Kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście
Z Wikipedii
| Bazylika kolegiacka w Dobrym Mieście | |
 Kolegiata od strony zachodniej |
|
| Data budowy | 1359-1389 |
| Data poświęcenia | ok.1390 |
| Wyznanie | rzym.-kat. |
| Rodzaj | bazylika mniejsza, kolegiata |
| Wezwanie | Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych |
| Budulec | cegła |
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście - druga co do wielkości świątynia Warmii; tytuł Bazyliki Mniejszej (19 maja 1989).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Kościół jest częścią gotyckiego zespołu kolegiackiego z lat 1357-1389. Biskup warmiński Herman około 1346 r. dokonał ostatecznego rozdziału dóbr biskupich i kapitulnych. Powołał także kolejną kapitułę - kolegiacką, która stała się wkrótce trzecim co do wielkości właścicielem ziemskim na Warmii. Aktem z 20 listopada 1347 kapitułę kolegiacką przeniesiono do Dobrego Miasta włączając do niej miejscowy kościół parafialny. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto około 1359 r. Pod koniec XIV w. w kościele były już co najmniej cztery ołtarze, w 1392 papież Bonifacy IX wystawił bullę odpustową, a w 1396 ufundowano stalle kanonickie. W 1420 wyświęcono nowy ołtarz główny ku czci Krzyża Świętego, Zbawiciela i Wszystkich Świętych.
[edytuj] Architektura
Zabudowania kolegiaty stanowią zwarty czworobok, nieznacznie rozszerzający się ku zachodowi. Część północną zajmuje kościół, od zachodu i południa znajdują się budynki mieszkalne kanoników, od wschodu pozostałość dawnego domu biskupów, zakrystia i brama w kierunku miasta. Druga brama (Młyńska) znajduje się w skrzydle południowym.
Kościół o wymiarach zewnętrznych ok. 61,5 x 25,5 m ma postać trójnawowej hali bez wydzielonego prezbiterium, typowej dla Warmii; wysokość do okapu dachu wynosi 16 m. Od strony zachodniej dostawiona jest wysoka czworoboczna wieża. Pary ośmiobocznych filarów dzielą wnętrze na siedem przęseł przekrytych sklepieniami gwiaździstymi - czteroramiennymi w nawach bocznych i ośmioramiennymi z żebrem przewodnim w nawie głównej.
[edytuj] Wyposażenie
W latach 1872-1882 kościół został poddany regotyzacji. Zniszczono wówczas bezpowrotnie wiele zabytków. Z 15 ołtarzy zachowało się do dzisiaj pięć, kolejne cztery to dzieła pseudogotyckie z końca XIX w..
Ołtarz główny powstał w latach 1743-1748 z fundacji biskupa Adama Stanisława Grabowskiego. Zdobią go monumentalne rzeźby męczenników Wojciecha i Stanisława, dzieło Krzysztofa Perwangera. W zamknięciu nawy południowej znajduje się ołtarz mariacki - tryptyk z ok. 1430. W nawie północnej - późnogotycki tryptyk św. Anny z około 1500 z rzeźbioną grupą św. Anny Samotrzeć. Przy drugim filarze południowym jest ołtarz św. Sebastiana (z 1642) obecnie czczony jako ołtarz Madonny Dobromiejskiej. Po przeciwległej stronie znajduje się ołtarz Trójcy Świętej (koniec XVII w.) z wybitną późnogotycką rzeźbą Tron Łaski z początku XVI w.
Ciekawymi zabytkami są również: ambona powstała w 1693 roku z fundacji biskupa Zbąskiego i dziekana dobromiejskiego Jerzego Ignacego Teschnera, a także ogrodzenie chrzcielnicy z 1670-80 i stalle z 1673 r. ze stopniami w kształcie lwów, zachowane z pierwotnych stalli gotyckich z końca XIV w.
Niewątpliwą atrakcją dla turystów są organy. Posiadają one 49 głosów i 3522 piszczałki. W sezonie letnim organizowane są koncerty.
Biblioteka kapitulna pełni obecnie funkcję muzeum i jest udostępniona zwiedzającym. Można w nim zobaczyć pozostałości dawnego wyposażenia kolegiaty. Bogaty skarbiec i księgozbiór uległ niestety rozproszeniu po ostatniej wojnie. Biblioteka została wywieziona w czasie wojen ze Szwedami.
[edytuj] Ciekawostki
Najstarszym ołtarzem dobromiejskiej kolegiaty jest Tryptyk Mariacki z ok. 1430 roku. Rzeźby ołtarza mariackiego utrzymane są w konwencji stylu Pięknych Madonn. Centralną figurą ołtarza jest tronująca Matka Boża z Dzieciątkiem. W szafie środkowej, po bokach Madonny, umieszczona są cztery figurki apostołów. Pozostali apostołowie występują po dwóch w kwaterach na awersach skrzydeł. Apostołowie trzymają w swoich rękach insygnia męczeńskie lub symbole pełnionej misji w Kościele. W przeszklonej neogotyckiej mensie ołtarza złożone są w barokowym relikwiarzu w kształcie trumny relikwie św. Innocentego. Informuje o tym kamienna tablica inskrypcyjna wmurowana w sąsiednią ścianę. Na tablicy jest napis święte ciało i naczynie z krwią Świętego Innocentego, męczennika według autentycznego rejestru liturgicznego podarowane w Rzymie 1 czerwca 1732 roku Jerzemu Mockiemu, infułatowi żółkiewskiemu i przez tegoż pełnoprawnie przeniesione go kolegiaty dobromiejskiej 29 września 1736 r. w tym ołtarzu spoczywa.
