Konstytucja ZSRR
Z Wikipedii
Treść tego hasła może nie być zgodna z zasadami neutralnego punktu widzenia. Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić. |
Związek Radziecki w swej historii od 1922 r. doczekał się trzech Konstytucji: z 1924 (było to raczej uzupełnienie deklaracji o powstaniu ZSRR z 30 XII 1922 r.), 1936 (zwana także konstytucją stalinowską) i 1977 r. Podwaliny pod pierwszą konstytucję ZSRR położyła Konstytucja Rosji z 1918 roku.
Spis treści |
[edytuj] Ważne cechy konstytucji z 1924
- Była to pierwsza radziecka konstytucja o charakterze federalnym. Dołączono do niej, jako druga część, umowę związkową podpisaną 30 grudnia 1922 roku, na mocy której powstał Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.
- Wszystkie państwa Związku mogły z niego swobodnie wystąpić.
- Kompetencje Związku były bardzo szerokie, suwerenność republik związkowych praktycznie nie istniała.
- Władzę ustawodawczą pełnił Centralny Komitet Wykonawczy Rad ZSRR, podzielony na dwie izby – Radę Związku i Radę Narodowości.
- Organem nadrzędnym był Zjazd Rad Delegatów.
- Organem władzy wykonawczej była Rada Komisarzy Ludowych.
[edytuj] Ważne cechy konstytucji z 1936
- Według jej zapisów ZSRR był „socjalistycznym państwem robotników i chłopów”.
- Zlikwidowano Zjazd Rad i CKW ZSRR. Ich kompetencje – uchwalania i zmiany obowiązującej konstytucji, a przede wszystkim ustawodawcze – przejęła Rada Najwyższa ZSRR. Była ona podzielona na dwie izby – Radę Związku i Radę Narodowości.
- Usankcjonowano centralistyczny system zarządzania gospodarką.
- Każdej republice związkowej w dalszym ciągu przysługiwało prawo swobodnego wystąpienia z ZSRR.
- Po raz pierwszy w konstytucji wspomniano o kierowniczej roli Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików).
Konstytucja z 1936 roku była wielokrotnie zmieniania. Ukształtowana ona zasadniczy kształt ustroju ZSRR do końca istnienia tego państwa. Jej prawidłowością były istotne różnice między teorią, a praktyką konstytucyjną:
- System monopartyjny.
- Brak organów ochrony praw obywatelskich – faktyczny brak praw.
- Quasi-przedstawicielski parlament.
- Centralne rządzenie państwem – republiki nie posiadały żadnej samodzielności.
- Najważniejsze organy sprawujące władze – Sekretarz generalny, Biuro Polityczne i Komitet Centralny – znajdowały się w ogóle poza prawem.
[edytuj] Ważne cechy konstytucji z 1977 roku
W konstytucji tej główną zmianą była zmiana kolejności rozdziałów, niektórzy twierdzą że zakończyła ona "wychładzanie" rewolucji październikowej i zaczeła erę stagnacji w ZSRR, co spowodowało upadek.
- Partia komunistyczna była przewodnią siłą społeczeństwa radzieckiego.
- Struktura i kompetencje władzy ustawodawczej i wykonawczej pozostały bez zmian.
W konstytucji znalazł się przepis gwarantujący poszanowanie w ZSRR praw człowieka wynikających z umów międzynarodowych. Znalazł się w niej również art. 39 mówiący o tym, że „korzystanie przez obywateli z praw i wolności nie może przynosić uszczerbku interesom społeczeństwa i państwa’.
[edytuj] Konstytucja ZSRR w czasie pierestrojki i głasnosti
W 1985 Sekretarzem Generalnym KC KPZR został M. Gorbaczow który zainicjował politykę pierestrojki (przebudowy, zmiany stosunków społeczno-politycznych) i głasnosti (jawności życia politycznego), dokonano wtedy bardzo istotnych zmian konstytucji. Reformę konstytucyjną zapoczątkowano w 1988 roku.
- Wprowadzono urząd prezydenta ZSRR w marcu 1990 roku. Była to próba prawnego określenia kompetencji Sekretarza Generalnego. Prezydent miał być głową państwa, wybieraną w wyborach powszechnych na pięcioletni okres czasu, przy czym mógł sprawować swój urząd tylko dwie kadencje. Do jego kompetencji zaliczyć można:
-
- Mianowanie i odwoływanie, na wniosek i za zgodą Rady Najwyższej, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych ministrów oraz bieżące kierowanie pracami rządu.
-
- Prezydent był naczelnym dowódcą sił zbrojnych, najwyższym reprezentantem państwa na zewnątrz, podpisywał umowy międzynarodowe.
-
- Miał prawo wydawania dekretów i rozporządzeń, przysługiwało mu także prawo zawieszania wykonywania aktów normatywnych organów administracji państwowej niższego szczebla oraz zmiany takich aktów, jeśli byłyby one sprzeczne z ustawodawstwem centralnym.
-
- Do jego wyłącznych kompetencji należało wprowadzanie stanu wyjątkowego lub wojennego.
-
- Zjazd Deputowanych Ludowych był drugim, po Prezydencie, organem państwowym powołanym w czasach pierestrojki. Organ ten ukonstytuował się po wyborach z 26 marca 1989 roku, na pierwszej sesji, która odbyła się w dniach 25 maja – 9 czerwca 1989. Zjazd miał kompetencje naczelnej władzy ustawodawczej, Mógł uchwalać i zmieniać obowiązującą konstytucję. Musiał wyrażać zgodę na powołanie premiera. Po raz pierwszy w historii jego uprawnienia nie były już czysto teoretyczne.
[edytuj] Zobacz też
- Konstytucja Rosji z 1918 - pierwsza Konstytucja Rosji bolszewickiej (RFSRR).