Gmina Tworóg

Gmina znajduję się na granicy Ziemi bytomskiej należącej do czarnego śląska i Ziemi lublinieckiej uważanej za część śląska białego. Wiekszość powieszchni gminy porastają lasy będące częścią kompleksu leśnego Lasów Lublinieckich.

3/4 ludności gminy zamieszkuje miejscowości powstałe w Dolinie Stoły, będącej częścią Obniżenia Małej Panwi.

Gleby w Gminie Tworóg to głównie mało żyzne bielice.

Najwyższy punkt gminy, wzgórze przy trakcie z Mikołeski do Bruśka, wynosi 280 m.n.p.m.

Rzeki przepływające przez gminę to:

Gmina Tworóg – warto zauważyć, że główne miejscowości znajdują się w dolinie Stoły. Większość gminy jest pokryta lasami, tylko południowo-zachodni skrawek to tereny rolnicze

[edytuj] Miejscowości

Miejscowości leżące na terenie gminy Tworóg:

[edytuj] Powierzchnia

Według danych z roku 2002, gmina Tworóg ma obszar 124,92 km², w tym:

użytki rolne: 20%
użytki leśne: 70%

Gmina stanowi 19,44% powierzchni powiatu.

Barokowa kaplica w zamkowa, Tworóg

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8157	100	4119	50,5	4038	49,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	65,3

Według danych z roku 2002, średni dochód na mieszkańca wynosił 1240,61 zł.

[edytuj] Historia

Początki osadnictwa sięgają w dolinie Stoły sięgają mezolitu. Badania prowadzone w latach 1928-1934 odkryły w okolicy Boruszowic i Mikołeski zabytki archeologiczne takie jak luźne narzędzia kamienne i rogowe oraz ceramikę neolityczną. Duże zalesienie i marne gleby (bielice) były powodem niewielkiego zaludnienia Obniżenia Małej Panwi i doliny Stoły.

Najwcześniejsze osady na terenie gminy Tworóg powstały w południowej części gminy w XIII wieku. Połomia i Wojska utrzymywały się z rolnictwa, Świniowice z bartnictwa i wypasu świń.

Podczas rozbicia dzielnicowego najeżdżane przez husytów tereny gminy Tworóg należały do księstwa bytomskiego, a po jego podziale do księstwa toszeckiego. Jedynie Połomia znalazła się poza jego granicami.

Powstawanie kolejnych osad śródleśnych w tym terenie związane było z doliną Stoły. W 1417 wzmiankowano kuźnie w Hanusku, a dopiero w XVI wieku także Koty. Sam Tworóg powstał w 1530.

Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, Wojska

W okresie Habsburskiego panowania nad śląskiem powstała Mikołeska (1690). Już w państwie pruskim wzmiankuje się na 1845 r. Nową Wieś.

Obszar gminy Tworóg objęły wszystkie z wyjątkiem pierwszego, powstania śląskie. U schyłku III powstania śląskiego w tworoskim pałacu kwaterował sztab Grupy "Północ" wojsk powstańczych. Na nieszczęście dla ślązaków dążących do połączenia z państwem polskim jedynie Boruszowice i Mikołeska zmieściły się w granicach II RP. Pozostałe miejscowości pozostały w obrębie III Rzeszy.

Dopiero w 1945 w skutek przyłączenia tzw. Ziem Odzyskanych tereny te znalazły się w granicach zależnej od władz radzieckich Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W roku 1951 tereny dzisiejszej gminy Tworóg przeniesiono z powiatu gliwickiego do powiatu tarnogórskiego.

Od 1 kwietna 1991 nastąpił podział gminy Tworóg, z której wydzielono gminę Krupski Młyn.

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Tworóg

ul. Młyńska
- Kapliczka słupowa z końca XIX
ul. Lubliniecka
- Kapliczka z 1812 r. przy rozwidleniu ul. Lublinieckiej i Kotowskiej
- dom mieszkalny na planie koła, z piętrowym ryzalitem, kryty papą z XIX wieku
ul. 1 Maja

Kościół św. Antoniego w Tworogu

- piętrowy dom mieszkalny z wystawkami szczytowymi, konstrukcji szkieletowej z 1910 (wewnątrz mieści się poczta)
- dom mieszkalny z początku XX wieku
- krzyż przydrożny z 1919 r.
- kapliczka z XIX wieku
- kapliczka późnobarokowa podbita gontem i zwieńczona kopułą, z 1796 r.
- dawna oficyna pałacowa z 1 poł. XIX wieku
- Pałac klasycystyczny z 2 poł XVIII wieku, otoczony pozostałościami parku, przebudowywany w 1805 i 1923 r.
pl. Wolności
- grób nieznanego żołnierza polskiego, poległego we wrześniu 1939
- kamienica z ok. 1890 r.
- dawny przytułek fundacji Adolfa Hohenlohe z 1826 (pierwszy przytułek na śląsku)
- krzyż z ok. 1890 r.

Pałac, Tworóg

- cmentarz z początku XIX wieku, z nagrobkami z 1880 r.
- kaplica cmentarna z początku XX wieku
- figura Matki Boskiej Bolesnej z końca XIX wieku
- kościół parafialny pw. św. Antoniego Padewskiego z ołtarzem głównym z XVII wieku, organy klasycystyczne z XIX wieku, przebudowany na styl neobarokowy w 1815-1817
ul. Nowowiejska
- pompa strażacka z ok. 1900 r.
- dwie drewniane chałupy z 1 i 2 poł. XIX wieku
- krzyż przydrożny z ok. 1910 r.
- szkoła podstawowa im. Powstańców Śląskich, ściana frontowa licowana cegłą, na ryzalicie zegar
ul. Kolejowa
- piętrowy budynek mieszkalny z 1880 r.
- murowana wieża wodna o stalowej konstrukcji z 1900 r.
- parterowa nastawnia z 1914 r.
- dworzec kolejowy zbudowany ok. 1860 r. na linii Tarnowskie Góry – Opole, zbudowanej w 1857 r.

Pałac w Brynku

[edytuj] Nowa Wieś Tworoska

ul. Piaskowa
- krzyż z ok. 1910 r.

[edytuj] Koty

ul. Tarnogórska
- krzyż przydrożny z ok. 1900 r.
ul. Lubliniecka
- stodoła drewniana z ok 1900 r.
Wesoła
- kapliczka na cmentarzu cholerycznym z poł. XIX wieku
ul. Szkolna
- drewniane przedszkole z ok. 1925 r.
- dwa domy mieszkalne z końca XIX wieku
- kapliczka z końca XIX wieku
- kapliczka z XVIII wieku
ul. Kościelna
- cmentarz z nagrobkami z końca XIX wieku
- kościół parafialny św. Piotra i Pawła z 1714 fundacji Leopolda i Zygfryda Verdugo z barokowym wnętrzem

[edytuj] Brynek

Ogród botaniczny w Brynku

ul. Zamkowa
- Pałac w Brynku z pierwszej połowy XIX wieku. wraz z całym zespołem pałacowo-parkowym obejmującym m.in ogród botaniczny, kaplice, zabudowę gospodarczą i pałac
ul. Wiejska
- dwa parterowe domy z końca XIX wieku
- dwa przydrożne krzyże z ok 1900 r.
ul. Dworcowa
- dworzec z ekspedycją z 1918 r. wraz z nastawnią szkieletową i budynkami mieszkalnymi z 1923 r.

[edytuj] Hanusek

ul. Chrobrego
- drewniana chałupa i dom z poł. XIX wieku
- krzyż przydrożny z 1902 r.
- krzyż przydrożny z 1898 r.

[edytuj] Boruszowice

ul Batalionów Chłopskich
- budynek z wieżyczką na dachu z ok. 1900 r., na parterze poczta
- przydrożny krzyż dziękczynny, wystawiony w 1946 za ocalenie wsi podczas wojny
ul. Obrońców Pokoju
- budynek z ok. 1910 - reprezentatywny typ domów z okresu Kolonii Fabrycznej
- kościół parafialny p.w.Matki Boskiej Bolesnej w świetlicy fabrycznej z 1910, zaadaprowany do celów sakralnych w 1970 r.
ul. Fabryczna
- Fabryka papieru w halach z 1894-1923 r. Zabytkowe maszyny papiernicze ścieralni i kotłowni z 1929
ul. Traugutta
- kapliczka św.Jana Nepomucena z poł. XIX wieku
- krzyż z 1886 r. z polską tablicą inskrypcyjną
ul. Sosnowa
- piętrowy dom mieszkalny z ok. 1900 r.

[edytuj] Mikołeska

- krzyż przydrożny z 1920 r.
- dom mieszkalny z przełomu XIX i XX wieku

[edytuj] Połomia

ul. 1 Maja
- neogotycki krzyż przydrożny z 1901 r.
- dwie kaplice słupowe z 1900 i 1910 r.

[edytuj] Świniowice

ul. Wiejska
- kaplica z 1932 r.
- chałupa drewniana z 1 poł. XIX wieku, kryta słomą

[edytuj] Wojska

ul. Szkolna
- kaplica z ok. 1900 r.
ul. Powstańców Śląskich
- dwa przydrożne krzyże z 1892 i 1893 r.
- kaplica z końca XIX wieku
- kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, z 1934 r.

[edytuj] Przyroda

Rezerwat Dęby Boruszowickie

Oprócz walorów krajoznawczych na uwagę zasługują pomniki przyrody, w szczególności 40-hektarowy park z 1829 w Brynku, wewnątrz którego znajduje się wspaniały system pałacowy i ogród botaniczny. W parku rośnie 3500 gatunków roślin, jest tu również kompleks wodny, alpinarium i rozarium. Koło Boruszowic leży były Rezerwat Dębów Boruszowickich.

Do walorów turystycznych gminy Tworóg zaliczyć można również suche bory sosnowe z dominującą sosną (70%), modrzew i świerk stanowią 4%, a buk, dąb i inne liściaste drzewa 26%. Z fauny pospolicie występują tutaj dziki, sarny i jelenie, a także bobry, daniele i rysie. Coraz rzadziej pojawiają się wilki, żurawie, bociany czarne i bieliki.

[edytuj] Rekreacja

Teren gminy Tworóg jest nietypowy dla Górnego Śląska. Drobny przemysł nie stanowi zagrożenia ekologicznego, a obecność dużej ilości kompleksów leśnych czyni z niej dobre miejsce wypoczynku.