. kaukaskiej rodziny językowej.
Istnieje kilka przyjętych granic między Azją a Europą na odcinku między Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim. Jedna z nich zakłada, że granica biegnie szczytami Kaukazu - wówczas Elbrus należałoby traktować jako najwyższy europejski szczyt. Zobacz więcej: granica Europa-Azja.
