Kryzys wieku III
Z Wikipedii
Kryzys III wieku – szereg wydarzeń politycznych, militarnych, gospodarczych, i społecznych w dziejach cesarstwa rzymskiego, które miały miejsce między zamordowaniem cesarza Septymiusza Sewera w roku 235 a objęciem władzy przez Dioklecjana w roku 284.
Spis treści |
[edytuj] Symptomy kryzysu
Kryzys III wieku historycy nazywają także "wiekiem anarchii"; "okresem przejściowym", "epoką żołnierzy-cesarzy" i "monarchią wojskową"[1]. Widoczną oznaką kryzysu była destabilizacja polityczna objawiająca się szybko następującymi po sobie zmianami cesarzy, od Sewera poczynając. Większość z nich dochodziła do władzy drogą wojskowych przewrotów, utrzymywała władzę przez kilka miesięcy i ginęła często z rąk własnych żołnierzy w trakcie kolejnego przewrotu. W tym okresie po raz pierwszy zdarzyło się, aby cesarz rzymski zginął w bitwie lub poszedł w niewolę: cesarz Walerian I (253-260) został pojmany przez perskiego króla Szapura I podczas obrony najechanych przez Persów ziem rzymskich, zaś Klaudiusz II Gocki zginął w starciu z Gotami.
W tym okresie miasto Rzym straciło na swym politycznym znaczeniu, ponieważ cesarze większość czasu spędzali w prowincjach, broniąc najechanych ziem; a ponieważ władców obwoływały legiony, cesarz nie potrzebował aprobaty senatu czy ludu rzymskiego. Wielu cesarzy tego okresu nie odwiedziło Rzymu nawet raz w ciągu swoich rządów, rezydując w innych miastach cesarstwa jak Nikomedia, Trewir czy Mediolan.
[edytuj] Kryzys militarny
Kryzys militarny trzeciego wieku związany jest z agresją sąsiadów cesarstwa: perskiej monarchii Sasanidów, która w roku 224 zastąpiła Partów jako władców Persji, oraz naporem plemion północy, głównie Persów. Najazdy barbarzyńców nękały właściwie wszystkie zachodnie i północne prowincje cesarstwa, jak również Kapadocję, Achaję, Egipt i Syrię. Częste zmiany na tronie prowadziły także do walk wewnętrznych i wojen domowych: w latach 258-274 Galia funkcjonowała na wpół niezależnie jako tzw. cesarstwo galijskie pod rządami Postumusa i jego następców.
[edytuj] Kryzys gospodarczy
Potrzeba obrony granic przed najazdami plemion germańskich i armii perskiej zmuszała cesarzy do nadmiernego rozbudowania armii, której koszty utrzymania wzrosły i gospodarka rzymska nie była w stanie ich udźwignąć. System zaopatrywania cesarze narzucali na ludność olbrzymie ciężary fiskalne i uzupełniali braki w skarbcu poprzez tzw. "psucie monety" tj. wypuszczanie w obieg monety, która zamiast szlachetnych kruszców zawierała dużą domieszkę metali nieszlachetnych. "Psucie monety" prowadziło do hiperinflacji, którą próbowano opanować narzędziami gospodarki nakazowej. Z drugiej strony instytucje podatkowe nie chciały pobierać podatku w bezwartościowej monecie, a zamiast tego w produktach. Gospodarka cesarstwa powróciła skutkiem tego do stanu gospodarki towarowej.
[edytuj] Źródła
- Averil Cameron Późne cesarstwo rzymskie ISBN 83-7496-163-8
- P. Brown Świat późnego antyku. Od Marka Aureliusza do Mahometa Warszawa 1991.
