Konklawe 1590 (Grzegorz XIV)

Z Wikipedii

Konklawe 8 X – 5 XII 1590 – konklawe, które wybrało Grzegorza XIV na następcę Urbana VII. Na konklawe tym doszło po raz pierwszy do bezprecedensowej ingerencji króla Hiszpanii Filipa II.

Spis treści

1 Pontyfikat Urbana VII
2 Lista uczestników
- 2.1 Nieobecni
3 Podziały i kandydaci
4 Ingerencja Filipa II
5 Przebieg konklawe
6 Wybór Grzegorza XIV
7 Źródła

[edytuj] Pontyfikat Urbana VII

Urban VII, wybrany na papieża 15 września 1590, okazał się najkrócej panującym papieżem w historii. Zmarł na malarię 27 września po zaledwie 12 dniach pontyfikatu, zanim doszło do jego koronacji. Jego śmierć była szczerze opłakiwana przez rzymską biedotę, której papież zapisał w spadku swój majątek, a nawet przez gminę żydowską.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe po śmierci Urbana VII wzięli udział wszyscy kardynałowie, którzy brali udział w jego wyborze, z wyjątkiem jego samego oraz kardynała Federico Cornaro (zm. 4 października). Ponadto do Rzymu przybył protodiakon Andreas von Österreich. W konklawe wzięło więc udział 53 z 65 kardynałów:

Giovanni Antonio Serbelloni (nominacja 31 stycznia 1560) – kardynał-biskup Ostia e Velletri; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Ceremonii

Alfonso Gesualdo (26 lutego 1561) – kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; prefekt Św. Kongregacji ds. Obrzędów; protektor Portugalii i królestwa Sycylii

Innico d'Avalos d' Aragona (26 lutego 1561) – kardynał-biskup Frascati

Marco Antonio Colonna (12 marca 1565) – kardynał-biskup Palestriny; legat w Campagna e Marittima

Tolomeo Gallio (12 marca 1565) – kardynał-biskup Sabiny

Gabriele Paleotti (12 marca 1565) – kardynał-biskup Albano; arcybiskup Bolonii

Michele Bonelli (6 marca 1566) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; wikariusz generalny Państwa Kościelnego; protektor zakonu dominikanów; wielki przeor rzymskiego przeoratu zakonu joannitów

Girolamo Simoncelli (22 grudnia 1553) - kardynał-prezbiter S. Prisca; administrator diecezji Orvieto

Markus Sitticus von Hohenems (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej

Ludovico Madruzzo (26 lutego 1561) - kardynał-prezbiter S. Anastasia; biskup Trydentu; protektor Niemiec i Hiszpanii

Antonio Carafa (24 marca 1568) - kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski; prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego; bibliotekarz Św. Kościoła Rzymskiego; protektor Maronitów

Giulio Antonio Santori (17 maja 1570) - kardynał-prezbiter S. Bartolomeo all’Isola; Wielki Inkwizytor Najwyższej Św. Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji i Kongregacji ds. Francuskich; arcybiskup Santa Severina; protektor katolików obrządku greckiego oraz zakonu kapucynów

Girolamo Rusticucci (17 maja 1570) - kardynał-prezbiter S. Susanna; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; protektor zakonu cystersów; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Nicolas de Pellevé (17 maja 1570) - kardynał-prezbiter S. Prassede; prefekt Św. Kongregacji ds. Biskupów; arcybiskup Sens

Gian Girolamo Albani (17 maja 1570) – kardynał-prezbiter S. Giovanni a Porta Latina; gubernator Bagnoreggio

Pedro de Deza (21 lutego 1578) - kardynał-prezbiter S. Girolamo degli Schiavoni

Giovanni Vincenzo Gonzaga (21 lutego 1578) – kardynał-prezbiter S. Alessio

Giovan Antonio Facchinetti (12 grudnia 1583) – kardynał-prezbiter SS. IV Coronati

Alessandro Ottaviano de' Medici (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Ciriaco alla Terme; arcybiskup Florencji

Giulio Canani (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Eusebio; biskup Adria

Niccolò Sfondrati (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; biskup Cremony

Anton Maria Salviati (12 grudnia 1583) – kardynał-prezbiter S. Maria della Pace

Agostino Valeri (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Marco; biskup Werony

Vincenzo Lauro (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Clemente; biskup Mondovi; protektor Szkocji

Filippo Spinola (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Sabina; prefekt Kongregacji ds. Zakonów; legat w Umbrii, Perugii i Spoleto

Scipione Lancelotti (12 grudnia 1583) - kardynał-prezbiter S. Salvatore in Lauro; sekretarz Listów Apostolskich

Giovanni Battista Castrucci (18 grudnia 1585) - kardynał-prezbiter S. Maria in Aracoeli; arcybiskup Chieti; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości

Ippolito de Rossi (18 grudnia 1585) - kardynał-prezbiter S. Biagio dell’Anello; biskup Pawii

Domenico Pinelli (18 grudnia 1585) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; legat papieskich galer

Ippolito Aldobrandini (18 grudnia 1585) - kardynał-prezbiter S. Pancrazio; wielki penitencjariusz

Girolamo della Rovere (16 listopada 1586) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; arcybiskup Turynu

Girolamo Bernerio (16 listopada 1586) - kardynał-prezbiter S. Maria sopra Minerva; biskup Ascoli-Piceno; protektor zakonu serwitów

Antonio Maria Gallio (16 listopada 1586) - kardynał-prezbiter S. Agnese in Agone; biskup Perugii; protektor Sanktuarium Loreto; legat w Romanii

Costanzo Buttafoco da Sarnano (16 listopada 1586) – kardynał-prezbiter S. Pietro in Montorio

William Allen (7 sierpnia 1587) – kardynał-prezbiter S. Silvestro a Martino ai Monti

Scipione Gonzaga (18 grudnia 1587) – kardynał-prezbiter S. Maria del Popolo; tytularny patriarcha Jerozolimy

Antonio Maria Sauli (18 grudnia 1587) - kardynał-prezbiter SS. Vitale, Gervasio e Protasio; arcybiskup Genui

Giovanni Evangelista Pallotta (18 grudnia 1587) - kardynał-prezbiter S. Mateo in Merulana; arcybiskup Cosenza; pro-datariusz Jego Świątobliwości; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej i prefekt Fabryki Św. Piotra

Juan Hurtado de Mendoza (18 grudnia 1587) – kardynał-prezbiter S. Maria Transpontina

Giovanni Francesco Morosini (15 lipca 1588) - kardynał-prezbiter S. Maria in Via; biskup Brescii; protektor Węgier

Mariano Pierbenedetti (20 grudnia 1589) - kardynał-prezbiter SS. Marcellino e Pietro; biskup Martorano

Gregorio Petrocchini (20 grudnia 1589) – kardynał-prezbiter S. Agostino

Andreas von Österreich (19 listopada 1576) – kardynał-diakon S. Maria Nuova; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; biskup Konstancji; biskup-koadiutor Brixen; protektor Austrii

Simeone Tagliavia d'Aragona (12 grudnia 1583) – kardynał-diakon S. Maria degli Angeli; wice-protektor Hiszpanii

Francesco Sforza di Santa Fiora (12 grudnia 1583) - kardynał-diakon S. Maria in Via Lata

Alessandro Peretti Montalto Damasceni (13 maja 1585) - kardynał-diakon S. Lorenzo in Damaso; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; legat w Bolonii; opat komendatoryjny Farfa; protektor Polski

Girolamo Matei (16 listopada 1586) - kardynał-diakon S. Eustachio; pro-prefekt Św. Kongregacji Soboru Trydenckiego; opat komendatoryjny Nonantola

Benedetto Giustiniani (16 listopada 1586) - kardynał-diakon S. Maria in Cosmedin; pro-kamerling Św. Kościola Rzymskiego

Ascanio Colonna (16 listopada 1586) – kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano

Federico Borromeo (18 grudnia 1587) – kardynał-diakon S. Agata in Suburra

Francesco Maria Bourbon del Monte (14 grudnia 1588) – kardynał-diakon S. Maria in Domnica

Agostino Cusani (14 grudnia 1588) – kardynał-diakon S. Adriano

Guido Pepoli (20 grudnia 1589) – kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano

47 elektorów było Włochami, Deza i Mendoza byli Hiszpanami, Andreas von Austria i Sittich von Hohenems Niemcami, Pellevé Francuzem, a Allen Anglikiem. 23 było nominatami Sykstusa V, 15 – Grzegorza XIII, 6 – Piusa V, 8 – Piusa IV, a jeden – Juliusza III.

[edytuj] Nieobecni

12 kardynałów (2 Hiszpanów, 6 Francuzów, Włoch, Węgier, Niemiec i Polak):

Gaspar Quiroga y Vela (15 grudnia 1578) – kardynał-prezbiter S. Balbina; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii; inkwizytor generalny Hiszpańskiej Inkwizycji

Rodrigo de Castro de Lemos (12 grudnia 1583) – kardynał-prezbiter SS. XII Apostoli; arcybiskup Sewilli

François de Joyeuse (12 grudnia 1583) – kardynał-prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Tuluzy; protektor Francji

Jerzy Radziwiłł (12 grudnia 1583) – kardynał-prezbiter S. Sisto; biskup Wilna

Enrico Caetani (18 grudnia 1585) – kardynał-prezbiter S. Pudenziana; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; tytularny patriarcha Aleksandrii; legat papieski we Francji

Philippe de Lenoncourt (16 listopada 1586) – kardynał-prezbiter S. Onofrio; prefekt Św. Kongregacji Indeksu

Pierre de Gondi (18 grudnia 1587) – kardynał-prezbiter S. Silvestro in Capite; biskup Paryża

Albrecht VII Habsburg (3 marca 1577) – kardynał-diakon S. Croce in Gerusalemme; inkwizytor generalny Portugalskiej Inkwizycji; wicekról Portugalii

Charles III de Bourbon de Vendôme II (12 grudnia 1583) – kardynał-diakon [bez tytułu]; arcybiskup Rouen, administrator diecezji Bayeux

Andrzej Batory (4 lipca 1584) – kardynał-diakon S. Angelo in Pescheria; biskup Warmii; biskup-koadiutor Krakowa

Hughes de Loubenx de Verdalle (18 grudnia 1587) – kardynał-diakon S. Maria in Portico; prefekt Galer Papieskich; wielki mistrz zakonu joannitów

Charles de Lorraine (20 grudnia 1589) – kardynał-diakon [bez tytułu]; biskup Metz

8 mianował Grzegorz XIII, a 5 Sykstus V.

[edytuj] Podziały i kandydaci

Podobnie jak na poprzednim konklawe Św. Kolegium było podzielone na partie nominatów poszczególnych papieży, skupione wokół ich nepotów. Najsilniejsze były partie Sykstusa IV („sykstynianie’), z kardynałem Montalto na czele, i Grzegorza XIII (‘gregorianie”), z kardynałem Francesco Sforza na czele. Liderem nominatów Piusa IV był Sitticus von Hohenems, a Piusa V – dominikanin Bonelli. Silnymi wpływami w kolegium kardynalskim dysponowała Hiszpania (lider jej partii – kardynał Madruzzo) oraz Toskania.

Wśród kandydatów, podobnie jak przed poprzednim konklawe, wymieniano m. in. kardynałów Gallio, Colonna, Serbelloni, Sfondrati, Facchinetti, Santori i Madruzzo. Uważano, że największe szanse ma Sfondrati, a w dalszej kolejności Colonna (popierany przez Montalto) i Santori.

[edytuj] Ingerencja Filipa II

6 października, jeszcze przed rozpoczęciem konklawe, ambasador hiszpański Olivares przekazał kardynałom oficjalne rekomendacje króla Filipa II. Zawierały one dwie listy nazwisk. Na pierwszej znajdowało się siedem nazwisk: Madruzzo, Santori, Facchinetti, Sfondrati, Paleotti, Gallio i Colonna. Król oficjalnie zażyczył sobie wyboru kogoś z tej siódemki. Druga lista zawierała nazwiska aż 30 kardynałów, wobec których Filip II stawiał wyraźne weto. Poddani Madrytu otrzymali zakaz głosowania wbrew rekomendacjom króla. Filip II chciał bowiem zabezpieczyć od strony Stolicy Apostolskiej swoje roszczenia do tronu francuskiego. Choć świeccy monarchowie już wcześniej wielokrotnie i na różne sposoby próbowali wpływać na wybory papieży, tak jawna ingerencja nie miała precedensu. Była zaczątkiem tego, co w XVII uznano za tzw. prawo ekskluzywy.

[edytuj] Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 8 września. Pierwszym znaczącym wydarzeniem było wysunięcie przez Montalto kandydatury Ippolito Aldobrandini. Lider partii hiszpańskiej kardynał Madruzzo, zgodnie z wolą króla Filipa II, skutecznie storpedował tę kandydaturę. Podobny los spotkał zaproponowanych przez Montalto i Sforzę kandydatur della Rovere, Lauro, Salviatiego i Valieriego.

12 października w Rzymie wybuchła plotka, że na papieża wybrano Colonnę. Chociaż rzeczywiście kandydatura ta została wysunięta, nie uzyskała jednak większości, tym razem z powodu opozycji Sforzy (lidera „gregorian”). Hiszpanie również nie byli skorzy do jego popierania - Colonna był wprawdzie wśród wybrańców Filipa II, nieoficjalnie było jednak wiadomo, że zarówno Colonna jak i Gallio nie cieszą się rzeczywistą sympatią Madrytu i ich wybór dla Hiszpanów to raczej ostateczność.

15 października stronnictwo hiszpańskie przejęło inicjatywę i wysunęło kandydaturę swojego lidera Madruzzo. Kandydatura ta spotkała się z silną opozycją ze strony Sforzy, d’Aragony i kardynałów weneckich. Obiekcje przeciw Madruzzo obejmowały bliskie związki z królem Hiszpanii, zły stan zdrowia (podagra), a nawet samo pochodzenie, matka kardynała była bowiem Niemką. Ostatecznie kandydaturę tę pogrzebał sprzeciw Montalto.

Montalto, po odrzuceniu Madruzzo, zaproponował Hiszpanom pięć nazwisk (Aldobrandini, Lauro, Valiero, Salviati i Medici), z których mieli wybrać jedno. Ponieważ oni wszyscy zostali odrzuceni przez króla, nie poparli żadnego. Wskutek przedłużającej się sediswakancji coraz większy chaos panował na ulicach miasta. W ciągu listopada niezgoda wśród kardynałów, zamiast się zmniejszać, zwiększała się. Stronnictwo hiszpańskie głosowało przeważnie na Santoriego, ich przeciwnicy pod wodzą Montalto forsowali Lauro.

Pod koniec listopada większość kardynałów stopniowo zaczęła dochodzić do wniosku, że niezależnie od tego jak oburzająca była ingerencja Filipa II, bez poparcia jego stronników wybór papieża jest niemożliwy i należałoby wybrać kogoś z zaproponowanej przez niego siódemki. 4 grudnia popierany przez Madryt kardynał Paleotti otrzymał 33 głosy, brakowało mu więc tylko 3 do zwycięstwa. Montalto nie życzył sobie zwycięstwa Paleottiego, toteż wspólnie ze Sforzą doszli do wniosku, że aby nie dopuścić do jego wyboru, trzeba poprzeć albo Sfondratiego, albo Facchinettiego, tylko ich bowiem może zaakceptować Hiszpania. Ostatecznie Montalto zdecydował się na Sfondratiego.

[edytuj] Wybór Grzegorza XIV

Rankiem 5 grudnia 1590, po blisko dwumiesięcznym konklawe, jednogłośnie wybrano 55-letniego kardynała Niccolo Sfondrati, biskupa Cremony. Elekt przyjął wybór pod imieniem Grzegorza XIV.