Kultura przedłużycka
Z Wikipedii
Kultura przedłużycka to kultura epoki brązu rozwijająca się w latach 1700-1300 p.n.e. Zaliczana jest do kręgu kultur mogiłowych i kultur pól popielnicowych. Charakteryzuje się szkieletowym i ciałopalnym obrządkiem pogrzebowym i usypywaniem nad grobami kurhanów.
Spis treści |
[edytuj] Chronologia geneza i zanik
Kultura przedłużycka została wydzielona w wyniku naporu ludności kultur mogiłowych na osiadłą ludność wczesnej epoki brązu. Niektórzy, spośród badaczy uważają, ludność owej kultury, można przypisać do grupy śląsko-wielkopolskiej kultury mogiłowej. Ludność kultury przedłużyckiej, została wyparta bądź zasymilowała się z ludnością kultury łużyckiej.
[edytuj] Obszar występowania i kontekst kulturowy
Ludność tej kultury wywodziła się z dorzecza Dunaju. Z czasem rozprestrzeniła się i w dorzeczu Odry i Wisły. Kultura ta występowała na terenie Saksonii, Łużyc, Moraw, Śląska, Wielkopolski, Małopolski, Kujaw i Pomorza Zachodniego.
[edytuj] Charakterystyczne wytwory kulturowe
W ceramice do form przewodnich zaliczana jest ceramika chropowacona z odciskami tekstylnymi oraz ceramika guzowata. Choć nie znaleziono jak dotąd form odlewniczych, przedmioty brązowe są bardzo częstym znaleziskiem na stanowiskach tej kultury. Licznie występują szpile brązowe, których można wydzielić kilkanaście typów m.in. o główce wrzecionowatej, kulistej, tarczkowatej, tulejkowatej, czopowatej. Szpile mają długość nieraz kilkudziesięciu centymetrów. Znajdowane są też inne przedmioty takie jak miecze, sztylety, toporki i brzytwy oraz różnorodne ozdoby: naramienniki brązowe, bransolety mankietowate.
[edytuj] Osadnictwo
We wczesnej fazie nie występowało stałe osadnictwo, co związane jest koczowniczym trybem życia. Ludność zamieszkiwała lekkie obozowiska z przenośnymi konstrukcjami szałasowymi na glebach lekkich, często wydmach. Zmienia się to w fazie klasycznej, gdy dochodzi do stabilizacji osadnictwa. Jednak na terenie Polski nie odnotowano jak dotąd żadnej stałej osady.
[edytuj] Obrządek
Ludność kultury przedłużyckiej we wczesnej fazie kultury praktykowała szkieletowy obrządek kurhanowy. Kurhan składał się z jądra kamiennego oraz pierścieni z kamieni na obwodzie nasypu. Zmarły wyposażony był w przedmioty brązowe, głównie w szpile i bransolety, groty włóczni i strzał. Rzadko spotykano w grobach wyroby kamienne w postaci: grocików strzał, buław oraz toporów. W późnej fazie rozwoju zaczynają się pojawiać groby ciałopalne, co zapewne jest powiązane z szerzeniem się nowych wierzeń pozagrobowych charakterystycznych dla kultur pól popielnicowych. Spalone szczątki składane były początkowo w grobie jamowym, później w popielnicy lub też w trumnie drewnianej. Przedmioty w grobach ciałopalnych były podobne jak w grobach szkieletowych. Występowały także groby płaskie. Groby tego typu zawierały przeważnie pochówek szkieletowy. W ich wnętrzach znajdowały się konstrukcje kamienne, budowane na planie prostokąta, w których składano zwłoki. Nieraz konstrukcje te były znacznych rozmiarów, jak np. w Kleszczewie o wym. 8 x 2 m.
[edytuj] Gospodarka i społeczeństwo
Widoczna jest przewaga pasterstwa, charakterystyczna dla całego kręgu kultur mogiłowych. Metalurgia była dobrze rozwinięta. Widoczne zróżnicowanie społeczne (na podstawie pochówków).
[edytuj] Bibliografia
- Prahistoria Ziem Polskich, tom IV pod redakcją Witold Hensel Wydawnictwo PAN, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, 1979.
- Pradzieje ziem polskich, tom I cz. 2 Epoka Brązu i początki Epoki Żelaza pod redakcją Kmiecińskiego, wyd. PWN Warszawa-Łodź 1989
- Wielka Historia Polski, tom I Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.),Piotr Kaczanowski, Janusz Krzysztof Kozłowski, wyd. Fogra Kraków 1998
- Od neolityzacji do początków epoki brązu przemiany kulturowe w międzyrzeczu Odry i Dniepru VI i II tys. przed Chr. – praca zbiorowa pod redakcja Janusza Czebreszuka, Mikoly Kryvalceviča, Przemysława Makarowicza, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Instytut Prahistorii. Poznań : Wydaw. Poznańskie, 2001
- Encyklopedia historyczna świata tom I: Prehistoria, praca zbiorowe, opracowanie naukowe prof. Dr hab. Janusz K. Kozłowski, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres , Kraków 1999
- Kultura pradziejowa na ziemiach Polski zarys, Jerzy Filip Gąssowski, PWN, Warszawa 1985
