Koty (województwo śląskie)

Z Wikipedii


Koty
Województwo	śląskie
Powiat	tarnogórski
Gmina	Tworóg
Sołectwo	Koty
Sołtys	Bernard Kontny
Położenie	50° 33' 04'' N 18° 41' 58'' E
Liczba mieszkańców (1530) • liczba ludności	852
Strefa numeracyjna (do 2005)	032
Tablice rejestracyjne	STA
Położenie na mapie Polski Koty

Koty – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Tworóg.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

[edytuj] Charakterystyka

Ostrzeżenie

Zawartość tej strony może naruszać prawa autorskie

Jeżeli oznaczyłeś tę stronę jako podejrzaną o naruszenie praw autorskich, dodaj link do sekcji zgłoszone artykuły na WP:NPA.

Tekst źródłowy prawdopodobnie pochodzi ze strony:

Link do tej strony został dodany do Wikipedia:Lista NPA.

Wskazówki i informacje

Nie usuwaj tego szablonu. Zostanie on usunięty, jeżeli prawa autorskie tego artykułu zostaną wyjaśnione.
Jeżeli potrafisz, napisz artykuł tak, aby nie naruszał praw autorskich.
Jeżeli posiadasz prawa autorskie do tej treści lub posiadasz zgodę na publikację zgodną z naszą licencją, proszę, napisz o tym fakcie na stronie dyskusji tego artykułu i na stronie Wikipedia:Lista NPA oraz zastosuj procedurę zamieszczania haseł wcześniej opublikowanych.
Jeśli status praw autorskich tego artykułu nie zostanie wyjaśniony, strona ta zostanie usunięta.

Wklejanie materiałów chronionych prawami autorskimi – bez zezwolenia właściciela tych praw – jest pogwałceniem obowiązującego prawa, jest też sprzeczne z ustaleniami Wikipedii. Osobom, które regularnie wklejają takie materiały, może zostać odebrane prawo edycji Wikipedii.

Koty jak również niemal wszystkie inne miejscowości parafii Koty w jej pierwotnym i obecnym zasięgu terytorialnym są starym osiedlem hutniczym. Od końca średniowiecza aż do połowy XIX wieku mieściły się w tu zakłady hutnictwa żelaznego.

[edytuj] Nazwa

Nazwa Koty wywodzi się od średniowiecznego kuźnia nazwiskiem Kot, który na terenie dzisiejszej miejscowości Koty nad rzeką Stołą dawniej zwaną Rybną posiadał kuźnicę. Dzisiejsza nazwa urzędowa Koty nabrała mocy obowiązującej dopiero po ostatniej wojnie. Dawniej nazwa tej miejscowości brzmiała Kot oraz przez pewien czas Kotów, a przed I wojną światową Kotten, a następnie Kottenlust.

[edytuj] Historia

Najstarsze wzmianki o osadzie hutniczej Kot w dokumentach archiwalnych sięgają pierwszej połowy XVI wieku. Pierwotnie cały teren dzisiejszej parafii Koty wraz z Tworogiem należał jako własność do hrabstwa Toszeckiego. Około 1530 pojawia się w starych dokumentach pierwsza wzmianka o istnieniu na terenie leśnej wsi Świniowice dwóch średniowiecznych kuźnic żelaza: Tworogowskiej i Kotowskiej. W latach 1584-1586 zarządzał tymi kuźnicami toszecki pan Fryderyk von Schamberg. Następnie przeszły one w ręce innych panów. W latach 1660-1684 zarządzał nimi hrabia Colonna. Od 1684 przeszły one w ręce hrabiów Verdugo do roku 1756, a od 1758 do 1807 znowu w ręce hrabiów Collona. Za czasów hr. Colonna jak i Verdugo te osady gospodarczo się dobrze rozwijały, a ten rozwój gospodarczy sprzyjał także powstaniu na tych dawnych pustkowiach leśnych nowych kościołów i kaplic.

Na terenie wsi znajdował się wybudowany około 1530 drewniany kościół filialny pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła. Kościół posiadał swoją chrzcielnicę i chór. Kościół przez pewien czas znajdował się w rękach luteranów. Został rozebrany w roku 1714, kiedy to wybudowano nowy kościół istniejący do dziś.

[edytuj] Nazwa i powstanie osady Koty

Miejscowość Koty jak również niemal wszystkie inne miejscowości parafii Koty w jej pierwotnym i obecnym zasięgu terytorialnym są starymi osiedlami hutniczymi. Od końca, bowiem średniowiecza aż do połowy XIX w. Mieściły się w tych miejscowościach średniowieczne zakłady hutnictwa żelaznego. Niektóre z tych miejscowości, w tym także Koty, noszą nawet do dnia dzisiejszego swą urzędową nazwę po swych dawnych, średniowiecznych kuźniach lub właścicielach owych kuźnic żelaza. Tak, więc też nazwa Koty, jak to można w starych źródłowych aktach stwierdzić, wywodzi się od średniowiecznego kuźnia nazwiskiem Kot, który na terenie dzisiejszej miejscowości Koty nad rzeką Słotą dawniej zwaną Rybną, wówczas swą kuźnicę posiadał. Dzisiejsza nazwa urzędowa "Koty" nabrała mocy obowiązującej dopiero po ostatniej wojnie. Dawniej nazwa tej miejscowości, wywodząca się od Kota, brzmiała Kot oraz przez pewien czas Kotów. Przed I wojną światową przechrzczono tę nazwę na Kotten, a następnie Kottenlust, włączając do tej nazwy pobliską miejscowość Wesołą. Najstarsze wzmianki o osadzie hutniczej Kot w dokumentach archiwalnych sięgają pierwszej połowy XVI w. Pierwotnie cały teren dzisiejszej parafii Koty wraz z Tworogiem należał jako własność do hrabstwa Toszeckiego. Około 1530 roku pojawia się w starych dokumentach pierwsza wzmianka o istnieniu na terenie leśnej wsi Świniowice dwóch średniowiecznych kuźnic żelaza: Tworogowskiej i Kotowskiej. W latach 1584 do 1586 zarządzał tymi kuźnicami Toszecki Pan Fryderyk von Schamberg. Następnie przeszły one w ręce innych panów. W latach 1660 do 1684 zarządzał nimi hrabia Colonna. Od roku 1684 przeszły one w ręce hrabiów Verdugo do roku 1756 a od 1758 do 1807 znowu w ręce hrabiów Collona za czasów hr. Colonna jak i Verdugo te osady gospodarczo się dobrze rozwijały, a ten rozwój gospodarczy sprzyjał także powstaniu na tych dawnych pustkowiach leśnych nowych kościołów i kaplic.

[edytuj] Rozwój kościelny

Teren dzisiejszej parafii Koty należał pod względem kościelnym od samych początków do starej parafii Wielowieś. Jednak już w ramach dawniej wielowiejskiej parafii Koty posiadały przez długi czas swój kościół filialny. Kościół ten był drewniany p.w.św. apostołów Piotra i Pawła zbudowany bardzo już dawno, przypuszczalnie roku, 1530 o czym świadczy tablica do dziś dnia zachowana i umieszczona nad główna bramą kościoła. Wymiary dawnego kościoła wynoszą 18.21m. długości a 5.02 m. szerokości. Wewnątrz kościoła ściany są niemalowane i bez wszelkiej ozdoby, sufit jest z belek i kolorowo pomalowanym, podłoga wydylowana. Budowana jest także drewniana zakrystia, ciemna mała i umieszczona po stronie ewangelii. Również po tej samej stronie umieszczona jest drewniana ambona. Kościół posiada drewnianą wieżę, na, której umieszczony jest jeden dzwon, natomiast w aktach z roku 1687 czytamy, że kościół ten posiada już dwa dzwony a ściany od wewnątrz są pomalowane. Dowiadujemy się też, że ten kościółek, chociaż tylko filialny, posiada swoją chrzcielnicę, którą zwykle tylko posiadały kościoły parafialne. Posiadanie przez kościół filialny w Kotach chrzcielnicy było prawdopodobnie podyktowane palącą potrzebą z uwagi na gęste i niebezpieczne lasy, pełne wilków, jakie ograniczały kościół parafialny w Wielowsi od Kotów. Chrzcielnica wykonana jest z wydrążonego pnia, w którym umieszczono miedzianą miednicę. Drewniany kościółek posiadał również chór a w samym kościele pogrzebani byli heretycy. Tu trzeba dla wyjaśnienia zaznaczyć, że kościół filialny w Kotach był przez pewien czas, podobnie jak kościół w Wielowsi w rękach Luteranów. Cmentarz, na którym znajduje się również drewniana kostnica jest ogrodzony parkanem a po rozebraniu ruin starego kościoła pozostały jeszcze przez pewien czas. Na nim, więc przez dłuższy czas grzebani byli sami tylko luteranie, a gdy tych w końcu zabrakło, bo wszyscy mieszkańcy przeszli na katolicyzm, wtedy i niepoczesny już cmentarz zlikwidowano. Stary drewniany kościół wraz z cmentarzem mieścił się na miejscu obecnie ogrodzonym przed główną bramą wejściową cmentarza. Kościół ten służył jeszcze przez kilkanaście lat nowo utworzonej parafii w Kotach, aż w końcu stał się całkowicie nie do użytku i został rozebrany w roku 1714, kiedy to wybudowano w kotach nowy masywny kościół istniejący do dziś.

[edytuj] Powstanie parafii

Parafia Koty powstała przez podział dotychczasowej parafii Wielowieś. Już hrabia Jerzy Leonard Colonna za swoich rządów starał się o duszpasterską opiekę dla ludności hutniczych osiedli tym, Bowiem głównie głównie celu zbudował dla swoich kurników kaplicę św. Antoniego w Tworogu 1666r. I kaplicę Bożego Grobu w Potępie w, 1672r., które obsługiwały kapelan zamkowy. Jednak do formalnego i rzeczywistego utworzenia nowej parafii z siedzibą kościoła parafialnego parafialnego Kotach doszło dopiero za jego zastępcy hr. Jana Franciszka, Juliusza Verdugo, któremu wówczas dziedzictwie przypadły wsie: Wieśniacze, Świbe, Tworóg, Koty i Potępa. Na moc dekanatu erekcyjnego z dnia 13 czerwca 1687r. Jak wydał ówczesny administrator diecezji wrocławskiej Ks.Bp Karol Franciszek Meander, powołano do życia nową parafię Koty.Kościołem parafialnym nowej parafii został mianowany dotychczasowy kościół drewniany,a kościołem filialnym mianowano kaplicę św. Antoniego w Tworogu. Nowo utworzona parafia Koty obejmowała od początku 9 miejscowości: Połomia, Brzeźnica, Hanusek, Brynek, Tworóg, Koty, Wesoła, Potępa, Żyłka wraz z Ziętkiem i Krupskim Młynem. Następnie powstały jeszcze dwie wsie: Nowawieś i Mikołuszka. Pierwsze 4 miejscowości: Połom, Brzeźnica Hanusek i Brynek stanowiły dawniej terytorium średniowiecznej parafii Połom, która od czasów wojny 30-letniej w XVIIw. Przestała istnieć. Siedziba zaś proboszcza nowoutworzonej parafii kotowskiej mieściła się w Tworogu na końcu wsi przy drodze do Kotów w odległości 3000 kroków od kościoła parafialnego a 800 kroków od kaplicy św. Antoniego w Tworogu. Tam wybudowano plebanię wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Pierwszym proboszczem mianowany został Ks. Paweł Nikolaides, Który na razie do czasu wybudowania nowej plebani mieszkał na zamku w Tworogu, podobnie jak zamieszkiwał tam przed nim kapelan pałacowy Ks. Adam Gacelius. W roku 1898 ks.prob.Knosala wybudował nową plebanię przy kościele w Tworogu. To bliskie stosunkowo sąsiedztwo probostwa z kościołem filialnym w Tworogu jak i w ogóle większy rozwój gospodarczy Tworoga sprawiły z czasem, że kościół filialny w Tworogu stał się parafialnym, a kościół par. w Kotach stał się po kilkudziesięciu latach filialnym, zwłaszcza, kiedy w latach 1763 do 1774 ten kościół został zamknięty z powodu groźby zawalenia się. I odtąd dawną parafię kotowską nazwaną tworogowską. Stan taki trwał aż do roku, 1920 kiedy to znowu otworzono nową parafię z osobnym proboszczem w Kotach. Przydzielono jej tylko część tych wsi terenu pierwotnego parafii a mianowicie: Koty, Wesołą, Potępę, Żyłkę, Krupski Młyn i Ziętkiem. Pozostałe miejscowości pozostały przy parafii Tworóg.

[edytuj] Kościół Parafialny

Na terenie nowej parafii Koty znajduje się jeden kościół parafialny oraz stara kaplica Bożego Grobu w Potępie. Obecny kościół parafialny został wybudowany w roku 1714 Postawiono go w sąsiedztwie pierwotnego kościoła drewnianego. Kościół ten zobowiązał się wybudować już hrabia Jan Franciszek Verdugo, gdy w roku 1687 postarał się o utworzenie parafii kotowskiej, bo drewniany kościół chyli się, już wtenczas ku ruinie, ale z budową jeszcze zwlekał aż zaskoczyła go śmierć w roku 1712. Dopiero po śmierci Jego synowie hrabiowie Leopold i Zygfryd Verdugo spełnili w testamencie wolę ojca i wybudowali nowy kościół w roku 1714 Wybudowano go z kamieni i z cegieł cegieł stylu barokowym za sumę 6 tys. florenów. Kościół ten niestety był wadliwie budowany i po kilkunastu latach mury jego rozdarte zostały szparami i ciężkie sklepienie groziło zawaleniu. Wtedy, ze względu na to niebezpieczeństwo, kościół ten w latach 1763 do 1774 był nieczynny, dopiero hrabia Fr.Józef Colonna w roku 1774 dał go gruntownie odremontować oraz wzmocnić, dodając boczne przypory od zewnątrz. W roku 1823 dokonano pierwszego remontu wieży, która przetrwała 109 lat a w końcu groziła zawaleniem. 10.10.1823r. przy obecności wielkiej rzeszy wiernych został uroczyście założony żelazny krzyż na szczycie wielkiej wieży. W roku 1882 powiększono stary cmentarz i ogrodzono murem do dziś dnia istniejącym. W 1883 roku odnowiono kościół od wewnątrz i zewnątrz. W 1907/8 dokonano remontu kościoła, podczas którego zdjęto sędzioły i pokryto dach kościoła dachówkami. Nowsze remonty kościoła odbyły się w latach 1922 i 1931. W roku 1959 po raz drugi dokonano całkowitego remontu wieży, którą pokrywano i wymienioną starą konstrukcję na nową z belek. Wieżę pokryto blachą a w wigilię poświęcenia kościoła ponownie założono stary, lecz odnowiony krzyż na szczycie wieży. W tym samym roku zakupiono również dzwony, które konsekrował J.E.Ks.bp. Wacław Wycisk z Opola. W roku 1964, w związku z jubileuszem 250 lat istnienia kościoła, dokonano remontu kościoła od wewnątrz i odnowiono zabytkowe ołtarze boczne, które mają około 250 lat.W 2000 roku z okazji Roku Jubileuszowego wnętrze kościoła zostało ponownie gruntowane wysprzątane, a ponadto wymienione zostały przewody elektryczne w całej świątyni. Miejmy nadzieję, że świątynia ta będzie służyła kotowskim parafianom przez kolejne kilkaset lat. W 2014r. obchodzić będziemy 300-lecie istnienia naszej świątyni.