Kościoły artykularne
Z Wikipedii
Kościoły artykularne (słow. artikulárne kostoly) - grupa drewnianych kościołów protestanckich na Słowacji, które powstały pod koniec XVII i na początku XVIII wieku.
Na terenie Słowacji (ówczesnych Górnych Węgier) nurty reformacji przeniknęły stosunkowo wcześnie głównie za pośrednictwem licznych osadników pochodzenia niemieckiego. W 2. połowie XVII wieku austriaccy Habsburgowie rozpoczęli politykę rekatolicyzacji tych obszarów. W tym okresie doszło do prześladowań miejscowych ewangelików. W 1678 wybuchło antyhabsburskie powstanie kuruców pod dowództwem Imre Thökölyego. Powodzenie tego powstania oraz obawy przed najazdem Turków zmusiły Leopolda I do ustępstw wobec protestantów. Podczas sejmu w Sopronie zatwierdzono kodeks, którego artykuły 25. i 26. zezwalały protestantom na budowę kościołów. Stąd też wywodzi się ich nazwa.
Budowa kościołów artykularnych była ograniczona pewnymi obostrzeniami:
- w każdym komitacie mogły powstać tylko dwa takie kościoły
- musiały być budowane poza granicami osady
- do ich budowy nie można było używać kamienia ani żelaza, wolno było budować z drewna
- nie mogły posiadać wieży ani dzwonów
- wejście musiało znajdować się po przeciwnej stronie niż osada
Obecnie zachowało się na Słowacji pięć kościołów artykularnych:
- w Świętym Krzyżu koło Liptowskiego Mikulasza - najciekawszy przykład tego typu architektury, wybudowany pierwotnie w Paludzy w 1693, przeniesiony w latach 1975-1984 po powstaniu zbiornika wodnego Liptovská Mara, może pomieścić ponad 4 tys. wiernych;
- w Istebném (1681) i w Leštinach (1686) na Orawie,
- w Kieżmarku (1717),
- w Hronseku koło Bańskiej Bystrzycy.
