Kościół św. Jakuba w Toruniu
Z Wikipedii
| Kościół św. Jakuba w Toruniu | |
 Widok kościoła od strony północnej |
|
| Data budowy | 1309-XV w. |
| Data poświęcenia | XIV w. |
| Wyznanie | Kościół rzymskokatolicki |
| Rodzaj | kościół parafialny |
| Wezwanie | św. Jakub |
| Architekt | nieznany |
| Budulec | cegła |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Kościół św. Jakuba w Toruniu - dawna fara Nowego Miasta Torunia, położona przy wschodnim narożniku Rynku Nowomiejskiego. W związku z potrzebą dopasowania do istniejącej siatki ulic prezbiterium jej nie jest ściśle orientowane, ale skierowane ku północnemu wschodowi. Kamień węgielny pod budowę położył biskup Herman w roku 1309. W tym samym roku rozpoczęto budowę prezbiterium. Do roku 1340 ukształtowano bryłę kościoła, który posiada rzadko spotykany na terenie Ziemi chełmińskiej układ bazyliki trójnawowej, emporowej z łukami odporowymi i wysokimi, ozdobionymi pełzakami (żabkami) i kwiatonami pinaklami. Od 1359 do pierwszej połowy XV w. po bokach korpusu dobudowano kaplice boczne, jednocześnie podwyższając dachy naw bocznych i ukrywając pod nimi łuki odporowe, co pozostawiło widoczne do dziś ślady w elewacji kościoła. Charakterystyczny podwójny dach wieży został zbudowany po pożarze w 1455 r. W 1345 r. prawo patronatu nad kościołem otrzymał klasztor cysterek, z czasem benedyktynek. Od 1557 służył nowomiejskim ewangelikom, w 1667 r. został ponownie przejęty przez benedyktynki (do 1833). W r. 1724 w sąsiedztwie tegoż kościoła rozpoczęły swój bieg wypadki nazwane później tumultem toruńskim. Przebudowany budynek dawnego klasztoru znajduje się po południowej stronie kościoła, z którym kiedyś był połączony szerokim gankiem.
W lipcu 2006 został otwarty odcinek Polskiej Drogi św. Jakuba z Olsztyna do Torunia, prowadzący do kościoła św. Jakuba. W tym kościele odprawiane są również łacińskie msze niedzielne i świąteczne w rycie trydenckim.
Wymiary: długość kościoła - 53 m, wysokość nawy głównej - 20,65 m, wysokość naw bocznych - 9,70 m, wysokość wieży - 49 m, szerokość kościoła 28,80 m.
Spis treści |
[edytuj] Wyposażenie wnętrza
Wnętrze kościoła kryje niezwykle cenny zespół zabytków, z których część została tu przeniesiona w XIX w. po zburzeniu przez Prusaków kościoła dominikanów. Najważniejszymi skarbami z epoki gotyku są: XIV-wieczny krucyfiks tzw. mistyczny, pochodzący z nieistniejącego kościoła św. Mikołaja, XIV-wieczne malowidła ścienne pod wieżą i w prezbiterium, figura Marii z Dzieciątkiem z końca XIV w. w nawie głównej oraz symultaniczny obraz pasyjny z lat około 1480-1490. Szczególnym kultem wśród flisaków cieszył się tzw. czarny krucyfiks z 1 poł. XV w., czczona była też figura Matki Boskiej Różańcowej z ok. 1500 r. W Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie znajduje się m. in. drewniana figura Chrystusa w Ogrojcu z ok. 1400 r. (z kaplicy dobudowanej przy wieży), obraz Madonny z Dzieciątkiem z około 1440 r., gotyckie cyborium i 2 krzyże relikwiarzowe.
Z epoki protestanckiej zachował się jeden z najstarszych w Polsce, bogato rzeźbiony i o wysokich walorach artystycznych prospekt organowy z 1611 r., obraz Sąd Ostateczny z 1603 r. (dzieło warsztatu Antoniego Moellera z Gdańska) i chrzcielnica. Większość ołtarzy (w tym kilka przeniesionych z rozebranego kościoła dominikanów św. Mikołaja) pochodzi z XVIII w. i prezentuje wysoki poziom toruńskiej snycerki barokowej. Z XVIII w. pochodzi też ozdobny łuk tęczowy u wejścia do prezbiterium (1733), ambona (1770) i szereg obrazów w kaplicach bocznych. Wśród wcześniejszych obrazów szczególnie interesujące jest Ukrzyżowanie, dzieło Bartłomieja Strobla z 1634, przeniesione z dawnego klasztoru sióstr przy kościele Św. Ducha nad Wisłą. W 2006 r. zakończył się kilkuletni remont ołtarza głównego z 1732, z obrazem Św. Jakuba Starszego. Neogotyckie witraże we wschodnich oknach prezbiterium wykonała firma Franz Binsfeld z Trewiru (1913-1914). Epitafium upamiętnia biskupa diecezji łuckiej Adolfa Piotra Szelążka, pochowanego w tym kościele, obsługiwanym wówczas przez księży z jego diecezji.
Według niepotwierdzonej źródłowo tradycji w latach około 1342-1345 powstać miały organy, jedne z pierwszych ma Pomorzu. Przypuszczano, że mogły znajdować się na emporze w prezbiterium. Ich twórcą był franciszkanin Paweł Wenchen, późniejszy budowniczy organów w bazylice św. Piotra w Rzymie. Podczas wojny północnej w 1703 r. wojska szwedzkie zarekwirowały 2 największe dzwony. Jeden z nich, zwany Thornan znajduje się w katedrze w Uppsali.
[edytuj] Bibliografia
- Liliana Krantz-Domasłowska, Jerzy Domasłowski, Kościół świętego Jakuba w Toruniu, Toruń, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2001 ISBN 83-87639-41-9
- Malarstwo gotyckie w Polsce, pod red. Adama S. Labudy i Krystyny Secomskiej, Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2004, ISBN 83-7181-318-X
