Laurence Sterne

Z Wikipedii

Laurence Sterne (ur. 24 listopada 1713 w Clonmel w Irlandii, zm. 18 marca 1768 w Londynie) – jeden z największych pisarzy angielskich, duchowny anglikański, twórca prądu literackiego zwanego sentymentalizmem. Znany jest przede wszystkim jako autor dwóch powieści: Życie i myśli Tristrama Shandy'ego (wyd. w 1760), oraz Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy (wyd. w 1768, pierwszy, pełny przekład polski powstał w 1845). Był również autorem kazań i wspomnień. Był czynnym działaczem politycznym swojej epoki. Zmarł po długotrwałej walce z gruźlicą.

Spis treści 1 Biografia 2 Twórczość 3 Bibliografia 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Biografia

Ojciec Sterne'a był chorążym w oddziale brytyjskiego pułku wycofanego niedługo przed narodzinami pisarza z Dunkierki i rozwiązanego niedługo później. Cała rodzina przeniosła się wtedy do Yorktown.

Pierwsze dziesięć lat Sterne'a upłynęło pod znakiem nieustannych przeprowadzek, pomiędzy Anglią a Irlandią, w ślad za kolejnymi miejscami pracy jego ojca. W wieku dziesięciu lat wstąpił do szkoły niedaleko Halifaxu. Nigdy więcej nie ujrzał swojego ojca.

W lipcu 1733 został wpisany w poczet studentów Jesus College w Cambridge. Dziekanem tej uczelni był w 1664 roku jego pradziadek, Richard Sterne. W 1737 Sterne otrzymał tytuł Bachelor of Arts i został diakonem. W 1738 przyjął święcenia kapłańskie i wyjechał na probostwo w miejscowości Sutton-in-the-Forrest w pobliżu Yorku. Stało się to dzięki protekcji jego stryja – Jacques'a Sterne'a, który był wpływowym duchownym w ówczesnym życiu hrabstwa i miasta York. W 1740, po powrocie na uczelnię, otrzymał tytuł Master of Arts. W 1741 roku poślubił Elizabeth Lumley i w tym samym roku zachorował na gruźlicę, z którą walczył do końca życia. W 1743 roku objął dodatkowe probostwo w parafii Stillington. Życie Sterne'a od tej pory na długo zostało związane z działalnością jego stryja – Jacques'a, który był wybitną postacią wśród angielskiego ugrupowania wigów. Z jego polecenia pisał złośliwe artykuły i pamflety na torysów. W kazaniach występował przeciwko katolicyzmowi i planom przywrócenia dynastii Stuartów. Dopiero podróże po kontynencie europejskim skłoniły go do zmiany zdania i od tej pory stał się głosicielem tolerancji religijnej.

Rozczarowanie wielką polityką i kłótnie ze stryjem spowodowały, że Sterne usunął się w cień i po narodzinach córki wyjechał na wieś. Nigdy więcej nie wrócił czynnie do polityki. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Johnem Hallem Stevensonem, który wywarł znaczny wpływ na literackie zainteresowania Sterne'a. Wraz z nim był członkiem tzw. Klubu Opętanych, gdzie znalazł bogatą i ciekawą bibliotekę.

W 1758 roku zaczął pisać wielką i nigdy nie ukończoną powieść Życie i myśli Tristrama Shandy. Dwa pierwsze tomy wyszły w 1759 i w 1760 roku, w 1761 – trzeci i czwarty, w 1762 – piąty i szósty, w 1765 – siódmy i ósmy, zaś w 1767 – tom dziewiąty powieści. Książka zyskała spory rozgłos, szczególnie dzięki postawie tytułowego bohatera. W latach 1760-62 trzykrotnie wyjeżdżał do Londynu, gorąco witany za każdym razem. Wyszły też wtedy jego kazania, których klimat zapowiadał już przyszłego autora Podróży sentymentalnej. W tym czasie zmarła jego matka, a żona i on sam byli już bardzo ciężko chorzy. Dla kuracji wyjechał w 1762 roku do Francji, wpierw do Paryża, a następnie do Montpellier i Tuluzy, gdzie sprowadził żonę i córkę. Również tutaj odnosił znaczne sukcesy towarzyskie, przyjaźniąc się m.in. z Wolterem i Diderotem.

W 1764 roku wrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie pisał i wydawał kolejne tomy Tristrama. W 1765 roku odbył kolejną podróż przez Francję i Włochy, a zimę spędził w Rzymie i Neapolu. Obie te podróże znajdą odbicie w jego najsłynniejszej książce – Podróży sentymentalnej. Pisał ją od maja do listopada 1767, nękany chorobą i kłopotami materialnymi (prowadził w tym czasie dwa domy, gdyż żona z córką postanowiły zostać w Tuluzie). Przeżył też wtedy "jedyną i wielką miłość swego życia, zakończoną smutnym rozstaniem". W 1768 roku została wydana Podróż sentymentalna. W tym czasie autor był już chory i niedługo potem zmarł.

Pochowano go na cmentarzu Baysweter. Nagrobek postawili mu bracia Mason, którzy osobiście nie znali pisarza, ale zachwycili się jego twórczością. W związku z jego śmiercią krążyła plotka jakoby Sterne zmarł samotnie, nikt nie miał iść za jego trumną, a jego ciało zostało użyte do ćwiczeń dla studentów anatomii w Cambridge. Okazało się to tylko wymysłem jego dawnych przeciwników politycznych.

Sterne był znanym kobieciarzem. Małżeństwo z Elizabeth Lumley nie było udane, ale nie przeszkadzało to pisarzowi romansować z wieloma ówczesnymi pięknościami Londynu. Najbardziej znanymi jego kochankami, których sylwetki znalazły się na kartach jego powieści, były: Kitty de Fourmantelle oraz Eliza Draper.

[edytuj] Twórczość

Powieść – Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy dała nazwę jednemu z głównych kierunków literatury XVIII wieku. Bohater odbywa podróż, której celem jest jednak nie poznawanie nowych miejsc, zabytków czy krajobrazów, lecz innych ludzi, a zwłaszcza ich uczuć. Świat wartości ukazany w tej powieści jest wynikiem przyznania prymatu ludzkim uczuciom. Pisarza szczególnie interesuje rodzenie się miłości i subtelne świadectwa tego uczucia, odczytywane z gestów i spojrzeń. Sterne buduje wizję życia ludzkiego opartą na delikatnych wewnętrznych przeżyciach i doznaniach. Jego bohater kieruje się w swym działaniu głęboką uczuciowością, odczuwając litość dla cierpiących i współczucie dla samotnych.

[edytuj] Bibliografia

Dzieł zebrane w 1779 i wydane w 1894. J. P. Browne (London, 1873). A less complete edition was edited by G. Saintsbury (London, 1894). Obecnie najlepsza – The Florida Edition.

• W. M. Thackeray, in English Humourists of the Eighteenth Century (London, 1853; new edition, New York, 1911)
• Percy Fitzgerald, Life of Laurence Sterne (London, 1864; second edition, London, 1896)
• Paul Stapfer, Laurence Sterne, sa personne et ses ouvrages (second edition, Paris, 1882)
• H. D. Traill, Laurence Sterne, "English Men of Letters," (London, 1882)
• Texte, Rousseau et le cosmopolitisme littôraire au XVIIIème siècle (Paris, 1895)
• H. W. Thayer, Laurence Sterne in Germany (New York, 1905)
• P. E. More, Shelburne Essays (third series, New York, 1905)
• W. L. Cross, Life and Times of Sterne (New York, 1909)
• W. S. Sichel, Sterne; A Study (New York, 1910)
• L. S. Benjamin, Life and Letters (two volumes, 1912)
• Arthur Cash, Laurence Sterne: The Early and Middle Years (ISBN 0-416-82210-X, 1975) and Laurence Sterne: The Later Years (ISBN 0-416-32930-6, 1986)
• Rousseau, George S. (2004). Nervous Acts: Essays on Literature, Culture and Sensibility. Basingstoke: Palgrave Macmillan. ISBN 1-4039-3454-1
• D. W. Jefferson, "Tristram Shandy and the Tradition of Learned Wit" in Essays in Criticism, 1(1951), 225-48

[edytuj] Linki zewnętrzne

• The Life and Opinions of Tristram Shandy & A Sentimental Journey. Munich: Edited by Günter Jürgensmeier, 2005
• Laurence Sterne resources at the Open Directory
• From Sterne to Baldessari: The Illustration of Tristram Shandy, 1760–1996
• Laurence Sterne in Cyberspace

• Ron Schuler's Parlour Tricks: The Scrapbook Mind of Laurence Sterne
• Sterne, Laurence in Open Directory Project (dmoz.org)
• Asterisk*: a site inspired by Sterne dedicated to the study of innovative narrative
• The Tristram Shandy Web - Annotated edition of "Tristram Shandy", in hypertext format. With bibliography.
• Laurence Sterne Resource