Kieżmark

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°8'18" N 20°25'45" E49.1383333 20.4291667 (Kieżmark)

Kieżmark
Herb
Państwo	Słowacja
kraj	preszowski
burmistrz	Igor Šajtlava
Powierzchnia	24,83 km²
Położenie	49° 8' 18 '' N 20° 25' 45 '' E
Wysokość	630 m n.p.m.
Ludność (2003) • liczba ludności • gęstość	12 798 515,42 os./km²
Nr kierunkowy	0 52
Kod pocztowy	060 01
Tablice rejestracyjne	KK
Miasta partnerskie	Weilburg, Lesneven, Kupiškis, Bochnia, Gliwice, Nowy Targ, Zgierz, Lanškroun, Příbram, Hajdúszoboszló
Położenie na mapie kraju Kieżmark
Strona internetowa miasta

Kieżmark (słow. Kežmarok, węg. Késmárk, niem. Käsmark / Kesmark) - miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Spisz. Nazwa miasta pochodzi od niemieckiego złożenia Käsemarkt, oznaczającego "targ serowy".

Miasto leży na wysokości 626 m n.p.m. w Kotlinie Popradzkiej, u ujścia rzeczki Ľubický potok do Popradu. Liczba mieszkańców miasta wynosi 17 241 osób [2002], powierzchnia miasta - 24,83 km². Współrzędne geograficzne - 49°08'01 N, 20°25'35 E.

Przez Kieżmark przebiega droga krajowa nr 77 ze Svidníka do Popradu. W mieście odbija od niej na południe droga lokalna nr 536 prowadząca przez Vrbov do Spiskiego Czwartku. Przez miasto przebiega linia kolejowa ze Starej Lubowli do Popradu.

Spis treści 1 Historia 2 Zabytki 3 Inne atrakcje 4 Miasta partnerskie 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Okolice miasta były zamieszkane już w epoce kamienia, osady istniały tu również w epoce brązu i żelaza, a następnie także w czasach kultury lateńskiej i w czasach rzymskich. Wzmianka z 1190 mówi o klasztorze żeńskim, przy którym prawdopodobnie istniała również niewielka osada. Kieżmark powstał w XIII wieku z połączenia trzech wsi: słowackiej osady rybackiej, osady królewskich strażników granicznych i kolonii niemieckiej. Pierwsza pisemna wzmianka o osadzie Villa (Saxonum aput Ecclesiam) Sancte Elisabeth pochodzi z 1251. W 1269 Kieżmark uzyskał prawa miejskie, a w połowie XIV wieku otoczył się murami obronnymi. W 1380 stał się wolnym miastem królewskim, obdarzanym następnie wieloma przywilejami. Od 1440 w mieście znajdowała się siedziba władz Związku Sasów Spiskich - autonomicznej jednostki administracyjnej Sasów spiskich wyodrębnionej z komitatu spiskiego. 25 kwietnia 1433 Kieżmark złupili husyci, którzy zniszczyli kościoły świętej Elżbiety i świętego Michała z XIII wieku. W 1441 opanowały Kieżmark wojska Jana Jiskry - wodza wojsk królowej Elżbiety, walczącej wówczas z Władysławem Warneńczykiem o panowanie nad Węgrami. Jego wojska opuściły Kieżmark dopiero w 1462.

Na skutek tych wydarzeń postanowiono postawić w mieście obronny zamek i w 1463 rozpoczęto jego budowę. Nie wyszło to jednak miastu na dobre, ponieważ władający zamkiem ród Zapolya od samego początku dążył do podporządkowania sobie miasta. Dokonał tego już w 1530 r. Hieronim Łaski, polski szlachcic w służbie pretendenta do tronu węgierskiego Jana Zapolyi. Później, w 1583 r., miasto przeszło w ręce rodu Thökölych. Kieżmarscy mieszczanie nigdy się nie pogodzili z utratą swobód i po długiej serii zatargów w 1655 r. Kieżmark odzyskał status wolnego miasta królewskiego, a w 1702 r. odkupił zamek od jego panów, co definitywnie zakończyło konflikt.

Uprzywilejowany status w połączeniu z korzystnym położeniem miasta na szlaku handlowym z zachodu na wschód Europy pozwolił miastu na szybki rozkwit. Miasto osiągnęło wysoki stopień zamożności. Już od XV wieku istniało tu około 40 cechów rzemieślniczych, liczba warsztatów sięgnęła 263 w 1715 r. Bogactwo i znaczenie miasta wywoływało również liczne konflikty. Między innymi Kieżmark popadł w ponad stuletni konflikt z niedaleką Lewoczą o prawo składu, którego podłożem była handlowa konkurencja między tymi miastami. Konflikt stał się najsilniejszy w latach 1528-1536, gdy w toku walk między stronnictwami tureckim i habsburskim Kieżmark poparł Jana Zapolyę, a Lewocza - Ferdynanda Habsburga. Wówczas doszło między miastami do walk zbrojnych. Ostatecznie, po śmierci Jana Zapolyi, Kieżmark utracił prawo składu, a Lewocza je zachowała. Kieżmark był przedmiotem walk za czasów powstań antyhabsburskich w XVIII wieku. Nie zahamowało to jednak rozwoju miejskiej gospodarki, zwłaszcza handlu, który kwitł w XVIII i XIX wieku. Od XIX wieku miasto było ośrodkiem przemysłu odzieżowego.

W średniowieczu miasto było konglomeratem narodowości - oprócz Niemców i Słowaków mieszkali tu Węgrzy, Polacy, Żydzi i Rusini. Na początku XVI wieku Kieżmark jednogłośnie przyjął luteranizm. Do rekatolicyzacji miasta doszło pod koniec XVII wieku. Kieżmark przyciągał licznych uczonych, był też ośrodkiem kultury. W 1910 r. miasto liczyło 6,3 tys. mieszkańców, z czego 3,2 tys. Niemców, 1,6 tys. Słowaków i 1,3 tys. Węgrów. W 1918 r. grupa kieżmarskich Słowaków proklamowała niezawisłą Republikę Słowacką. W 1944 r. cała ludność niemiecka, stanowiąca około trzeciej części mieszkańców Kieżmarku, opuściła miasto w ucieczce przed Armią Czerwoną.

[edytuj] Zabytki

Długie i bogate dzieje miasta pozostawiły mu w szczególności zabytkowy zespół miejski o urozmaiconym obliczu architektonicznym - budowle reprezentują wszystkie style począwszy od romańskiego. Szczególnym zabytkiem jest największa na Spiszu późnogotycka bazylika mniejsza pw. Świętego Krzyża z wolno stojącą renesansową dzwonnicą. Innymi znaczniejszymi zabytkami są:

• drewniany ewangelicki kościół artykularny z 1717 - zbudowany poza murami ówczesnego miasta, na fundamentach z cisowych belek; konstrukcji zrębowej, wewnątrz szalowany deskami, z zewnątrz omieciony gliną i bielony; wystrój wnętrza wczesnobarokowy, starsza jest jedynie renesansowa chrzcielnica;
• budynek liceum ewangelickiego,
• biblioteka liceum ewangelickiego,
• późnogotycki zamek i pozostałości miejskich murów obronnych z XV wieku,
• ratusz z 1461, przebudowany na klasycystyczny w 1799,
• barokowy kościół pw. św. Pawła z 1747.
• nowy kościół ewangelicki (tzw. zielony) z lat 1879-1892 wybudowany w stylu klasycystyczno-orientalnym (tzw. nowobizantyjskim), z kaplicą grobową Emeryka Thököly'ego z 1909 r.

[edytuj] Inne atrakcje

Począwszy od 1991 każdego lata w Kieżmarku odbywają się europejskie targi rzemiosła ludowego (Európske ľudové remeslo, EĽRO).

[edytuj] Miasta partnerskie

• Gliwice - Polska
• Nowy Targ - Polska
• Zgierz - Polska
• Bochnia - Polska

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Zdjęcia + info o noclegach
• Nieoficjalna strona miasta
• Targi rzemiosła
• Zamek
• Kościół Świętego Krzyża
• Krótki opis miasta + broszurka w .pdf