Kościół św. Wojciecha w Jeleśni
Z Wikipedii
Kościół św. Wojciecha w Jeleśni – kościół parafialny pw. św. Wojciecha w Jeleśni. Znajduje się on w górnej części wsi, przy drodze głównej, prowadzącej na granicę polsko-słowacką w Korbielowie.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Kościół pw. św. Wojciecha w Jeleśni nie jest pierwszym kościołem w Jeleśni. Pierwszy został zbudowany w 1584 przez mieszkańców wsi, tzw. roli Witkowej. Należał on do fary kościoła żywieckiego pw. Narodzenia Panny Marii. W 1584 Jan Wayzer z Kubina wykonał do kościoła dzwon, na którym został wyryty napis: "Vox mea, vox vitae, voco vos, ad sacra venite Anna 1584" ("Głos mój, głos życia, woła was, do świętości przybywajcie, Roku 1584!").
W 1618 proboszczem kościoła żywieckiego został Wojciech Gagatowski. Ponieważ Jeleśnia należała do fary żywieckiej, więc tenże proboszcz zbudował na miejscu drewnianego kościoła, który z nieznanych przyczyn spłonął, nowy kościół ze składek parafian. Nazwał go swoim imieniem, powierzając go opiece św. Wojciecha. W 1628 roku kościół został erygowany przez komisarza biskupiego Jerzego Królikowskiego, a poświęcony przez księdza Tomasza Oborskiego w 1636. Po erekcji kościół jeleśniański został odłączony od parafii żywieckiej i stał się odrębną parafią. W 1668 Lotaryńczyk ulał drugi dzwon do kościoła jeleśniańskiego.
W 1685 ks. Sebastian Chabowski sprowadził nowy dzwon do kościoła. Znajdował się na nim napis: "Vox mea sonatin ansibus tuis. Anno 1685" ("Głos mój rozbrzmiewa w uszach twoich"). W 1687 ks. Sebastian zmarł i pochowany został w kościele. Na jego grobie, wybudowanym w 1680, znajdują się słowa po łacinie:
"Grób ten zbudowano w roku Pańskim 1680 dnia 3 czerwca. Dzisiaj mnie jutro tobie! Ktokolwiek wzwyż ku szczytom dążysz, chwały i przepychu pragniesz, przystań tu! Boć jutro może zamknie Parka drogę twego życia. Czcigodny ojciec Sebastian Chabowski, pleban jeleśniański."
9 lutego 1916 w Jeleśni zjawił się oddział żołnierzy austriackich z oficerem, który zawiadomił proboszcza, że ma oddać największy dzwon. Mimo licznych zabiegów nie udało się go uratować. W 1917 zarekwirowano drugi dzwon kościelny, a w 1918 50 cynowych piszczałek z nowych organów.
Od 2001, aż do chwili obecnej, dzięki staraniom obecnego proboszcza, kościołowi przywracany jest dawny wygląd.
[edytuj] Zbiory
Kościół posiada pięć ołtarzy: Ołtarz Wielki (z 1887), Ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa, Ołtarz MB Częstochowskiej (pierwotnie ołtarz św. Józefa), Ołtarz św. Wojciecha oraz Ołtarz MB Różańcowej. Kościół posiada wieżę kwadratową z uskokami i zaokrągleniami na narożnikach o dwóch kondygnacjach zakończoną zwieńczeniem w postaci kopulastego hełmu. Inne cenne wyposażenie świątyni stanowią dwie kamienne chrzcielnice wykute przez żywieckiego kamieniarza Wojciecha Kucharskiego w 1788 r. oraz 4 konfesjonały późnobarokowe z 1776 uzupełnione dekoracją rzeźbiarską wykonaną w 1790 r. Kościół posiada 2 późnobarokowe feretrony, jeden z 1724 r., drugi wzorowany na poprzednim pochodzi z 1793. Kolejne dwa wykonane są już w stylu rokokowym w 1793 i 1794 r. Z obrazów zachowały się płótna z wizerunkami św. Ignacego Loyoli, św. Jana Kantego i błogosławionej Kunegundy z 1790. Obraz patrona kościoła św. Wojciecha namalowany przez znanego malarza wielu kościołów Żywiecczyzny Antoniego Krząstkiewicza pochodzący z 1857.
[edytuj] Zabytki sztuki
W kościele znajduje się kilka cennych zabytków sztuki. Do najbardziej znanych i cenionych należą:
- ołtarz główny rokokowy z 1790 wraz z krucyfiksem, który może być zasłonięty obrazem świętej Rodziny (krzyż zasłaniany w okresie Adwentu, Bożego Narodzenia, w maju i październiku), pochodzącym z XVIII wieku. Nad wnęką, w której znajduje się krzyż, widnieje napis w języku łacińskim: O, Crux ave, Spes Unica (Witaj Krzyżu, jedyna nadziejo). Cały ołtarz zwieńczony jest kołowym witrażem z podobizną św. Wojciecha, umieszczonym w barokowym wyobrażeniu Boga Ojca. Z tego samego roku pochodzi chrzcielnica (po prawej stronie nawy głównej), na szczycie której znajduje się cherubin z trąbą oraz ambona (po lewej stronie nawy głównej), która zwieńczona jest figurą Chrystusa- Dobrego Pasterza, a na jej odrzwiach znajdują się tablice Dekalogu. Na ambonę można wejść schodami, które prowadzą od zakrystii.
- pięć feretronów z lat 1724-1794 (w 2007 został odnaleziony i poddany renowacji dodatkowy, szósty feretron), które umieszczone są na filarach południowych (nawa północna) i północnych (nawa południowa)
- cztery konfesjonały dębowe, późnobarokowe, z roku 1776, wykonał stolarz z Suchej Beskidzkiej Gabriel Fabiański; znajdują się w nawach bocznych
- chór muzyczny, rokokowy z roku 1785, wykonał stolarz i snycerz żywiecki Józef Pach
- rokokowe drewniane epitafium z malowanym portretem ks. Ignacego Pawluszkiewicza, znajdujące się nad wyjściem z nawy południowej
- dziesięć masywnych figur świętych katolickich umieszczonych: dwie- w prezbiterium, sześć na filarach nawy głównej, dwie pod chórem (emporą)
- obraz "Śmierć Józefa", znajdujący się na południowej stronie prezbiterium (dawniej umieszczony w obecnym ołtarzu Matki Bożej Częstochowskiej)
- dwie kropielnice kamienne w kruchcie z roku 1788 wykonał kamieniarz żywiecki Wojciech Kucharski
- drzwi z kruchty do nawy głównej wykonał J. Pach w roku 1783
- w zakrystii: monstrancja z roku 1779 – dzieło złotników krakowskich Marcina Leszyckiego i Kajetana Jastrzębskiego i dwa ornaty haftowane z wieku XVIII; w 2007 został dokupiony tron pod monstrancję
- w sali zbiorów: strop z polichromowanych desek (kasetonowy z rozetami), pochodzący z dawnego stropu nawy głównej (1702)
- przed renowacją ścian kościoła, na suficie nawy głównej znajdowały się postacie świętych Kościoła katolickiego, które zostały usunięte ze stropu; w prezbiterium znajduje się fresk przedstawiający Ostatnią Wieczerzę (koniec XX wieku)
- we wnęce (na zewnątrz) ustawionej w stronę drogi głównej (na wschód) znajduje się Pieta; dawniej umieszczony był krzyż z postacią Chrystusa.
[edytuj] Organy piszczałkowe
Na chórze, na który prowadzą schody z kruchty, znajdują się 23- głosowe organy piszczałkowe. Instrument posiada 2 manuały oraz pedał, a także tzw. wolne kombinacje. Organy o trakturze pneumatycznej (jedyny taki instrument w dekanacie jeleśniańskim) zostały zbudowane w 1900 przez firmę Otto Rieger z Krnova. Niestety nie ma wzmianek o wcześniejszym instrumencie. Dyspozycja organów jeleśniańskich.
[edytuj] Teren przykościelny
Obok kościoła zachował się fragment dawnego cmentarza przykościelnego. Znajduje się tam 10 płyt nagrobnych kamiennych z zachowanymi napisami i kilkanaście nagrobków (przede wszystkim nagrobki: Artura Zipsera miejscowego nauczyciela (zm. 1881), Józefa Łazarskiego – nauczyciela szkoły ludowej w Jeleśni, poseł do sejmu krajowego galicyjskiego we Lwowie). Pod ścianą zachodnią 4 grobowce miejscowych księży z XX w. Wokół budynku kościoła znajdują się drzewa, uznane przez konserwatora przyrody, za zabytkowe. W latach 90. XX w., w północnej części placu kościelnego, została wybudowana kaplica pogrzebowa.
[edytuj] Konsekracja
23 kwietnia 2004 roku, ksiądz biskup Tadeusz Rakoczy dokonał konsekracji nowego ołtarza w kościele. Na nowo zostały także namaszczone ściany świątyni.
[edytuj] Ciekawostki
- W 1976(?) kard. Karol Wojtyła udzielił młodzieży bierzmowania w tymże kościele.
- W latach 2000-2001 kościół parafialny został wybrany kościołem Wielkiego Jubileuszu 2000 roku.
[edytuj] Parafia św. Wojciecha w Jeleśni
Parafia: Parafia św. Wojciecha w Jeleśni
Dekanat: jeleśniański
Diecezja: bielsko-żywiecka
Metropolia: krakowska
ul. Rynek 2
34-340 Jeleśnia
tel. (033)8636036 lub (033)8633801
Liczba wiernych: ponad 4050
Proboszcz: ks. Jan Jakubek
ks. Tomasz Mikołajek
ks. Piotr Zawarus
(brak wcześniejszych danych)
Halina Hubka (1997-2001, 2003-2004, 2005-2006, 2007)
Radosław Pietrzyk (2001-2002, 2004-2005, 2006)
Józef Urbanik (2007-nadal)
Odpust: ku czci św. Wojciecha: niedziela po 23 kwietnia
Msze święte:
- niedziele, święta: 8.00; 9.30; 11.00; 17.00 (18.00 w okresie letnim)
- dni powszednie: 7.00; 17.00 (18.00 w okresie letnim)
- kaplica w Jeleśni Dolnej: niedziele, święta o 12.15
- kaplica na Mutnem: niedziele, święta o 10.00
[edytuj] Cmentarz parafialny
Parafia może poszczycić się największym w dekanacie jeleśniańskim cmentarzem parafialnym, na tak zwanym "Suchoniowym polu". Do lat 80. XX wieku (a nawet i obecnie) chowani byli mieszkańcy pochodzący z okolicznych wiosek: Krzyżowa, Korbielów, Przyborów, Sopotnia Mała, Sopotnia Wielka, Pewel Wielka a nawet Pewel Mała.
W 2004 roku została "otwarta" nowa część cmentarza.
Na cmentarzu zostali pochowani:
- Magdalena Zawada (nauczycielka, poeta)
- siostra Krzysztofa Pendereckiego, Irena Dybek
- właściciele Starej Karczmy w Jeleśni
- Wojciech Szwed, poseł z przełomu XIX/XX wieku, starający się o utworzenie Szkoły Realnej w Żywcu (obecne I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika)
- Franciszek Basik, żołnierz zastrzelony na Pilsku 1 października 1939 roku
