Kościół św. Mikołaja w Chełmży

Z Wikipedii

Kościół św. Mikołaja w Chełmży – najstarszy kościół z cegły w Chełmży.

[edytuj] Kościół do 1827 r.

Parafia i kościół św. Mikołaja jest najstarszym sakralnym budynkiem w Chełmży, powiązanym z chrześcijaństwem. Pierwotny drewniany kościół mógł istnieć już w X w. Aż do XIX w. pełnił funkcję kościoła parafialnego. Istniał on przed powstaniem diecezji chełmińskiej, gdyż w akcie erekcyjnym katedry został wraz z uposażeniem podporządkowany kapitule- w roku 1248.

Przebudowa z konstrukcji drewnianej polegająca na pobudowaniu wpierw prezbiterium, przylegającym do drewnianego korpusu zdaje się mieć uzasadnienie i występuje w podobnych przypadkach na Pomorzu. Z analizy dokumentów wynika, że budowę z cegły ukończono w 1150 roku. Kościół wielokrotnie przebudowywano i odbudowywano.

Jest to trójnawowy, krzyżowy, ceglany gotyk, z ciężką od frontu niewykończoną wieżą krzyżackiego typu. Wnętrze kościoła, o dwóch kaplicach: pierwsza, św. Wawrzyńca, która służyła przy pogrzebach biskupów lub kanoników, druga kaplica była pod wezwaniem św. Barbary. Kościół miał przebudowywany korpus i dobudowaną wieżę- nie wykluczone jest ukrycie kościelnej starej sylwetki bo była ona umieszczana na starych mapach. Siedem ołtarzy oprócz ołtarza wielkiego znajdowało się we wnętrzu kościoła.

Po rozbiorach w 1824 r. kościół ów został zakupiony przez Króla Prus i 24 sierpnia 1827 r. przekazano miejscowej gminie ewangelickiej.

[edytuj] Wyposażenie kościoła św. Mikołaja w 1827 roku

W dn 24 września 1827 r. kościół św. Mikołaja stał się zborem ewangelickim. Z wyposażenia przyjęto i obiecano zachować następujące przedmioty:

1. Ołtarz główny.
2. Ambony.
3. Organy dziesięciorejestrowe.
4. Trzy dzwony z wieży.

Koniecznie powiedzieć trzeba o ołtarzach kościoła: [...] Siedem ołtarzy oprócz ołtarza wielkiego zdobiło wnętrze kościoła. Główny ołtarz fundowany przez zamożną rodzinę burmistrza miasta o nazwisku Żuławy w roku 1612, przedstawiał Matkę Bożą w otoczeniu św. Barbary i św. Katarzyny, w środku wielki obraz hołdu św. Trzech króli. Mniejszy ołtarz św. Jana Nepomucena sprawiło bractwo piwowarów, ołtarz św. Barbary bractwo rybaków, ołtarz Matki Bożej Bolesnej bractwo szewskie, ołtarz św. Huberta bractwo robotników, ołtarz św. Walentego bractwo kuśnierzy, ołtarz Matki Bożej Różańcowej, bardzo liczne bractwo tejże nazwy, ołtarz św. Franciszka Ksawerego bractwo krawieckie, ołtarz św. Rocha bractwo tkackie. Pieczę i starania nad ołtarzem miały poszczególne bractwa, których tyle bywało, ile ołtarzy. Prawie wszystkie ołtarze, oprócz głównego ołtarza, przeniesiono przed zabraniem kościoła przez ewangelików do katedry.[...]^[1]

[edytuj] Obecne wyposażenie kościoła św. Mikołaja

Kościół św. Mikołaja powrócił do Kościoła Katolickiego po zakończeniu II wojny światowej. Według P. Bireckiego w 1945 roku zostały ponownie przeniesione do kościoła św. Mikołaja następujące elementy wyposażenia: cztery XVIII wieczne ołtarze, które stanęły przy filarach międzynawowych. [...] Są to: ołtarz św. Stanisława Kostki i św. Antoniego, z postacią św. męczennicy w zwieńczeniu, drugi ze św. Rochem w części nastawy, trzeci z obrazem św. Trójcy w typie Tronu Łaski i czwarty, ostatni, ze św. Barbarą, której wizerunek zdobi trybowana, rokokowa sukienka. [...] W kościele św. Mikołaja w czasie protestanckiej opieki został zakupiony instrument organowy, zbudowany na zlecenie protestantów przez Orgelbauanstalt A. Terletzki – Ed. Wittek z Elbląga w 1905 roku.^[2]

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• P. Birecki, Dzieje sztuki w Chełmży, Chełmża 2001.
• Architektura gotycka w Polsce, pod red. Teresy Mroczko i Mariana Arszyńskiego, Warszawa 1995.
• Artykuł o kościołach Chełmży, zamieszczony w Posłańcu błogosławionej Juty, Kalendarzu kościelnym dla parafii Chełmżyńskiej na rok 1928, wyd. przez ks. Szydzika.
• Stanisław Kujot; Kto założył perwsze parafie. cz. druga, Toruń 1904