Kościół św. Mikołaja w Toruniu
Z Wikipedii
| Kościół św. Mikołaja w Toruniu | |
 Pozostałości kościoła, w tle zachowany fragment klasztoru (kaplicy św. Katarzyny) |
|
| Data budowy | XIII-XIV w. |
| Data zburzenia | 1834 |
| Wyznanie | Kościół rzymskokatolicki |
| Rodzaj | kościół klasztorny |
| Wezwanie | św. Mikołaja |
| Architekt | nieznany |
| Budulec | cegła |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Kościół św. Mikołaja i klasztor dominikanów w Toruniu, nieistniejący już, gotycki zespół klasztorny w Toruniu, wzniesiony w 1334, rozebrany w 1 połowie XIX w. Była to największa budowla toruńskiego Nowego Miasta.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Dominikanie zostali sprowadzeni do Torunia w 1263 na podstawie przywileju wydanego przez wielkiego mistrza krzyżackiego Anno von Sangershausen i otrzymali teren znajdujący się wtedy poza miastem, choć graniczący z murami miejskimi. Gdy w 1264 roku lokowano Nowe Miasto Toruń, dominikanie znaleźli się w jego północno-zachodnim narożniku. Zajmowali działkę ograniczoną od południa i od wschodu dzisiejszymi ulicami Most Pauliński, Zaułek Prosowy i Dominikańską, a od północy i zachodu murami miejskimi. Prawdopodobnie przed 1285 ukończono budowę kościoła, a kolejne prace budowlane są prowadzone w latach 30. XIV w. Zabudowania były wielokrotnie uszkadzane w wyniku wojen, pożarów i uderzeń piorunów (m.in. bombardowania przez oblegające Toruń wojska polskie w 1658 oraz Szwedzkie w 1703 r., pożary w 1423 i 1764, oblężenia w czasie wojen napoleońskich w 1809 i 1813 r.). W 1820 zakon uległ kasacie, w ciągu kolejnych lat w kościele urządzono magazyn, a w 1834 ostatecznie go rozebrano.
[edytuj] Opis
Wygląd zespołu klasztornego jest znany dzięki rysunkom G.F. Steinera z 1743 r. i Georga Cuny'ego z lat 20. XIX w. Kościół był dwunawową halą z wielobocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium. Nieco węższa nawa południowa była od wschodu zakończona wielobocznie zamkniętą kaplicą św. Jacka. Nawy były nakryte wspólnym wysokim dachem dwuspadowym, podobnie jak prezbiterium. Od zewnątrz bryła budowli była opięta dwuskokowymi skarpami sięgającymi korony murów, w prezbiterium ustawionymi gęściej niż w korpusie. Pośrodku wschodniego szczytu korpusu wyrastała ośmioboczna wieżyczka, podobna do wieżyczek we wschodnim szczycie kościoła NMP. Od północy do kościoła przylegał klasztor z kwadratowym krużgankiem arkadowym. Na podstawie zachowanych rysunków można stwierdzić, że budynki klasztorne były jeszcze przed rozbiórką w dużej części gotyckie, z wyjątkiem refektarza, który posiadał manierystyczną szatę zewnętrzną (boniowanie w dolnej części oraz szczyt wolutowy dekorowany pilastrami i sterczynami).
Wnętrze kościoła było bogato wyposażone - oprócz organów z 1685 r. znajdowało się w nim 20 ołtarzy, a według inwentarza z 1738 roku również dziesięć grobowców i osiem nagrobków. Część wyposażenia po rozbiórce trafiła do kościołów w Toruniu i okolicy (m.in. dwa krucyfiksy - Mistyczny i Czarny oraz feretron różańcowy do kościoła św. Jakuba, nagrobek braci Tylickich do kościoła NMP, części ołtarzy do kościołów w Złotorii i Dobrzyniu, łuk tęczowy do Kowalewa). Szereg interesujących gotyckich kwater witrażowych znajduje się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.
Obecnie miejsce zajmowane przez klasztor to tzw. plac podominikański, otoczony murem z odkrytymi i wyeksponowanymi pozostałościami zespołu. W jego północnej części wzniesiono w XIX w. budynki na potrzeby Twierdzy Toruń - tak zwany Nowy Arsenał i piekarnię.
[edytuj] Ciekawostki
Kościół św. Mikołaja był jedyną toruńską świątynią leżącą wewnątrz murów miejskich, która poprzez cały okres Reformacji pozostała w rękach Kościoła katolickiego i nie była użytkowana przez protestantów.
[edytuj] Bibliografia
- Lidia Grzeszkiewicz-Kotlewska, Leszek Kotlewski, Kościół dominikański pw. św. Mikołaja w Toruniu, Toruń, Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego, 1997, ISBN 83-908459-2-X
