Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu

Z Wikipedii

Kościół św. Wojciecha we Wrocławiu przy pl. Dominikańskim na Starym Mieście - jeden z największych i najstarszych kościołów gotyckich miasta.

Pierwotnie zbudowany na tym miejscu romański kościół, ufundowany być może przez Bogusława, brata Piotra Włosta, powstał na początku XII wieku i został poświęcony w 1112 świętemu Wojciechowi przez biskupa Żyrosława I. Był to pierwszy kościół na lewym brzegu Odry powstały w czasach jeszcze przed lokacją miasta (przy skrzyżowaniu głównych dróg handlowych znajdowało się tu przedlokacyjne osiedle). Na mocy postanowienia papieża Eugeniusza III z 19 października 1148 kościół św. Wojciecha został przekazany augustianom z Sobótki, równolegle pełniąc funkcję kościoła parafialnego, zaś 17 kwietnia 1226 sprowadzonym z Krakowa dominikanom. W tym czasie rozbudowano kościół od wschodu o późnoromańskie prezbiterium. W czasie najazdu mongolskiego w 1241 zasłużył się dominikański przeor Czesław Odrowąż, później uznany za błogosławionego patrona miasta. Podczas tego najazdu zniszczony został zarówno sam kościół, założony przez bł. Czesława klasztor, jak i prawdopodobnie całe lewobrzeżne miasto.

Około 1250 rozpoczęto odbudowę kościoła, już w stylu gotyckim, jako jednonawowy budynek z transeptem. W 1270 ukończono korpus kościoła, w 1359 ukończono wieżę, w początku XIV w. zbudowano w miejsce dotychczasowego nowe, wielobocznie zamknięte prezbiterium, zaś przed 1487 kościół ponownie powiększono, przedłużając nawę o jedno przęsło od zachodu oraz podwyższając mury o prawie siedem metrów. Zachodnią elewację ozdobiono wydatnym ceraicznym szczytem, który stał się wzorem dla analogicznych form na kościele św. Doroty oraz kościoła Bożego Ciała. Uszkodzony hełm kościoła został przebudowany, zakończono go formą renesansową. W latach 1715-1730 powstała barokowa kaplica błogosławionego Czesława.

Po sekularyzacji zakonu w 1810 kościół przekształcono w parafialny, zaś zabudowania klasztorne, użytkowane jako magazyn, wyburzono w 1900, pozostawiając tylko refektarz, który nakryty dachem mansardowym stanowi obecnie osobny budynek. W czasie II wojny światowej kościół został silnie zniszczony. Pierwszy etap odbudowy pod kierunkiem Jerzego Rzepeckiego miał miejsce w latach 1953-1955. W latach 70. XXw. Maria Teresa Reklewska zaprojektowała dla kościoła nowe witraże, zrealizowane w latach 1981-1982. Rekonstrukcję uwieńczyła odbudowa hełmu w formach wzorowanych na gotyku przez Edmunda Małachowicza. Obecnie (2005) trwa budowa nowych budynków klasztornych według projektu Macieja Małachowicza.